General-maior, Qazaqstan Joǧarǧy Qaruly Küşterınıŋ jäne Auǧan soǧysynyŋ ardagerı Älımjan Erniiazovtan jastardy patriottyq ruhta tärbieleudıŋ maŋyzy jäne älemdık geosaiasi jaǧdai kürdelene tüsken uaqyttaǧy otandyq äskerımızdıŋ küş-quaty turaly sūradyq.
– Bırınşı sūraqty özıŋızden bastasaq. Äskeri qyzmetke qalai keldıŋız? Äskeri jolyŋyz turaly qysqaşa aityp berseŋız.
– Qazır «Äskerge bar, jalyndy jas!» dep ūrandatyp jatady. Öitkenı köpşılıgı äskerge barǧysy kelmeidı. Tıptı jalǧan anyqtama jazdyryp alu faktısı anyqtalyp jatady. Bızdıŋ kezde Otan aldyndaǧy boryşyn ötemegen azamattarǧa «senımsız qaraityn». Aǧalarymyz äskeri formasyn kiıp, auylǧa kelgen saiyn qyzyǧuşylyǧymyz artyp, äskerge baruǧa yntyǧatynbyz.
Mektep bıtırgennen keiın Qazaly vagon jöndeu deposynda slesar retınde jūmys ıstep, eŋbekke aralasyp, ata-anama qolǧabys boldym. «Erdı eŋbek eseitedı» degendei, aldy-artymdy baǧamdap, bılım aludy oiladym. Eger institutta oqityn bolsam, üige salmaq salatynymdy tüsındım. Söitıp, 1973 jyly Almaty qalasyndaǧy äskeri uchilişenı sanaly türde taŋdap, äskeri jolym bastaldy. 1977 jyly uchilişenı bıtırgennen keiın Saryözektegı 68-motoatqyştar diviziiasyna jıberdı. Köp ūzamai Almaty qalasyndaǧy 186-motoatqyştar polkıne auystym. 1979 jyly 26 jeltoqsanda tüngı uaqytta dabyl qaǧylyp, Auǧanstanǧa äkettı.
– Auǧan soǧysynda qanşa uaqyt boldyŋyz?
– Ekı jylǧa juyq Auǧanstandaǧy joiqyn soǧystyŋ ortasynda boldym. Alǧaşqy jyly vzvod komandirı, keiın 9-rotanyŋ komandirı retınde soǧysqa aralastym.
– Odan keiıngı äskeri ömırıŋız qalai örıldı?
– Ötken ǧasyrdyŋ 80-jyldardyŋ basynan 90-jyldardyŋ aiaǧyna deiın äskeri qyzmettıŋ türlı satysynan öttım. Kalinin atyndaǧy 210-motoatqyştar polkınıŋ, 48-motoatqyştar diviziiasynyŋ motoatqyştar batalonynyŋ komandirı, Türkıstan äskeri okrugınıŋ qolbasşysy, Jezqazǧan oblysy Balqaş qalalyq äskeri komissary, sosyn Şyǧys Qazaqstan oblysyndaǧy Georgievka eldı mekenınde ornalasqan Motoatqyştar polkınıŋ komandirı, Saryözektegı Motoatqyştar diviziiasy komandirınıŋ orynbasary boldym.
2000 jyldardan zeinetke şyqqanǧa deiın Qazaqstan Qaruly Küşterı arsenaldar men qaru qory bazasy Bas basqarmasynda, Qūrlyq äskerı gvardiialyq oqu ortalyǧynda, «Batys» öŋırlık qolbasşylyǧy äskerlerınde, Qazaqstan Qorǧanys ministrlıgı Bas inspeksiiasynda, Jauyngerlık daiarlyq departamentınde türlı deŋgeidegı basşylyq qyzmettı atqardym.
2014 jyly zeinetke şyǧyp, demalysta jürgenımde el aǧalary «elge qyzmet et» dep şaqyryp, Qyzylorda oblysynyŋ qorǧanys ıster jönındegı departamentınıŋ bastyǧy boldym.
– Jastardyŋ äskerge barǧysy kelmeitınınıŋ negızgı sebebı nede?
– Jastar arasynda qatarlastary oqu-bılım, mansap qūryp jürgende, äskerde jürgender qūr qalatyndai sezınetınder köp. Ekınşı jaǧynan, äskerdegı qataŋ ömırden qorqady. Qazır äskerdegı qysym, zorlyq, qylmys turaly aqparat jiı aitylady. Mūny estıgen ata-analar äskerge ūlyn jıbergısı kelmeidı.
Bärı tärbiege kelıp tıreledı. Otan otbasynan bastalady. Būl – aqiqat. «Ūiada ne körseŋ, ūşqanda sony ılersıŋ» degen ataly sözdıŋ maǧynasy tereŋ. Otbasyndaǧy tärbienı dūrystau kerek. Al otbasylyq qūndylyqtardy qalyptastyruda memlekettık ideologiia maŋyzdy röl atqarady. Iаǧni ūlttyq tärbiege män berıp, bıreuge qiianat qylmaudy, tärtıpke bas iiudı bala kezden sanasyna sıŋıru maŋyzdy. Bızdıŋ bailyǧymyz – ūlan-baitaq jerımız. Jer – halyqtıkı! Ony qorǧaityn jıgıtterımız namysty, batyl, jıgerlı bolmasa, eldıgımız qalai mäŋgı bolady?!
