Seisenbıde Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany odan ärı damytu jönınde jiyn ötkızdı. Jiyn üstınde elordamyzdyŋ soŋǧy jyldardaǧy jetıstıkterımen qatar, qala tırşılıgıne qatysty qordalanyp qalǧan, şūǧyl şeşudı qajet etetın özektı, ötkır mäseleler ortaǧa salyndy.
«Nūr-Sūltan qalasy ırı saiasi-ekonomikalyq qana emes, mädeni ärı ziiatkerlık ortalyqqa ainaldy. Elordanyŋ osy damu qarqynyn bäseŋdetpei, odan ärı küşeituımız kerek. Köp jūmys atqaryldy, bıraq mūnymen şektelıp qalmauymyz qajet. Basty maqsat – elordamyzdyŋ damuyn barlyq baǧyt boiynşa jaŋa sapaly deŋgeige köteru. Elordanyŋ körkeiuı – Qazaqstannyŋ ösıp-örkendeuın körsetetın negızgı faktor. Būl oraida qala tūrǧyndarynyŋ tūrmys sapasyn jaqsartu üşın barlyq qajettı jaǧdai jasaluy tiıs» dep atap aitty Qasym-Jomart Kemelūly.
Odan keiın Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov söz kezegın alyp, elordanyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuy, strategiialyq jospary, äleumettık salada tūrǧyndardy mazalaityn tüitkıldı mäselelerdı şeşuge baǧyttalǧan ıs-şaralar turaly baiandady. Soŋynan Prezident bas qalaǧa qatysty bırqatar mäselelerdı aşyq aityp, olardy şeşu jönınde naqty tapsyrmalar berdı.
Basty mäsele – qoljetımdı baspana
Qala basşysy jürgızılgen saualnamaǧa qatysqan elorda tūrǧyndarynyŋ teŋ jartysy baspanany basty mäsele dep atap ötkenıne toqtaldy. Äkımnıŋ aituynşa, qazır baspana kezegınde 47,6 myŋ adam tūr. Onyŋ jartysynan köbı – türlı äleumettık toptarǧa jatatyndar. «2019 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa biudjet qarjysy esebınen jalpy audany 141,5 myŋ şarşy metr bolatyn 1634 päter (903-ı – nesielık jäne 731-ı – jalǧa berıletın päterler) tapsyrylady. Jūmys ısteitın jastar (1050) men tūrmysy tömen otbasylarǧa (616) taǧy 1666 päter satyp alamyz. 2020 jyly jetkılıktı qarajat bölıngen jaǧdaida jalpy audany 400 myŋ şarşy metrdı qūraityn 5 myŋǧa juyq päter salynady» dep tüsındırdı mäselenıŋ mänısın Altai Seidırūly.
Äkım ülestık qūrylys nysandaryndaǧy jūmystardyŋ kündelıktı baqylauǧa alynǧanyn aitty. Eger biyl 1 mausymda qūrylysy toqtaǧan 51 nysan (76 üi, 14,5 myŋ ülesker) bolsa, sonyŋ ışındegı 2 nysan paidalanuǧa berılgen. «Nūrly jer» baǧdarlamasy boiynşa qarjylandyrylǧan erekşe problemalyq 29 nysannyŋ (10394 ülesker) qūrylysyn aiaqtauǧa Ūlttyq qordan 40 mlrd teŋge qarastyrylǧan. Alaida 29 nysandy tolyq salyp bıtıruge şamamen 371 mlrd teŋge qajet. Sondai-aq qūrylysy bastalǧan problemalyq nysandardy jäne jaŋa üilerdıŋ qūrylysyn jyldamdatuǧa qosymşa 100 mlrd teŋge qajet.
Basymdyq berılgen qos sala
Bılım beru salasyndaǧy eŋ özektı mäsele – mektepterdegı bala sanynyŋ ösuı. Qazır elordada 295 myŋ bala oqidy, būl körsetkış kezındegı Selinogradtyŋ halqymen bırdei. Osydan 10 jyl būryn 75 myŋ balaǧa 73 mektep bolsa, qazır 183 myŋ oquşy 112 mektepte oqidy. Mysaly, biyl 9 myŋ bala mektep bıtırse, 1-synyptarǧa 24 myŋ bala barǧan. Sonyŋ nätijesınde mektepterde 25 myŋ oquşyǧa oryn tapşy. 8 mektepte balalar üş auysymmen oqyp jür. Mıne, būl – äkımnıŋ baiandamasynda keltırgen derekter.
