Qazaqstan Respublikasy Qaruly Küşterınıŋ Memlekettık äskeri tarihi muzeiınde Aqmola öŋırınıŋ tülekterı – Keŋes Odaǧynyŋ Batyry, elımızdıŋ tūŋǧyş Qorǧanys ministrı Saǧadat Nūrmaǧambetovtıŋ, Halyq qaharmany Raqymjan Qoşqarbaevtyŋ jäne «Daŋq» ordenınıŋ tolyq iegerı Älmūqan Sembinovtıŋ tuǧanyna 100 jyl toluyna arnalǧan «Erlıkke taǧzym» atty ǧylymi-täjıribelık döŋgelek üstel otyrysy, Astana qalasy Memlekettık arhivı men Memlekettık äskeri tarihi muzeiı qoryndaǧy fotosuretter men qūjattar körmesı, «Ekınşı düniejüzılık soǧys jyldaryndaǧy qazaqstandyqtardyŋ erlıgı – arhiv qūjattarynda» kıtabynyŋ tūsaukeserı öttı.
– Sūrapyl soǧystyŋ aiaqtalǧan künın jyl saiyn atap ötu – Jeŋıs saltanatyn köre almai ketken bozdaqtardyŋ erlık ısterıne taǧzym etu, halqymyzdyŋ tarihyn qūrmettei bılu, sol kezde bolǧan türlı oqiǧalardy bügıngı kün biıgınen baǧalau – qazırgı ūrpaqtyŋ, iaǧni bızdıŋ paryzymyz. Ūlttyq bıregeilıgımızdı nyǧaitumen qatar el qorǧaǧan erlerdıŋ esımderın ardaqtau, jaŋǧyrtu maŋyzdy. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Ūly Jeŋıstıŋ 80 jyldyǧyn merekeleuge daiyndyqty qazırden bastauymyz kerek ekenın aitty. Osy rette Astana qalasynyŋ äkımdıgı, elordanyŋ Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy, qalanyŋ Memlekettık arhivı qorynda jinaqtalǧan qūjattar negızınde ülken jinaq şyǧardy. Aqmola öŋırı batyrlarǧa kende emes, elımızdıŋ jylnamasyna altyn ärıppen esımderı jazylǧan batyrlar öte köp, – dedı ūiymdastyruşy taraptan Astana qalasy Memlekettık arhivınıŋ direktory Jangeldı Bimoldin.
Onyŋ aituynşa, «Ekınşı düniejüzılık soǧys jyldaryndaǧy qazaqstandyqtardyŋ erlıgı – arhiv qūjattarynda» kıtaby tört taraudan tūrady. Eŋbek elorda arhivıne ötkızılgen soǧys ardagerlerınıŋ qūjattarymen aşylady. Ärı qarai şetel arhivterınıŋ derekterı jinaqtalyp, Aqmola qalasynyŋ soǧys jyldaryndaǧy äleumettık-ekonomikalyq ömırı turaly derekter, «Nadejda» memorialdyq aimaǧy» ızdestıru jasaǧynyŋ mälımetterı berılgen.
Qazaqstan Respublikasy Qaruly küşterınıŋ Memlekettık äskeri tarihi muzeiınıŋ basşysy Läzzat Äljan atalmyş ıs-şaranyŋ män-maŋyzyn atap öttı. Astana qalasy Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Dosjan İsabek Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Ūlttyq qūryltaidyŋ «Adal adam – Adal eŋbek – Adal tabys» atty üşınşı otyrysynda aitqan «Ekınşı düniejüzılık soǧys eskı şejırege ainalǧan saiyn tarihi jäne äskeri taqyryptaǧy alyp-qaşpa aŋyz äŋgımeler köbeie tüstı. Qazaqstan ärqaşan tarihi şyndyqtyŋ jäne adamzat jylnamasyndaǧy eŋ qandy qasap turaly şynaiy közqarastyŋ saqtalǧanyn qalaidy» degen sözın eske alyp, Prezident Ūly Jeŋıstıŋ 80 jyldyǧyna daiyndyqty qazırden bastau kerektıgın tapsyrǧanyn aitty.
– Būl rette arhiv qorlaryna keŋırek üŋılu, arhiv qorlaryn jeke tūlǧalardyŋ qūjattarymen tolyqtyru asa maŋyzdy. Elordada Ūly Otan soǧysy batyrlaryna arnalǧan eskertkışter de, köşeler de bar. Qazırgı taŋda olardyŋ atyna mektep ataularyn da berudemız, – degen Dosjan İsabek Prezident «Aibyn» ordenınıŋ türlı därejesın Bauyrjan Momyşūly, Saǧadat Nūrmaǧambetov jäne Raqymjan Qoşqarbaev attarymen atau turaly şeşım şyǧarǧanyn atap öttı.
Halyq qaharmany, general-leitenant Baqytjan Ertaev Saǧadat Nūrmaǧambetov pen Raqymjan Qoşqarbaev ūlt maqtanyştaryna ainalǧanyn aitty. Saǧadat Qojahmetūly äskeri qyzmette özıne baǧyt-baǧdar bergenın atap ötıp, batyrdyŋ bolmysyna toqtaldy.
