Atqarylǧan ıster az emes

Astana qalalyq kommunikasiialar alaŋynda ötken baspasöz mäslihaty barysynda Almaty audanynyŋ äkımı Maqsat SAMATŪLY 2023 jyly atqarylǧan jūmystardy qorytyndylady.

1998 jyldyŋ mamyr aiynda elordanyŋ atauy özgergennen keiın qala kartasynda ekı audannyŋ – Almaty jäne Saryarqa – şekaralary belgılendı. Sodan berı Almaty audany damudyŋ bırneşe kezeŋınen öttı. Halyq sanynyŋ ösuıne jäne qalanyŋ damuyna bailanysty 2008 jyly audan aumaǧynyŋ bır bölıgı jaŋadan qūrylǧan Esıl audanyna, al 2018 jyly Baiqoŋyr audanyna berıldı.

Almaty audanynda 128943 adam tūratyn 6 tūrǧyn alap ornalasqan. Oŋtüstık-şyǧys şaǧyn audanynda – 80000, Promyşlennyida – 20000, Jeleznodorojnyida – 13526, İnternasionalnyida – 11000, Michurinda – 2407 jäne Küigenjarda 1135 adam tūrady.

2022 jyldan bastap audan äkımı 96 jeke qabyldau ötkızdı, 453 keluşı qabyldandy jäne 891 mäsele talqylandy, 568 mäsele (62 paiyz) öz şeşımın tapty. Olar materialdyq jäne azyq-tülık kömegın körsetuge, abattandyruǧa, kögaldandyruǧa, mülık ielerı bırlestıgın ūiymdastyruǧa, zaŋ kömegın körsetuge jäne t. b. qatysty boldy. Eseptı kezeŋde tūrǧyn üi, järdemaqy alu, AÄK, PİK jäne AAJ jūmysy, şaǧyn jäne orta biznes üşın jer uchaskelerın bölu jäne t. b. mäseleler boiynşa tüsındıru jūmysy jürgızıldı. Joldar men jelılerdı, bılım beru nysandaryn salu, aumaqtardy abattandyru turaly ötınışter boiynşa jūmys jalǧasuda. Aǧymdaǧy jyly tūrǧyn üi alaptarynyŋ tūrǧyndarymen 9 kezdesu öttı, oǧan 974 adam qatysty. Onda 368 sūraq qo­iyldy, onyŋ ışınde äleumettık mäseleler, abattandyru, jaryqtandyru, aialdamalar boiynşa köterılgen 247 mäsele öz şeşımın tapty.

Gazdandyru barysy

Almaty audany boiynşa 5 tūrǧyn alap – Jeleznodorojnyi, Promyşlennyi, İnternasionalnyi, Michurin, Küigenjar jäne Oŋtüstık-şyǧys şaǧyn audany – gazǧa qosyldy. Gazdandyru boiynşa jūmys şeŋberınde 6580 abonenttıŋ 5226-syna tehnika şarty berıldı, 5092 abonent gazǧa qosyldy (72,1 paiyz), onyŋ ışınde 252-sı – orta, şaǧyn käsıporyndar. Sondai-aq 6 äleumettık nysan: ftiziopulmonologiia ortalyǧy, qalalyq infeksiia ortalyǧy, «Aqqanat» balabaqşasy, №57 orta mektep, Promyşlennyi tūrǧyn alabyndaǧy «Astana-­Energiia» AQ qazandyǧy, №13 orta mektep, №11 qalalyq emhana filialy, onyŋ ışınde 5 köpqabatty tūrǧyn üi keşenı – «Esıl» TK (Sütkent köşesı 30, 30/1 üiler), «Tabys» TK (M.Tölebaev köşesı 2-üi); Qapal köşesı 1-üi, A-123 köşesı 7-üi gazdandyryldy. Audan aumaǧynda 4 ıske qosu keşenı boiynşa barlyǧy 29 gaz retteu punktı ornalasqan, jelınıŋ ūzyndyǧy 298 şaqyrymnan asady, sondai-aq aǧymdaǧy jyly «100 qaiyrymdylyq ıs» baǧdarlamasy aiasynda «Halyq bank» öz qarajaty esebınen 32 abonenttı gazǧa qosty, olardyŋ ışınde zeinetkerler men az qamtylǧan otbasylar bar.

Joldar men köşeler

Brifing barysynda audan äkımı audandaǧy joldar infraqūrylymdy damytu josparyna säikes jöndelıp jatqanyn atap öttı. Biyl Astana qalasynyŋ Kölık jäne jol-kölık infraqūrylymyn damytu basqarmasy ūzyndyǧy 10,2 şaqyrymdy qūraityn 17 köşenı, onyŋ ışınde tūrǧyn alaptarda ūzyndyǧy 2,72 şaqyrym bolatyn 6 köşenı retke keltırdı.

