Qūrylys salasy elorda ekonomikasynyŋ negızgı draiverı bolyp qala beredı. Būl turaly Astana äkımı Jeŋıs Qasymbek bas qalanyŋ äleumettık-ekonomikalyq körsetkışterı turaly esep bergen jiynda mälımdedı. Äkımnıŋ aituynşa, biyl jeŋıldetılgen memlekettık baǧdarlamalar boiynşa qala basşylyǧy azamattardyŋ ärtürlı sanaty üşın 5200 päter beru turaly aldyna mındet qoiǧan. Ärtürlı sanatqa, atap aitqanda, jetım balalar, köpbalaly analar, äleumettık jaǧynan osal toptarǧa jatatyn azamattar, sonymen qatar, jūmys ısteitın jastar kıredı. «Qazırgı kezde osy üilerge qatysty qūjattardy räsımdeu baǧytyndaǧy tiıstı jūmys jürıp jatyr. 2024 jyldyŋ basynda baspana kezegınde tūrǧan tūrǧyndar jaŋa qonysyna kıredı» dedı J.Qasymbek.
Apatty üilerden 4710 tūrǧyn köşırıledı
Jazda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany damytu mäselelerı jönınde keŋes ötkızgende apatty jäne eskı üilerge qatysty problemaǧa toqtalǧany mälım.
«Oŋ jaǧalaudy – qalanyŋ eskı bölıgın saqtauǧa jäne damytuǧa tiıstı deŋgeide köŋıl bölu qajet. Onyŋ öz harizmasy bar. Bız Astanany teŋ därejede damytuymyz kerek. İnvestorlar apatty jaǧdaidaǧy ǧimarattarmen ainalysuy qajet. Tūrǧyndardy basqa jaqqa köşırsın. Bosaǧan jerge jaŋa nysandar salsyn. Al äkımdık olarǧa qajettı jaǧdaidy jasasyn. İnjenerlık infraqūrylymdy damytsyn. Joldar, äleumettık nysandar salyp bersın. Osylai bırlesıp jūmys ıstegende ǧana eskı jäne apatty jaǧdaidaǧy tūrǧyn üi mäselesı şeşımın tabady. Sonymen qatar qalanyŋ ortalyǧy men şet aimaqtar arasyndaǧy teŋsızdıktı joiady. Qalanyŋ eskı bölıgınıŋ syrtqy kelbetı jaqsarady. Elordanyŋ sol jaǧalauy ǧana emes, barlyq audany qolaily boluy kerek. Adamdardyŋ jaily tūrmysyn qamtamasyz etetın qūrylys salasyndaǧy ozyq şeşımder bas qalanyŋ barlyq aimaǧynda qoldanyluǧa tiıs. Aspanmen talasqan biık üiler, auqatty kvartaldar men kedei audandar, jartylai qiraǧan ǧimarattar būl bızdıŋ jol emes. Jaǧdaidy «teŋestıru» kerek. Ädılettı qoǧam qūru osyndai ūstanymnan bastalady» dedı sol jiynda Prezident.
Qala basşysy Jeŋıs Qasymbek renovasiia baǧdarlamasy boiynşa jūmys qarqyndy jürgızılıp, jalǧasyp jatqanyn tılge tiek ettı. 2029 jylǧa deiın 206 apatty üiden 4710 tūrǧyn üi ielerın köşıru josparlanǧan. Alǧaşqy 3 apatty üidıŋ tūrǧyndary köşırılıp, basqa üiler boiynşa jūmys jalǧasuda. Tūrǧyn üilerdı tyǧyzdap saluǧa qatysty mäseleler de öz şeşımın tabady. Būl turaly Jeŋıs Qasymbek:
«Tūrǧyn üilerdıŋ tyǧyz salynuy boiynşa mäsele bar. Jyl basynda jūrtşylyq narazylyq bıldırıp, jedel şeşımdı talap etken 20-dan astam nysan boldy. Bız bügın elordanyŋ egjei-tegjeilı josparyna özgerıster engızdık. Barlyq şeşım qaladaǧy belsendı tūrǧyndardyŋ qatysuymen qabyldandy. Şeşımderdıŋ 90 paiyzdan astamy qala tūrǧyndarynyŋ pıkırın eskere otyryp qabyldanǧanyn jetkızgım keledı. Endı naqty mysaldar keltıreiın. Mäselen, tyǧyz salynǧan qūrylys nysandarynyŋ barlyǧyna derlık qatysty oŋ şeşım qabyldandy. Atap aitqanda, mektep, bılım beru ortalyqtary men densaulyq saqtau mekemelerı siiaqty 8 äleumettık nysan jäne 9 qoǧamdyq keŋıstık salu josparlandy. Al qalǧan nysandar boiynşa sot şeşımın kütıp otyrmyz» dep tüsındırıp berdı.