– Qazırgı jastarǧa Otandy qalai süiu kerektıgın sözben emes, jürekpen tüsındıruımız kerek, – dedı Baqytjan Ertaev.
Memleket jäne qoǧam qairatkerı Älihan Baimenov adamzattyŋ damuy ūrpaqtar sabaqtastyǧyna negızdelu kerektıgın aityp, tarihtan taǧylym aludyŋ, sabaq aludyŋ maŋyzyn atap öttı. Sūrapyl soǧystyŋ qasıretın osydan 4-5 jyl būrynǧy Belarus elıŋe sapary kezınde erekşe sezıngenın jetkızdı.
– Beibıt künde jasampaz bolyp, Qazaqstandy alǧa jeteleuımız qajet. Bıraq beibıt, aşyq aspan boluy üşın de äskerımız aibyndy, ūlanymyz antyna adal boluy kerek. Sonda ǧana halyqtyŋ bükıl küş-quatyn jasampazdyqqa baǧyttap, halyqtyŋ eŋbekqorlyǧy men daryndylyǧynyŋ arqasynda alǧa qaryştap basamyz. Saǧadat Nūrmaǧambetov, Raqymjan Qoşqarbaev, Älmūqan Sembinov jäne Talǧat Bigeldinov sekıldı qaharmandarymyz – ärdaiym bızge ülgı. Būl kısılerdıŋ ömırı san ǧasyr bızdı jasampazdyqqa da, qaharmandyqqa da bastaidy, – dedı Älihan Baimenov.
Qoǧam qairatkerı, general-leitenant Abai Tasbolatov ūstazy Saǧadat Nūrmaǧambetov täuelsızdıktıŋ alǧaşqy eŋ qiyn jyldary Qazaqstan Qaruly Küşterın abyroimen, äskerdı şaşyratpai, bytyratpai basqarǧanyn atap öttı. Saǧadat Qojahmetūly ekınşı märte Keŋes Odaǧynyŋ Batyry ataǧyna ūsynylǧanyn, alaida berılmegenın aitty. Saǧadat Nūrmaǧambetov, Talǧat Bigeldinov, Baqtyoraz Beisekbaev, Bauyrjan Momyşūly erlıkterın eske alyp, patriottyq tärbienıŋ maŋyzyna toqtaldy. Aqmolada jasaqtalǧan diviziialar turaly aitty.
Astana qalasy Ardagerler keŋesınıŋ töraǧasy Sansyzbai Esılov atalmyş ūiym men elordanyŋ Memlekettık arhivınıŋ bırlesken jūmystaryna toqtalyp, sonyŋ ışınde biyl Älmūqan Sembinovtıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan ıs-şarany ötkızgenın atap öttı. Keŋes Odaǧynyŋ ekı märte Batyry Talǧat Bigeldinovpen kezdesken künderdı, batyrdyŋ jarqyn beinesın eske aldy. Sonda onyŋ özınıŋ auzynan Astananyŋ ırgesındegı Maibalyqta tuǧanyn estıgenın jetkızdı.
– Älmūqan Sembinov Astananyŋ janyndaǧy Jaŋa bırlık auylynda tuǧan. Soǧys kezınde äskerge 19 jasynda alatyn. Ol qūjattaryna jasyn qostyryp, 17 jasynda soǧysqa kettı. Qatardaǧy jauyngerden aǧa leitenant därejesıne deiın köterıldı. Aqmolaǧa oralǧannan keiın partiia mektebın, institut bıtırıp, qyzmet ıstep, Aqmolaǧa temırjol salyp, qūrylys tehnikumynyŋ tūŋǧyş direktory boldy. Osyndai batyrlardyŋ erlıgın ūmytpauymyz kerek. Qazır ǧalamtordy oqimyz. Sonda keibıreuler «būl bızdıŋ, qazaqtyŋ soǧysy emes. Ūly Otan soǧysy dep atamau kerek, Ekınşı düniejüzılık soǧys deu kerek» dep soǧady. Bızdıŋ Ükımet, basqa da memlekettık organdar, ziialy qauym nege soǧan toqtau salmaidy?! – dedı Sansyzbai Esılov.
Döŋgelek üstel otyrysynda L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ professory Gülnūr Mūsabalina, Aqseleu Seidımbek atyndaǧy №54 mektep-liseiınıŋ «Jas sarbaz» äskeri-patriottyq synybynyŋ oquşysy Aisūlu Toibolǧan Ekınşı düniejüzılık soǧys taqyrybynda baiandama jasady. Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı, Astana qalasy Ardagerler keŋesı mediatobynyŋ müşesı Erkın Däueşūly Saǧadat Nūrmaǧambetov esımın mäŋgı este qaldyru üşın atqarylǧan şaralarǧa, qolǧa alynuy tiıs ısterge toqtaldy. Älmūqan Sembinovtıŋ jienı Baqyt Altaeva batyrdy ūlyqtau maqsatynda jasalǧan jūmystar turaly aitty. Astana qalasy Memlekettık arhivı direktorynyŋ orynbasary Tıleuǧali Qyşqaşbaev eskertkış ornatu turaly oiymen bölıstı.