Altai Kölgınov 5 jyldyq keşendı jospardyŋ aiasynda 47 mektep salu josparlanǧanyn jetkızdı. Biyl jyl soŋynda 4,6 myŋ oryndyq 7 mekteptıŋ qūrylysy aiaqtalady. Al 2020 jyly 9,5 myŋ bala oqityn 12 mektep paidalanuǧa berıledı. Sondai-aq 12 myŋ oryndyq 8 nysannyŋ qūrylysy jalǧasady. Osylaişa 2020-2021 oqu jyldary elordanyŋ barlyq mektepterın ekı auysymdyq oquǧa köşıru josparlanǧan. Qala basşysy Singapur, Ündıstan, BAÄ, Bahrein siiaqty şeteldık investorlardyŋ qatysuymen 6 halyqaralyq deŋgeidegı mektep (balabaqşasymen qosa) salynatynyn mälım ettı. Nūr-Sūltan qalasy jan basyna şaqqandaǧy qarjylandyrudy engızu jönındegı qanatqaqty jobany sättı ötkızdı. Qazır balalardy mektepke deiıngı bılım berumen qamtamasyz etu 94 paiyzdy qūraidy.
Altai Seidırūlynyŋ aituynşa, elordanyŋ medisinalyq klasterı jaqsy damuda. Sonyŋ dälelı – soŋǧy 2 jylda bas qalada älemnıŋ 45 elınen kelgen 3,5 myŋǧa juyq şeteldık azamattar em-dom alypty. Ötken jyly adamnyŋ ömır süru jasynyŋ ūzaqtyǧy 76 jasty qūrap, 1998 jylǧy körsetkışten 10 jylǧa ösken. Soŋǧy üş jylda adam ölımı – 10 paiyzǧa, säbiler ölımı – 11 paiyzǧa, ısık auruynan bolatyn adam ölımı – 8 paiyzǧa, jürek-qan tamyrlary aurularynan bolatyn adam ölımı 18 paiyzǧa azaiǧan.
Densaulyq saqtau salasyndaǧy jaǧymdy ekı jaŋalyqtyŋ bırı – «Üidegı därıger» jobasy. Qazır qalada 160 myŋ adamdy qamtityn 14 nysan aşylǧan, olar är nauqasqa 20 minuttyq jerde qoljetımdı. Ekınşı jaŋalyq – 2020 jyly 600 oryndyq köpbeiındı qalalyq auruhananyŋ qūrylysy bastalady. Äkımdık ony türıktıŋ äleuettı investorymen bırlesıp jüzege asyrady.
İnjenerlık infraqūrylym jäne tūrǧyn üi alaptaryn damytu
Qala tūrǧyndary sanynyŋ tez ösuı sebebınen halyqty auyzsumen jäne jylumen qamtamasyz etu ötkır mäsele bolyp otyr. Boljam boiynşa 2030 jylǧa qarai sudy paidalanu jylyna 100 mln tekşe metrden 180 mln tekşe metrge deiın ūlǧaiady. Būl mäselenı şeşu üşın Q.Sätpaev su arnasynan «Astana su arnasy» magistralıne deiıngı aralyqta su taratqyş salu jobasy qarastyryluda. Eger būl joba ıske asyrylatyn bolsa üş mäsele şeşıledı: qaladaǧy su tapşylyǧy joiylady, sumen jabdyqtaudyŋ täuelsız közı paida bolady jäne sudy süzu men ylǧalǧa jūmsalatyn şyǧyndar bolmaidy. Osy jobany Ükımet basqaratyn memlekettık komissiia qoldap, äkımdık daiyndyq jūmystaryna kırısken.
