Bolaşaqta adamzat balasy tabiǧatqa mülde ziiany timeitın elektr quatymen jäne sumen jüretın temır tūlparlardy taqymdamaq. Älbette, sumen jüretın kölıktıŋ äzırge auly alys-au, al elektromobil däuırı qazırdıŋ özınde esıkten entelep, tabaldyryqtan attauǧa taiaq tastam jerde ǧana tūr. Alaida Astana elektromobil däuırıne qanşalyqty daiyn?
QAZAQSTANDA DA QŪRASTYRYLADY
«KazAvtoProm» Qazaqstannyŋ avtomobil salasyndaǧy käsıporyndar odaǧynyŋ resmi saityndaǧy mälımetke süiensek, ötken jylǧy qorytyndy boiynşa elımızde 36 elektromobil tırkelıptı. Onyŋ 15-ı Astananyŋ enşısınde körınedı. Tesla Motors, Nissan Leaf, LADA Vesta EV, Renault Twizy, KIA Soul EV jäne JAC iEV. Būl – Qazaqstandaǧy elektrokarlardyŋ markalary. Osylardyŋ ışınde Qytaidyŋ brendıne ainalǧan JAC iEV elektromobilı qazırgı taŋda bızdıŋ elde de qūrastyrylyp jatyr eken. 2016-2017 jyldary «AllurGroup» AQ-nyŋ Qostanaidaǧy enşıles kompaniiasy «SaryarqaAvtoProm» zauytynda ıEV4, ıEV5, ıEV6S, ıEV6E, ıEV7 modeldı 27 JAC elektromobilınıŋ synamalyq toptamasy şyǧaryldy. Olar ūzaq merzımdı synaqtan ötkızu üşın osy saladaǧy salmaqty sarapşylarǧa qoldanuǧa berılgen. Sonyŋ ışınen JAC iEV6S mini-krosoverı köptıŋ köŋılınen şyǧyp, Qazaqstan klimatyna özınıŋ erekşe beiımdılıgın körsetıptı. Al byltyrǧy qazannan bastap iEV6S modelınıŋ ornyna jaŋartylǧan iEV7S şyǧa bastapty. Zamanǧa sai batareiany salqyndatu-jylytu jüiesı qoldanylatyn būl modeldıŋ josparlanǧan qūny 7,5 mln teŋgeden bastalady eken. Atalmyş zauyttan 2020 jylǧa deiın myŋnan asa elektromobil qūrastyrylyp şyǧarylmaq.
BIR AIDA 67 MYŊ TEŊGE ÜNEMDEDI
Qazaqstannyŋ soltüstık öŋırlerınde synaqtan ötken JAC elektromobilın el jūrtşylyǧy jappai paidalanuy üşın yntalandyru jūmystarynyŋ qarastyrylyp jatqanyn aitady mamandar.
– Elımızde elektrokardy belsendı paidalanuy üşın bızdıŋ kompaniia arnaiy marketingtık strategiia äzırledı. Mysaly, aldaǧy uaqytta tūtynuşylar elektromobilderdı 4 paiyzdyq jeŋıldıkpen 20 jylǧa deiın avtonesie arqyly satyp aluǧa mümkındıkterı bolady. Būl tūrǧyda memleket biudjetınen biyl 1 mlrd, keler jyly 3 mlrd, al 2020 jyly 5 mlrd teŋge qarjy bölınedı dep kütılude. Sondai-aq qala bilıgı qoǧamdyq kölıkke arnalǧan «Bus lane» jolaǧymen elektromobilderge de jüruge jäne aqyly tūraqtarǧa tegın qoiuǧa rūqsat beredı degen senımdemız, – deidı «AllurGroup» AQ mamandary.