2024 jyly üleskerler mäselesı tübegeilı şeşıledı
Qala äkımı airyqşa nazar audarǧan mäselenıŋ bırı – üleskerler. Jeŋıs Qasymbek 2023 jyldyŋ basynda Astanada qūrylysy aiaqtalmaǧan, üleskerler qarajat salǧan 16 nysannyŋ bolǧanyn mälım ettı. Osy nysandarǧa 4 myŋnan asa ülesker aqşa salǧan.
«Bügınge deiın şamamen 3,6 myŋ salymşy özınıŋ köpten kütken päter kıltın aldy. Al qalǧan üleskerler 2024 jyldyŋ bırınşı jartysynda jaŋa üiıne qonystanady. Iаǧni kelesı jyly bız elordadaǧy üleskerler mäselesın tübegeilı şeşemız» dedı qala basşysy.
Astana äkımı Jeŋıs Qasymbek üleskerlermen ünemı kezdesıp, olardyŋ barlyq mäselesın aşyq talqylaidy. Sol kezdesulerın qala basşysy kün saiyn äleumettık jelılerdegı paraqşasynda bölısıp otyrady.
Tūrǧyn üi qory ekı esege ösedı
Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa qalanyŋ 2035 jylǧa deiıngı damuy jönındegı Bas jospary äzırlenıp, jergılıktı mäslihat deputattary tarapynan bekıtıldı. Osy josparǧa säikes, qalanyŋ aumaǧy özgerıssız qalady – 79,7 myŋ gektar. Onyŋ basym bölıgın «jasyl beldeu» qūraidy. Ol Esıl, Aqbūlaq, Sarybūlaq özenderın, Nūra-Esıl kanalyn boilai salynatyn saiabaqtarmen, jasyl jaǧalaularmen kömkerılıp, bırtūtas tabiǧat-landşaft keşenın qūraidy.
Jaŋa Bas josparǧa säikes, Myŋjyldyq alleiasy, Telman tūrǧyn üi alaby jäne Tūran daŋǧylynyŋ batys jaq bölıgı qūrylystyŋ keleşegı zor audandary dep anyqtalǧan.
«Aldaǧy 10 jylda qala tūrǧyndarynyŋ sany 2,3 mln adamǧa deiın ösedı degen boljam bar. Osyǧan säikes, tūrǧyn üi qory ekı esege ūlǧaiyp, 68 mln şarşy metrdı qūraidy. Jaŋa Bas jospar boiynşa 2035 jylǧa deiın barlyǧy 178 balabaqşa, 164 mektep, 93 densaulyq saqtau mekemesı salynady. Bas jospardyŋ jobasy qala qoǧamdastyǧymen, mäslihat deputattarymen kelısılıp, qajettı saraptamalardan öttı» dedı Jeŋıs Qasymbek.
Qarqyny joǧary, sapasy tömen
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany damytu mäselelerı jönındegı keŋeste qūrylysqa qatysty bırqatar syn-eskertpe aitqany mälım. Ökınışke qarai, qūrylys qarqyny joǧary bolǧanmen, sapaǧa köŋıl bölıne bermeidı. Būl salada olqylyq öte köp. Prezident solarǧa naqty mysal keltırdı.
«Qalany körkeitıp, jūrtqa qolaily jaǧdai jasau basty nazarda boluǧa tiıs. Alaida jekelegen qūrylys kompaniialarynyŋ müddesı basym tüsıp jatady. Qalany damytu ısınde bırızdılık bolmaǧan soŋ, orynsyz qūrylys köbeiıp kettı. Äleumettık nysandar men qoǧamdyq oryndar boluǧa tiıs jerlerde tūrǧyn üi keşenderı salyndy» dedı sol jiynda Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basşysy biznestı tekseruge salynǧan tyiymdy jeleu etıp, alaiaq qūrylys kompaniialary da paidaǧa kenelıp jatatynyna toqtaldy.