Rezervtık su jüiesı boiynşa jerasty suynyŋ 4 bırdei nūsqasynan eŋ qolailysy dep elordadan 47 şaqyrym jerdegı Nūra ken ornynyŋ qūrylysy taŋdalǧan. Al su būru boiynşa qoldanystaǧy jalǧyz kanalizasiialyq tazartu stansasy 90 paiyzǧa jūmys ıstep tūr. Äkımdık İnfraqūrylymdyq damu ministrlıgımen bırlesıp quaty 118 myŋ tekşe metr bolatyn 2-kanalizasiialyq tazalau stansasynyŋ qūrylysyn jobalauda. Altai Kölgınov sondai-aq jylumen qamtu mäselesınıŋ şeşılu joldaryna toqtaldy. Onyŋ aituynşa, 1-ınşı jäne 2-jylu beru ortalyqtary aǧymdaǧy qajettılıktı qamtamasyz etedı. Alaida aldaǧy jyldary qalaǧa taǧy 440 Gkal/saǧ jylu beretın 3-ortalyqty ıske qosu kerek. Qazır onyŋ daiyndyǧy 70 paiyzdy qūraidy. Alaida jobanyŋ gazǧa köşırıluıne orai, 2020 jyldyŋ bırınşı toqsanynda «Memsaraptama» mekemesınıŋ qorytyndysyn alyp, biudjettık ötınım jıberıledı.
Qala basşylyǧy tūrǧyn üi alaptaryn damytudy erekşe baqylauǧa alǧan. Sebebı 16 tūrǧyn üi alabynda 280 myŋ adam nemese qala halqynyŋ 25 paiyzy tūrady. Olardyŋ tüiındı mäselelerı üş bölıkke bölıngen: jol jäne injenerlık infraqūrylym, äleumettık nysandarǧa qajettılık, abattandyru. Qalalyq äkımdıktıŋ tūrǧyn üi alaptaryn damytu jönındegı jobalardy 5 jyldyq keşendı josparǧa engızuge qatysty ūsynysyn Ükımet qoldaǧan. Är bölık boiynşa jalpy qūny 149 mlrd teŋgege jobalar jiyntyǧy daiyndalǧan.
Gaz tartu jäne nöser kanalizasiiasy
Elbasynyŋ 5 äleumettık bastamasy aiasynda gaz taratatyn jelıler qūrylysyn salu üş kezeŋmen jürgızıledı. «Jyl soŋyna deiın 25 şaqyrym jelınıŋ jäne 2 gaz böletın nüktenıŋ qūrylysyn aiaqtaimyz. Qūrylysty 2020 jyldyŋ qaraşa aiynda bıtırudı josparladyq. Bırınşı kezeŋdı 2021 jyldyŋ tamyzynda aiaqtau josparlanǧan. Qazır gaz tartudyŋ 2-nşı, 3-kezeŋderın jobalaudy bastadyq. 1-ınşı jäne 2-jylu beru ortalyqtaryn tabiǧi gazǧa köşırudıŋ jobalyq-smetalyq qūjattaryn memlekettık saraptamaǧa berdık. Biyl qazan aiynda qorytyndysyn alyp, 9,7 mlrd teŋgege biudjettık ötınım jıberemız» dedı A.Kölgınov.
Elordaǧa gaz tartu auaǧa taralatyn ziiandy zattardyŋ kölemın jylyna 40 myŋ tonnaǧa azaituǧa mümkındık beredı. Onyŋ nätijesınde auanyŋ lastanu indeksı 25 paiyzǧa tömendeidı. Sonymen qatar qala basşysy Elbasynyŋ tapsyrmasyna orai nöser kanalizasiiasyn salu jūmystary jürgızılıp jatqanyn aitty. Qalada nöser suy jinalatyn 50 jer bolsa, sonyŋ ışınde 3-euı erekşe qauıptı dep sanalady. Olar: Uälihanov jäne Baraev köşelerınıŋ qiylysy, B.Momyşūly daŋǧylyndaǧy Oquşylar saraiynyŋ audany, Tūran jäne Ūly dala daŋǧyldarynyŋ qiylysqan tūsy. Osy üş uchaske boiynşa jobalar 2021 jyly ıske asyrylady. Biyl qūny 5,5 mlrd teŋgenı qūraityn 2 tazalau nysany (Logistikalyq ortalyq, Myŋjyldyq) salynyp bıtedı. Sondai-aq 2020 jyly üş nysannyŋ («Telman» tūrǧyn üi alaby, Üşqoŋyr jäne Ş.Qūdaiberdıūly köşesı) qūrylysyn aiaqtau josparlanǧan.