Synamalyq negızde şyǧarylyp, ǧylymi-zertteu instituttary men sala sarapşylaryna taratylǧan 27 JAC elektromobilınıŋ ekeuı Tehnologiialyq damu jönındegı ūlttyq agenttıktıŋ enşısıne būiyrypty. Qyzmettık kölıktıŋ bıreuın ūlttyq agenttık töraǧasy Marat Omarov tızgındese, ekınşısın mekeme qyzmetkerlerı kezektesıp tebedı eken. «Qazır jūmysqa, jinalystarǧa elektromobilmen baryp jürmın. Quaty jetıp tūr. Bärı aiazda qatyp qalady dep oilaidy, bıraq qatqan joq. Kerısınşe, kölıktı qyzdyruǧa uaqyt ketpeidı. Batareia tez jylynady. Benzin tapşylyǧyn sezıngen joqpyz. Elekromobilmen jüru ekı ese paidaly» degen bolatyn Marat Omarov sūhbattarynyŋ bırınde.
Atalmyş agenttıktıŋ qyzmetkerlerımen bailanysqa şyǧyp, elektr quatymen jüretın temır tūlparǧa bız de mıngesıp, jürısın baqylap kördık. Qamşylap jıberse, būl temır tūlpardyŋ jyldamdy 130 km/saǧatqa deiın jetedı eken. Jalpy, elektromobildıŋ ädettegı avtolarǧa qaraǧanda äldeqaida ünemdı ekenın aitady mamandar. Elektr kölıgın 100 paiyzǧa quattau üşın orta eseppen 30 kVt/saǧat elektr energiiasy jūmsalsa, būl zaŋdy tūlǧalar üşın 480 teŋgenı qūraityn körınedı. Mamandardyŋ esepteuınşe, elektromaşinalar janarmaimen jüretın kölıktermen salystyrǧanda ai saiyn şamamen 67 myŋ teŋgenı ünemdeidı. Mäselen, bır aidaǧy 22 jūmys künınde elektromobil 10 000 teŋge elektr energiiasyn tūtynsa, benzinmen jüretın kölıkterdıŋ ai saiynǧy şyǧyny orta eseppen 77000 teŋgenı qūraitynyn aitady agenttık qyzmetkerlerı.
– Būl maşinany ötken jyldyŋ qazanynan bastap teuıp jürmız. Aiazǧa da meilınşe tötep berdı. Qazannan bastap qaŋtarǧa deiıngı 4 ai ışınde ekı elektromobildıŋ şyǧynyn eseptegende benzinmen jüretın kölıktermen salystyrǧanda 508000 teŋgenı ünemdeppız. Mūndai kölıkter şynymen de öte tiımdı eken. Sebebı mai, benzin, antifriz qūimaisyŋ. Sūiyqtyqtan tek äinektı juatyn su ǧana qoldanylady. Sol siiaqty ädettegı akkumuliator da qajet emes. Kölık tek batareia men symdardan tūrady, – deidı «Tehnologiialyq damu jönındegı ūlttyq agenttık» AQ sarapşysy Daniiar Ahmet. – Elektromobil 100 paiyz quattaluy üşın 10 saǧat uaqyt qajet. Kölıktı otaldyryp, peştı qosqan kezde 4 minutta batareianyŋ 1 paiyz quaty jūmsalady.
Elektrokar qystyŋ kezınde aşyq alaŋda da tūra beredı. -25 gradus suyqta eş qiyndyqsyz otalady. Jylytqyş peşı tez ıske qosylyp, az uaqyt ışınde salon ışı ysyp ketedı. Jalpy, keŋsege kelgen kezde bız kölıktı parkingke kırgızıp, quattaǧyşty tokqa qosyp qoiamyz. Öitkenı kölık ünemı quattalyp tūruy qajet. 100 paiyzdyq quatpen elektrokarlardyŋ jüru qaşyqtyǧy qystyŋ künı 100 şaqyrymdy, jazda 150 şaqyrymdy qūraidy.
Bıraq Tehnologiialyq damu jönındegı ūlttyq agenttıktıŋ mamandary elektromobilderdı maqtap, jarnamalap, köpşılıkke nasihattaǧanymen, nege ekenı belgısız, özderıne satyp aluǧa qūlyqsyz siiaqty.