«Qūrylys – ekonomikanyŋ öte maŋyzdy salasy. Būǧan dau joq. Astanada qūrylys köp bolǧandyqtan, qomaqty qarjy bölınetını belgılı. Sondyqtan, adal käsıpkerlermen qatar, türlı alaiaqtar da paida körıp qaluǧa tyrysady. Keibır kompaniialar qūrylys jürgızuge rūqsat beretın qūjattary bolmasa da, jūmys ıstep jatyr. Biznestı tekseruge salynǧan tyiymdy, iaǧni moratoriidı jeleu etedı. Sondai-aq üleskerlerden zaŋsyz qarajat jinaidy. Būl – öte qauıptı ürdıs. Äkımdık qūqyq qorǧau organdarymen bırlesıp, būǧan tosqauyl qoiuy kerek. Mūnyŋ bärı jaŋa problemalyq nysandardyŋ paida boluyna äkep soqtyrady. Äkımdık köz jūmyp otyra berse, būl mäsele uşyǧyp ketedı. Şeneunıkterdıŋ mūndai salǧyrttyǧy jäne jauapsyzdyǧy ūlttyq qauıpsızdıkke nūqsan keltıruı mümkın. Sondyqtan barlyq salada, sonyŋ ışınde qūrylys salasynda zaŋ men tärtıp boluǧa tiıs. Men zaŋsyz qūrylysqa jol bermeu üşın baqylaudy küşeitıp, salany retteudı tapsyrdym» dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Jeŋıs Qasymbek Prezident aitqan synǧa qatysty tūrǧyndardyŋ ötınış-tılegıne nazar audarylyp, josyqsyz qūrylys jürgızudı zaŋdy tūrǧyda şektep, endıgı uaqytta qūrylys kompaniialary äleumettık infraqūrylym jürgızbei, tūrǧyn üilerdı saluǧa rūqsat bermeitının mälımdedı.
Äleumettık nysandar boi köteredı
Prezident elorda halqynyŋ tūrmys sapasyn üzdıksız arttyru üşın Astananyŋ barlyq tūrǧynyna qala infraqūrylymy, atap aitqanda, bılım beru, densaulyq saqtau, mädeniet jäne sport, sondai-aq saiabaqtar men qoǧamdyq oryndar sekıldı nysandar teŋ därejede qoljetımdı boluǧa tiıstıgın eskerttı.
«Emhanalardaǧy kezektıŋ köptıgıne jäne jeke klinikalarda körsetıletın qyzmettıŋ qymbattyǧyna bailanysty adamdar soŋǧy sätke deiın därıgerge qaralmaidy. Mūnyŋ bärı qala tūrǧyndarynyŋ densaulyǧyna kerı äserın tigızedı. Jaǧdaidy tüzeu üşın elordada üşınşı köpbeiındı auruhana salu jönındegı ūsynysty qoldau maŋyzdy dep sanaimyn. Sapaly bılım beru qyzmetınıŋ qoljetımdı boluy asa maŋyzdy. Astanada balany mektepke nemese balabaqşaǧa ornalastyru älı de özektı mäsele bolyp otyr. Köptegen mektepte oquşylar sany josparly mejeden artyq. Şyn mänınde, üş auysymdy oqytu jüiesı saqtalyp otyr. Būǧan jol beruge bolmaidy. Qalada jaŋa bılım beru mekemelerınıŋ qūrylysyna basymdyq beru qajet. Sondai-aq 15 qosymşa bılım beru nysanyn salu kerek» dedı Qasym-Jomart Toqaev Astanany damytu jönındegı jiynda.
Prezidenttıŋ tapsyrmasy qalai oryndalatynyn qala basşysy özınıŋ baiandamasynda egjei-tegjeilı aityp berdı.
Qazır Astanada 8 mektep üş auysymmen bala oqytady.