Halyqtyŋ sözıne qūlaq asatyn memleket: taŋdauly 9 baǧyt
Altai Kölgınov Memleket basşysynyŋ Qazaqstan halqyna Joldauyndaǧy «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» qaǧidatyna orai elordada jüzege asyrylyp jatqan tolymdy ıs-şaralarǧa toqtaldy. «Bızdıŋ negızgı qyzmetımız azamattarmen, sonyŋ ışınde äleumettık jelıler arqyly özara qarym-qatynasty keŋeituge baǧyttalǧan» dedı äkım. Osyǧan orai, taŋdauly 9 baǧyttaǧy jūmystardy tızbelep berdı. Bırınşıden, Prezidenttıŋ Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınde bergen tapsyrmasyna orai elordada «Aşyq äkımdık» qaǧidaty engızılıp, 2 audanda Open Akimat aşyldy, qalǧandarynda jūmystar jürgızılude. Ekınşıden, barlyq 4 audanda 1 myŋnan asa adam qatysqan «Aşyq esık künderı» şarasy ötkızıldı. Būl täjıribe jüielı negızde jalǧasady. Üşınşıden, qalalyq akselerator barlyq tūrǧyndarǧa eŋ özektı mäselelerdı (mysaly, aşyq qūdyqtar, qoǧamdyq kölık, PİK, sanitarlyq tazalau) köterıp, onyŋ şeşu joldaryn tabuǧa jol aşady.
Törtınşıden, jer komissiiasy, ülestık qūrylys boiynşa vedomstvoaralyq komissiia, biznes-jobalarǧa grant böletın jäne özge komissiia otyrystarynyŋ onlain nūsqasy äleumettık jelılerde körsetıledı. Besınşıden, «Biudjetke qatysu» atty qanatqaqty joba ıske qosyldy. Saryarqa audanynda būl maqsatqa 100 mln teŋge bölıngen. Eŋ bastysy, tūrǧyndar jobany özderı ūsynyp, ıske asyru jolyn taŋdaidy. 2020 jyly būl joba 4 audanda jüzege asyrylady. Altynşydan, I-Qala käsıpkerlerdı qoldau ortalyǧy jūmys ısteidı. Jetınşıden, «Astana – adaldyq alaŋy» jobasy qabyldanatyn şeşımderdıŋ aşyqtyǧyn arttyryp, jemqorlyq qaupın joiady. Segızınşıden, «Janūia» otbasy institutyn qoldau ortalyǧynda 12 memlekettık organ 70-ten asa qyzmet türlerın ūsynady. Kün saiyn ortalyqqa şamamen 300 adam keledı. Ötken üş aida 1000 mäsele şeşımın tapqan. Toǧyzynşy baǧyt – äkımdık basşylyǧy aptasyna ekı ret azamattardy qabyldaidy. Mysaly, qala äkımı öz qabyldauyna jazylǧan 500 adamnyŋ 300-ın qabyldap ülgergen. Būl – ärine ülken jetıstık.
«Irıtkı saluşylardy jūmystan quyŋdar!»
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordanyŋ damuyna qatysty tapsyrmalardy qasaqana oryndamaǧan şeneunıkterdı jūmystan quuǧa tapsyrma berdı. «Qalany damytuǧa qatysty berılgen tapsyrmalardy ädeiı oryndamaǧandardy qyzmetınen quyŋdar! Ondailarǧa qaşanǧa deiın şydaimyz?» dep Prezidenttıŋ aşu şaqyruyna erkın ekonomikalyq aimaqqa (EEA) jylu tartu mäselesınıŋ şeşılmegenı sebep bolypty. 10 jyl boiy şeşımın tappaǧan mäselege orai 2017 jyly Tūŋǧyş Prezident Nūrsūltan Nazarbaev äkımdıkke industrialdyq parktıŋ infraqūrylymynyŋ qūrylysyn aiaqtaudy tapsyrǧan. «Bıraq būl jūmys älı künge deiın aiaqtalmaǧan. Onyŋ sebebın anyqtaŋdar. Osyǧan jauapty adamdardy tauyp, jazalaŋdar. Ükımet pen äkımdık bırlesıp şara qoldanuy tiıs» dedı Qasym-Jomart Kemelūly.