2023 jyly joldardyŋ bü­lınuıne bailanysty iKomek109 operatoryna 961 ötınım kelıp tüstı, Abylai han daŋǧyly, ­B.Mailin, Küişı Dina köşelerı, Q.Sätbaev jäne Myŋjyldyq alleiasy boiynşa köptegen şaǧym tüstı. Kelıp tüsken ötınımder boiynşa oramışılık joldar men trotuarlardy jöndeu jūmysy jürgızıldı. Audan äkımdıgımen 4 oramışılık jol, 2 köşe (Behtereva, Qosbasar), 5 avtotūraq («Bravo Famili», Qordai köşesı, 79, 100, R.Qoş­qarbaev daŋǧyly, 50, Dauylpaz köşesındegı balabaqşa) jönge keltırıldı. Şūŋqyrlardy jöndeu jūmysy 20 uchaskede (2500 şarşy metr) jürgızıldı.

Audan boiynşa barlyǧy 442 aialdama keşenı bar, onyŋ 252-sı – apparat balansynda, onyŋ ışınde 199-y – şyny, 53-ı – jyly (jeke investordyŋ esebınen – 8), 152-sı – qalalyq ülgıde, 47-sı – vandalǧa qarsy metall keşenderı.

2023 jyly audanda №72 mektep, №73 orta mektep, Binom mektebı, «Nūrly jol» temırjol vokzaly, Ǧ.Mūstafin köşesındegı «Sıletı» TK, №2 Aqmola oblystyq auruhanasy, medisina ortalyǧy, №51 mektep mekenjailary boiynşa 11 aialdama ornatyldy.

Aulalardy abattandyru

2023 jyly «Halyq qatysatyn biudjet» jobasy şeŋberınde 70 joba qarauǧa ūsynyldy, onyŋ ışınde 68-ı (62-sı – aulalardy abattandyru jospary boiynşa, 6-uy – su būru bölıgı boiynşa) maqūldandy.

– Bügınde Almaty audanynda 465 aula bar. Onyŋ 155-ı kürdelı jöndeudı qajet etedı. Bız būl körsetkıştı jyldan-jylǧa jüielı türde azaityp kelemız. Soŋǧy 3 jylda 175 aula jäne 25 qoǧamdyq oryn abattandyryldy, – dedı äkım.

Kögaldandyru

Jyl basynan berı Almaty audanynda 8500 aǧaş (PİK jäne äleumettık nysandarǧa 3400 köşet berıldı), 506000 bırjyldyq gül (11000 şarşy metr), 33000 sändık būta otyr­ǧyzyldy. 11488 şarşy metr jerge jaŋa kögal ornatyldy. Q.Sätbaev köşesınde suaru jüie­sın ornatu jūmysy jürgızıldı.

Soŋǧy 3 jylda audanda 175 aula men 25 qoǧamdyq oryn abattandyryldy. Su būru bo­iynşa 6 uchaskenıŋ 5-euı jöndeldı, al «Millenium park», «Janūia» TK şekaralarynda (R.Qoşqarbaev daŋǧyly – Qordai köşesı – A.Baitūrsynov köşesı – M.Tynyşbaev köşesı – Ş.Qaldaiaqov köşesı – Esıl özenınıŋ boiy – Aqbūlaq özenı – Täuelsızdık daŋǧyly) jer­asty injenerlık jelılerınıŋ boluyna bailanysty jūmys jürgızu mümkın emes.

Qoǧamdyq keŋıstıkter

– Qoǧamdyq keŋıstıkterdı damytu – bızdıŋ basty mınde­tımızdıŋ bırı. Öitkenı qala tūrǧyndary men qonaqtary bos uaqytyn jaily jäne densaulyǧyna paidaly türde ötkıze alatyn jaŋa tartymdy oryndardyŋ aşyluy bärımız üşın maŋyzdy dep oilaimyn. Mūndai qoǧamdyq keŋıstıkterdıŋ aşyluyna qala äkımı de ülken män beretının atap ötken jön. Osyǧan bailanysty biyl audanymyzda 8 qoǧamdyq keŋıstık, atap aitsaq, Q.Sätbaev köşesı boiyndaǧy keŋıstık, Aqbūlaq özenınıŋ jaǧalauy, K.Äzırbaev köşesı 10, R.Qoşqarbaev jäne Täuelsızdık daŋǧyldarynyŋ qiylysy, Qordai köşesı 100, Qordai jäne Taiqazan köşelerınıŋ qiylysy, M-1 («Arqar» köpırı) köpırasty keŋıstıgındegı boks alaŋy abattandyryldy. Tūrǧyndardyŋ ötınışı boiynşa alǧaş ret trotuarlardy jöndeu jūmysy jürgızıldı, 25 uchaske qamtyldy, onyŋ ışınde 10 äleumettık nysannyŋ janynda 7 km-ge juyq jabyn töseldı. 6000 şarşy metr tösenış jabdyqtalǧan jäne auystyrylǧan. 13 köpır men aiyrbas boialǧan, qalpyna keltırılgen. 150 konteinerlık alaŋ jöndeldı, onyŋ 60-y jabdyqtaldy. 400 qoqys jäşıgı men oryndyq boialyp, jöndeldı. 700 köşege qoqys jäşıgı ornatylyp, auystyryldy, – dedı audan basşysy.