Patriotizm – ūlttyq ruhtyŋ negızgı belgısı dep qabyldamai, ıs önımsız, jūmys jüiesız bola beredı.
– 2 jyl soǧys körıp, 40 jyl äsker qatarynda qyzmet etken maman retınde äskeri qyzmettı jastar qyzyǧatyn qyzmetke ainaldyrudyŋ jolyn aita alasyz ba? Azamattardy Otan aldyndaǧy boryşyna yntalandyru üşın ne ısteu kerek?
– Qaruly Küşterı jüiesın zaman talabyna sai reformalap, aldymyzda jaŋa özgerıster engızu mındetı tūr. Sarbazdardy tegın jūmys küşı retınde qaramai, professionalizmge köŋıl bölgen dūrys. Äskerde bolǧan jastardy joǧary oqu ornyna tüsu jeŋıldıgı qarastyrylyp otyr. Äskeri qyzmettegı adamdarǧa bırqatar äleumettık jeŋıldıkter bar. Degenmen būlar azdyq etedı.
Äskeri qyzmettegılerdıŋ jalaqysyn köteru kerek. Türlı äleumettık paketterdı engızıp, äskeri adamdarǧa qoǧamnyŋ közqarasyn dūrystau kerek. Mäselen, 1989 jyldyŋ 15 aqpanynda Keŋes äskerlerı Auǧanstan aumaǧynan şyǧarylǧan kündı atauly mereke retınde qabyldaimyz. Atqaruşy bilıkte jürgender būl künnıŋ maŋyzyna dūrys män bermeidı. Öttı-kettı qaraidy. Osydan keiın jastar qalai äskerge qyzyǧady?
– Äskeri maman retınde jastardyŋ fizikalyq, psihologiialyq, emosionaldyq, intellektualdyq deŋgeiıne baǧa bere alasyz ba? Bızdıŋ jastardyŋ artyqşylyǧy men kemşılıgı turaly oilanyp kördıŋız be?
– Ärine, jastardyŋ arasynda elım, jerım dep jürgenderı köp. Olarǧa memleket tarapynan qandai kömek körsetılude? Būl bölek sūraq.
Jalpy sportty serık etıp, halyqaralyq bairaqty bäsekelerde eldıŋ namysyn abyroimen qorǧap jürgen jastardyŋ erık-jıgerın, talap-armanyn körıp quanamyn. Olar özderın fizikalyq tūrǧyda şyŋdaidy jäne psihologiialyq tūrǧyda tūraqty keledı.
Qazır tehnologiia zamany. IT men Jİ köptegen salaǧa tübegeilı özgerıs äkelıp, älemdık ekonomikanyŋ negızgı qozǧauşy küşıne ainaldy. Jastar būl salalardy meŋgerude bızden ozyp tūr. Iаǧni internettıŋ igılıgın qoldanyp, tehnologiiany tez meŋgeredı. İntellektualdyq deŋgeiı joǧary. Elektrondy şylym şegıp, kalian tartyp jürgen jastardy körgende köŋılımız qūlazyp qalady.
– Özıŋız bıletındei, älemdık geosaiasi jaǧdai uşyǧyp tūr. Mūndai kezde otandyq äskerdıŋ qauqaryn baǧalau oryndy dep bılemın.
– Adamzat törtınşı önerkäsıptık revoliusiia tabaldyryǧynda tūr. Ūzaq jyldar boiy qalyptasqan älem elderınıŋ ekonomikalyq bailanysy üzılıp, geosaiasi özgerıster oryn aluda.
Quatty elder älemge ämırın jürgızuge küş-jıgerın saluda. Tıptı aimaqtyq imperiialar ūpaiyn tügendeuge niettı.
Resei Federasiiasynyŋ bırtūtas Gruziiany bölşektep, Ukrainaǧa soǧys aşuy osyǧan aiqyn mysal.
İzrail men HAMAS arasyndaǧy qaqtyǧystar, İrannyŋ aimaqtyŋ saiasi jaǧdaiyna yqpal etuge talpynuyn köruge bolady. Türkiianyŋ da özındık müddesı bar. Qarabaqqa Äzerbaijan men Armeniianyŋ talasy, Qytai men Taivannyŋ müddeler qaqtyǧysy kez kelgen uaqytta uşyǧyp ketuı mümkın.
Endı qazırgı ırılı-ūsaqty soǧystardyŋ negızgı nyşanyn köretın bolsaq, soǧys taktikasy, äskeri strategiia mülde basqa arnaǧan būryldy. Oǧan ǧylymi tehnikalyq revoliusiianyŋ äserı orasan. Jaŋa tehnologiialar men jaŋa sifrly mümkındıkter, baqylau jürgızu qūrylǧylary men tehnikalary soǧys kelbetın, ūrys jürgızu qimylyn özgerttı. Būl jaŋa däuırdıŋ soǧysy – būl drondar men zymyrandardyŋ soǧysy.
Bızdıŋ äsker zamanaui soǧys tehnologiiasymen qanşalyqty qamtyldy? Mıne, bızdıŋ eldıŋ basşylary osy baǧytta ızdenıp jatqany anyq.