«Alaiaqtar türmede otyruy tiıs!»
Prezident äkımge üleskerler problemasyn tezdetıp şeşu qajettıgın tapsyrdy. Elordada qūrylysy aiaqtalmaǧan 49 nysan, 13,5 myŋ ülesker bar. «Būl mäselenı şeşuge 2018-2019 jyldary 40 mlrd teŋge bölıngenımen, sonyŋ ışınde 4,5 mlrd teŋgesı ǧana igerılgen. Būǧan qosa, äkımdık qosymşa 170 mlrd teŋge qarajat sūraidy. Altai Seidırūly, osyny tüsındırıp berıŋız!» dedı Prezident äkımge būrylyp.
Elorda basşysy mūny keibır «saqaldy» qūrylystardyŋ jobalyq-smetalyq qūjattarynyŋ bolmauymen tüsındırdı. «Bız ärbır üi boiynşa jol kartasyn qabyldadyq. Tūrǧyndardy aldaǧan köp alaiaqtar qazır zaŋ jüzınde jazasyn tartuda. Bıraq olar qajettı qūjattardy joǧaltqan nemese bermei otyr. Sol sebepten jaz boiy üilerdıŋ qūjattaryn daiyndadyq. Qarjy instituttarymen, ekınşı deŋgeidegı banktermen jäne memlekettık organdarmen jūmys ıstedık. Sızdıŋ tapsyrmaŋyzdy oryndaimyz» dep sendırdı A.Kölgınov.
Prezident äkımge üleskerlerdıŋ aqşasyn jymqyrǧandardyŋ barlyǧyn qataŋ jazalauǧa pärmen berdı. «Alaiaqtar degen söz aityldy. Olardyŋ sany az emes, qūrylysşylardyŋ arasynda da bar. Bas prokuratura men Işkı ıster ministrlıgı, osy mäselemen naqty ainalysyŋdar. Alaiaqtardyŋ orny – türme. Olar zaŋsyz ıs-qimylymen halyqqa ziianyn tigızdı. Dalada qaldyrdy. Al būǧan memleket jaibaraqat qaramauy tiıs. Iske kırısıŋder jäne nätijesın baiandaŋdar!» dep tapsyrdy Q.Toqaev.
«LRT jobasyna jauaptylardyŋ bärın anyqtaŋdar!»
Memleket basşysy jeŋıl relstı tramvai (LRT) qūrylysy jobasyna şeşım qabyldauǧa jauapty lauazymdy tūlǧalardyŋ barlyǧyn anyqtaudy talap ettı. Ükımet pen äkımdıktıŋ dauly jobany odan ärı jalǧastyruǧa şeşım qabyldaǧanyn, tyǧyryqtan şyǧar basqa joldyŋ joqtyǧyn aitty. Sondai-aq Sybailas jemqorlyqpen küres agenttıgıne tergeudı şiratudy tapsyrdy. Prezidenttıŋ paiymdauynşa, qylmystyq ıstıŋ basty keiıpkerınıŋ aldyn ala josparlap, şetelge qaşyp ketuın jeleu etıp, tergeu üstırt jürgızılmeuı tiıs. Öitkenı būl ıske jauapty basqa tūlǧalar tasada qalady. «Mäselen, sol kezde şeşım qabyldaǧan äkımdık basşylary qūjatqa qoldaryn qoidy emes pe?! Eger ol LRT kompaniiasynyŋ basşysy bolsa da, bır ǧana adam şeşım şyǧarǧan joq qoi. Şeşımdı äkımdık qabyldady. Sondyqtan tereŋırek tergeŋder» dedı Prezident qūzyrly mekemenıŋ ökılderıne qaratyp. Qasym-Jomart Toqaev Ükımet pen äkımdıkke LRT qūrylysynyŋ bırınşı kezegınıŋ aiaqtalatyn naqty merzımın belgıleuge, ekınşı kezegın tūrǧyzudyŋ kestesın jasauǧa tapsyrma berdı.