Mektepter men balabaqşalar

Audanda jaŋa bılım beru mekemelerın salu jäne jūmys ıstep tūrǧan mektepterdı keŋeitu jūmysy jürgızılude. Almaty audanynyŋ aumaǧynda 28 memlekettık mektep (onda 60997 oquşy) jäne 9 jekemenşık mektep ornalasqan. Üş auysymda oqityn üş mektep bar – №13, 53, 83.

600 oryndyq №44 orta mektepte biyl qosymşa ǧimarattyŋ qūrylysy aiaqtaldy. 600 oryndyq №53 mektep-liseige qosymşa qūrylysty jyl soŋyna deiın aiaqtau josparlanuda. №13 jäne №86 orta mektepterde (ärqaisysynda 600 orynnan) qosymşa ǧimarattar qūrylysy 2023 jyldyŋ soŋynda bastaldy, 2024 jyly aiaqtalady dep kütılude.

Biyl №51 jäne №57 orta mektepter jöndeldı. Mektepke deiıngı mekemelerge keletın bolsaq, 2017 jyldan bastap äkımdık balabaqşalar salǧan joq. Soŋǧy jyldary paida bolǧan barlyq mektepke deiıngı mekemeler jeke menşıkte. 2017 jyldan bastap Almaty audanynda 87 jekemenşık balabaqşa aşyldy. Osyǧan bailanysty elorda äkımı Jeŋıs Qasymbek keŋesterdıŋ bırınde aldaǧy 3-4 jyl ışınde balabaqşalardyŋ jetıspeuşılıgın joiu üşın elordada kemınde 60 memlekettık balabaqşa salu josparlanyp otyrǧanyn atap öttı.

Jaryqtandyru

Audanda jaryqtandyru bo­iynşa jürgızılgen jūmystar barysynda JKU şamdarynyŋ 95 paiyzy jaryqdiodty şamdarǧa auystyryldy (20500-den 18960 şam), üilerdıŋ kıreberısınde 1100-den astam şam ornatyldy, saiabaqtar men skverlerde 340 jaryqtandyru tıregı (onyŋ ışınde 39 tırek – «Jerūiyq» parkı, «Vstrecha» SÜ alaŋy, Mereke köşesındegı alaŋ, «Alma» skverı, Prezident parkı, Qazaqauyl, Sütkent köşesı 30, R.Qoşqarbaev daŋǧyly boiyndaǧy skver) ornatyldy. Jaryqtandyrylmaǧan köşelerde, atap aitsaq, Michurin tūrǧyn alabyndaǧy Baqanas köşesınde, İnternasionalnyi tūrǧyn alabyndaǧy Jaǧajai, Mereke, Köksai, Aralqūm köşelerınde, Oŋtüstık-şyǧys şaǧyn audanyndaǧy Jankent köşesıne şamdar ornatyldy. Sondai-aq 11 mekenjai boiynşa (Aqsūŋqar – 8, Baǧanaly – 20, Bırımjanovtar – 17, Jankent – 10, Zerendı – 9, Talǧar – 12, Kökorai – 5, Kökpar – 13, Qyzylqūm – 9, Oşaqty – 14, Syrymbet – 27) qosymşa şamdar ornatyldy. 2023 jyly balans­qa 14 nysan berıldı, taǧy 20 nysandy alu josparlanuda. B.Momyşūly daŋǧylynda 24 üidıŋ qasbetın jaryqtandyru jūmysy jürgızıldı. Biyl «Äzıret Sūltan» meşıtınıŋ maŋaiy jaryqtandyryldy.

Jaŋa jyl qarsaŋynda Qazaq elı alaŋynda, Triatlon parkte, Oquşylar saraiynda, Prezident saiabaǧynda, «Nūrly jol» temırjol vokzalynyŋ aumaǧynda, Q.Rysqūlbekov köşesı 29, Oŋtüstık-şyǧys, Otau, Saraişyq şaǧyn audandary men 4 tūrǧyn alapta – barlyǧy 15 alaŋda taqyryptyq daiyndau jūmysy jürgızılude. 5 mekenjai boiynşa, atap aitsaq, Qazaq elı, Oquşylar saraiy, IIM, Qūmyra-miuzikl zaly, «Nūrly jol» temırjol vokzaly janynda, sondai-aq orta jäne şaǧyn biznes käsıp­oryndarynyŋ aumaqtarynda, «Magnum», «Mechta», «Euraziia», «Arujan», «Rahmet» sauda ortalyqtarynyŋ aldyna 5 jaŋa jyldyq şyrşa ornatyldy.

Daiyndaǧan

Şolpan AQBALAEVA