«Biyl 7 mektep paidalanuǧa berıldı. Taǧy 5 mekteptıŋ qūrylysy aiaqtaluǧa jaqyn. 2024 jyly 25 mekteptıŋ qūrylysy josparlandy. Atap aitqanda, jekemenşık – 3, memlekettık – 7 jäne «Jaily mektep» jobasy aiasynda 15 mektep salamyz. Jalpy «Jaily mektep» jobasy boiynşa 90 myŋ oquşyǧa arnalǧan 24 mektep salynady. Onyŋ 15-ı qarqyndy damyp kele jatqan Esıl jäne Nūra audandarynda ornalasady. Osylaişa, 2028 jylǧa deiın ekı auysymda 200 myŋǧa juyq oquşy ornyna arnalǧan 80-nen astam mektep salu josparlandy» dedı J.Qasymbek.
Balabaqşa salu mäselesı de bır jüiege keledı.
«Bügınde investorlardyŋ qarajaty esebınen 16 jekemenşık balabaqşa salynuda, sondai-aq 2029 jylǧa deiın 60 memlekettık balabaqşa salu josparlandy. Bırınşı kezeŋ aiasynda 2025 jyly jergılıktı biudjet jäne memlekettık-jekemenşık ärıptestık qarajaty esebınen 10 balabaqşa salu josparlandy» dedı qala basşysy.
Oquşylar saraiy – balalardyŋ önerge, ǧylymǧa, tehnologiiaǧa jäne sportqa qyzyǧuşylyǧyn arttyratyn alaŋ. Sondyqtan mekteppen bırge oquşylardyŋ qabıletın şyŋdaityn ortalyqtar aşu kerek-aq. Astana qalasynyŋ äkımı 2029 jylǧa deiın jergılıktı biudjet jäne memlekettık-jekemenşık ärıptestık aiasynda 15 zamanaui Oquşylar saraiyn saludy josparlaǧan. Biyl Tūran daŋǧylynda «Sana» oquşylar saraiy paidalanuǧa berılse, aldaǧy jyly qalanyŋ är audanynda 5 Oquşylar saraiynyŋ qūrylysy bastalady.
Prezident qadap tapsyrǧan taǧy bır mäsele – medisina infraqūrylymyn damytu. Būl baǧytta 2024-2027 jyldar aralyǧynda 12 nysan salynady. Onyŋ ışınde 2 perinataldyq ortalyq, 2 jaŋa zamanaui köpsalaly auruhana (onyŋ 1-euı – balalar auruhanasy), 3 memlekettık jäne 5 jeke emhana salynady.
Kölık infraqūrylymy qalai damidy?
Astanada kölık infraqūrylymyn damytuǧa airyqşa köŋıl bölınedı. Būl sala da qūrylystyŋ bır bölıgıne jatady.
«Irı qalada halyqtyŋ tūrmys sapasyna qoǧamdyq kölık pen jol keptelısı tıkelei äser etedı. Sondyqtan kölık infraqūrylymyn damytudyŋ airyqşa mänı bar» degen edı Memleket basşysy jazdaǧy jiynda.
Būl baǧytta Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyna sai bıryŋǧai kölık jüiesın damytu strategiiasy äzırlengenı belgılı. Būl turaly Jeŋıs Qasymbek öz baiandamasynda mynadai derekterdı keltırdı: «Iаǧni bızdıŋ aldymyzda jol qauıpsızdıgın jaqsartu, avtokölık keptelısın azaitu jäne kölık qozǧalysynyŋ qorşaǧan ortaǧa äserın tömendetu mındetı tūr. Biyl 72 köşege ortaşa jöndeu jūmysy jürgızıldı. Äl-Farabi daŋǧylynan Täuelsızdık daŋǧylyna deiın jaŋa köpırdıŋ aşyluy Türkıstan, Aqmeşıt jäne Mäŋgılık el köşesındegı kölık aǧymyn 15 paiyzǧa tömendettı. Kelesı jyly Täuelsızdık daŋǧylyn Qabanbai batyr daŋǧylyna şyǧatyn tūsyna deiın ūzartamyz. Ş.Aitmatov köşesınıŋ aşyluy Syǧanaq köşesı men Ūly dala daŋǧylynyŋ aralyǧyndaǧy Tūran daŋǧylyndaǧy kölık keptelısın aitarlyqtai azaityp, kölık jüktemesın 12 paiyzǧa deiın qysqartady. Kenesary men Qorǧaljyn tasjolyn bailanystyratyn jaŋa köpırdıŋ qūrylysy kelesı jyly bastalady. Sonymen qatar kışı ainalma joldyŋ qūrylysy jürgızıledı».