LRT qūrylysy 1 aidyŋ ışınde bastalady
Altai Kölgınov bızdıŋ basylymǧa bergen jauabynda osylai mälımdedı. Bügınge deiın qūrylysty jalǧastyruǧa jergılıktı investorlardan 420 mln AQŞ dollary kölemınde qarajat jinalǧan. Ol LRT qūrylysynyŋ alǧaşqyda öte qūny qymbat jäne kürdelı joba bolǧanyn, Prezidenttıŋ tapsyrmasynan keiın jobaǧa tüzetuler engızılgenın aitty.
– Būl jobany ne sebepten toqtatqan joqpyz? Bırınşıden, halyqaralyq mındettemeler bar. 3-4 jyl būryn kelısımşartqa qol qoiylyp ketken. Arbitraj degenımız – memlekettıŋ mındettemelerı. Odan bas tartatyn bolsaq, saldary öte auyr bolmaq. Ekınşıden, 300 mln-nan astam AQŞ dollary osy jobaǧa jūmsalyp, qūrylys bastalyp ketken. Sondyqtan barlyq sarapşy-mamandarmen aqyldasa otyryp, jobany aiaǧyna deiın jetkızu kerek degen şeşımge toqtadyq. Bır aidyŋ ışınde qūrylys jūmystary bastaluy tiıs, – dep mälımdedı äkım.
Qala basşysy jobaǧa engızılgen tüzetulerdı tızbelep berdı. «Bırınşıden, Qytai damu bankınen alǧan qaryzdan bas tarttyq. Eger būl qaryzdy alatyn bolsaq, tübınde 800 mln AQŞ dollaryn artyq töleitın edık. Ekınşıden, kelısımşartta merdıgerdıŋ tarapynan qosymşa qūn salyǧyn (QQS) töleu körsetılmegen. Merdıgerımız – şeteldık ärıptesımız. Sol sebepten qosymşa kelısımşart jasadyq. Sonyŋ nätijesınde memleket biudjetıne 200 mln AQŞ dollary kölemınde qarajat tüsedı. Üşınşıden, stansalardyŋ köptıgıne qatysty syn aityldy. Bastapqydaǧy 18 stansanyŋ sanyn 11-ge deiın qysqarttyq. Jeŋıl relstı poiyzdyŋ stansalar arasyna qatynauyn 3 minuttan 10 minutqa ūzarttyq. Öitkenı būl keleşektıŋ jobasy bolǧandyqtan, halyq sanynyŋ ösuın esepke aldyq. 7 jeŋıl rels qūramyn azaittyq. Mūnyŋ bärı 1 mlrd 350 mln AQŞ dollaryn ünemdeuge mümkındık beredı» dedı Altai Kölgınov.
«Sözımız ben ısımız säikes kelmeidı»
Memleket basşysy qalaǧa gaz tartuda şeneunıkterdıŋ sözderı ıstegen ısımen säikespeitının aitty. Nūr-Sūltannyŋ energetikalyq infraqūrylymynyŋ negızgı mäselesı – «Saryarqa» gaz qūbyryna qosyluǧa daiyn bolmauy. «Osy jerdegı bır tüsınıksız närse: biylǧa qarastyrylǧan 2,7 mlrd teŋge özge öŋırlerge bölıngen. Bız eŋ aldymen elordaǧa gaz tartudy nege oilamaimyz? Öitkenı qystygünı qalany qalai tütın basatynyn bılesızder. Tūrǧyndardan da, şeteldık diplomattardan da, keletın qonaqtardan da ūiat. Elordany jahandyq qala, halyqaralyq hab dep nasihattap jatyrmyz. Iаǧni sözımız ben ısımız bır-bırımen säikes kelmeidı» dedı Q.Toqaev.
«Işkı migrasiiany baqylauǧa alǧan jön»
Qasym-Jomart Toqaev ışkı migrasiiany qataŋ baqylauǧa alu qajettıgın tılge tiek ettı. «Būlai jalǧasa berse ne bolmaq? Ülken qalalar maqtanyş emes, ol – qordalanǧan problemalar. Mysaly, bız elordamyz millioner-qalaǧa ainaldy dep maqtanamyz. Bıraq qalanyŋ ärbır jaŋa tūrǧynyn kerek-jaraqpen qamtamasyz etuımız kerek. Migrasiia mäselesı – äkımdık pen qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysy. Elımızdıŋ özge öŋırlerınen köşıp kelgen tūrmysy tömen otbasylar üidıŋ kezegıne tūruǧa qūqyly. Demek, olar kezekte tūrǧan adamdardyŋ sanyn köbeitedı. Sonyŋ saldarynan balabaqşa, tūrǧyn üi kezegı baiau jyljidy. Mūny osyǧan deiın de talai aitqanmyn. Mektepterdegı oryn sany da älı şeşılgen joq. 14 mekteptıŋ bır synybynda 40 baladan bar. Olardyŋ 8-ı üş auysymmen oqidy. 85 myŋ bala balabaqşa kezegınde tūr» dep tüsındırdı Prezident.