BİYL 50 EQS SALYNADY
Aita ketu kerek, JAC elektromobilınıŋ quattaǧyş qūraly tūtynuşyǧa kölıkpen bırge berıledı eken. Al «Astana motors» dilerlık kompaniiasy satylymǧa şyǧarǧan 16 mln teŋgelık «BMW» nemıs elektromobilınıŋ quattaǧyş qūraly kölık baǧasynan bölek 1000 euro tūratynyn aitady keŋesşı mamandar. Jalpy, elektromobilderdıŋ 100 paiyzǧa quat alatyn eŋ jyldam uaqyty – 1.5 saǧat. Onyŋ özınde de tūraqty tok kerneuı 380 V elektrmen quattandyrǧyş stansa bolmasa, 220 V quattau qondyrǧysy bar tūrmystyq jaǧdaidaǧy rozetkadan quattau üşın kem degende 10 saǧat ketetın körınedı. Sondyqtan qala ışınde elektrokarlar jüitkıp jüruı üşın elektr quattaǧyş stansalar auadai qajet. Būl tūrǧyda Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa elımızde biylǧy jyl soŋyna deiın 109 elektr quattaityn stansasy salynbaq. Onyŋ 50-ı Astanada, 50-ı Almatyda, al qalǧan 9-y Astana – Burabai tasjolynyŋ boiynda, iaǧni Şortandy, Aqköl, Makinka kentterı men Şuchinsk qalasynda ornatylmaq. Öndıruşılerdıŋ keŋeitılgen mındettemelerı operatory mamandarynyŋ mälımetıne süiensek, qazırgı uaqytta elordada 10 EQS jūmys ıstep tūrǧan körınedı.
– «Elektromobil öndırısın damytu jäne qajettı infraqūrylym qūru mäselelerı boiynşa jol kartasy» qabyldandy. Ükımet elektrmen quattandyrǧyş qondyrǧylardy ornatuǧa 303,7 mln teŋge qarjy böldı. Astanadaǧy 50 elektr quattau stansasy ırı memlekettık mekemelerdıŋ, sporttyq keşenderdıŋ, sauda-oiyn-sauyq ortalyqtary men tūrǧyn üi keşenderınıŋ tūraǧynda ornalasatyn bolady. Quattau stansalarynyŋ köpşılıgı aşyq aimaqtarǧa ornatylady dep kütılude. Būl jönınde Energetika basqarmasy men Jolauşylar kölıgı jäne avtomobil joldary basqarmasymen bırlesıp, belsendı jūmystar jürgızılıp jatyr. Astanada ornatylǧan EQS-lar äzırge synamalyq rejimde ıstep tūr. Maqsatymyz – elektr kölıkterıne qajettı infraqūrylymdy jasau. Quattau qūny orta eseppen 700 teŋgenı qūraidy, – deidı Öndıruşılerdıŋ keŋeitılgen mındettemelerı operatorynyŋ mamandary.
Bıraq Mäŋgılık el köşesınıŋ boiyndaǧy janarmai beketıne barǧanymyzda ondaǧy elektr quattau stansasy jūmys ıstemei tūrdy. Kassirdıŋ aituynşa, ötken jyldyŋ jeltoqsanynda ornatylǧan stansa älı künge ıske qosylmapty. Bırer künnen soŋ atalmyş janarmai beketınıŋ menedjerı Aibar Ahmetqalievke telefon şalǧanymyzda «Qaraǧandydan saimandarymyz keş kelıp, elektr quattau stansasy keşe ǧana ıske qosyldy. Äzırge synamalyq rejimde jūmys ıstep tūrǧandyqtan, kölıkterdı quattau tegın» dep jauap qaiyrdy. Älbette, elımızde jasyl ekonomikanyŋ damyp, elektromobilder sanynyŋ köbeiıp, oǧan tiıstı deŋgeide infraqūrylymnyŋ damytylǧany jaqsy-aq. Tek osynyŋ bärı nauqandyq jūmys bolyp qalmasa igı.
Nūrdäulet KÄKIŞTEGI