«Elordaǧa ortaq dizain-kod kerek»
Memleket basşysy elordanyŋ bıryŋǧai dizain-kodyn qūrudy tapsyrdy. Onyŋ aituynşa, qalada bıryŋǧai qūrylys saiasaty joq, sol sebepten üiler men ǧimarattar beibereket salynuda. «Köşeler men ǧimarattardyŋ ortaq üilesımdı stilı joq. Sızder elordaǧa kelgen turisterdıŋ jazǧanyn oqyǧan şyǧarsyzdar. Jalpy, jaǧymdy pıkır aitqanymen, qalada eklektika joq. Tasjol jarylyp, plitkalar ūşyp jatyr. Jasyl jelek te az. Eŋ bastysy, jailylyq sezılmeidı. Iаǧni kütım joq, qojaiyny joq» dedı Q.Toqaev. Prezidenttıŋ pıkırınşe, audan äkımderı qalanyŋ jai-küiıne erekşe qamqorlyqpen qarauy tiıs. «Olar kabinetınde otyrmai, jaiau jürıp, qaladaǧy ärbır üidıŋ, ärbır tūrǧynnyŋ ömırın bıluge mındettı. Men qala köşelerı men ǧimarattardy bezendırudıŋ bıryŋǧai dizain-kodyn jasaudy tapsyramyn. Būl – äkımdıkke berılgen qataŋ tapsyrma» dep sözın jalǧady Prezident.
Memleket basşysy elorda halqynyŋ törtten bırı qoǧamdyq kölıktıŋ baǧdarlyq jelısıne köŋılı tolmaitynyn mysalǧa keltırdı. Sebebı avtobus baǧdarlarynyŋ köpşılıgı jol jüru uaqytyn ūzartyp jıberedı. Sondai-aq avtobus salondary tar, jolauşylarǧa ünemı tolyp tūrady. Osyǧan orai, Prezident baǧdarlardyŋ jüktemesı men qajettılıgıne taldau jasap, jolauşysy köp baǧdarlardy anyqtap, olarǧa qosymşa avtobus berudı tapsyrdy.
Tūrǧyndardyŋ medisinalyq qyzmetke köŋılı tolmaidy
Elordadaǧy tüiını şeşılmegen mäselenıŋ bırı – därıgerlerdıŋ jetıspeuşılıgı. Prezident astanalyqtardyŋ 40 paiyzynyŋ medisinalyq qyzmetke köŋılı tolmaitynyn aitty. Qazırgı kezde qalaǧa ärtürlı baǧyttaǧy 500-ge juyq maman qajet. 2018-2019 jyldary ana men bala ölımınıŋ körsetkışı ūlǧaiǧan. Memleket basşysy 60 jyl boiy jöndelmegen ortalyq temırjol auruhanasynyŋ mäselesın köterdı. Auruhana qazır halyq tyǧyz qonystanǧan Saryarqa audanyndaǧy 400 myŋǧa juyq halyqqa qyzmet körsetedı.
Altai Kölgınov jauap retınde atalǧan auruhanaǧa jöndeu jürgızu tiımsız ekenıne toqtaldy. Sol sebepten memlekettık-jekemenşık ärıptestık arqyly jaŋa auruhana saluǧa ūiǧarym jasalǧan. «Qazır būǧan 12 gektar jer böldık. Ol jerdegı saiajailardy būzuǧa 150 mln teŋge bölındı. Aldaǧy jyly taǧy 800 mln teŋge qarajat audaramyz. Auruhanany jobalau jūmystaryn bastadyq. Nysandy 2023 jyly salyp bıtıremız» dedı äkım.
