Nūr-Sūltan qalasy Tötenşe jaǧdailar basqarmasy Esıl audany Tötenşe jaǧdailar bölımınıŋ qyzmetkerlerı №59 mektep-liseide därıs ötkızdı. Därıs barysynda qaladaǧy özender men su qoimalarynda qauıpsızdık erejelerın saqtau qajettıgın tüsındırdı.
Qys tüsıp, alǧaşqy aiazdarda-aq qalany ekıge bölıp tūrǧan Esıldıŋ suy jäne qala ainalasyndaǧy kışıgırım su közderın mūz basa bastaidy. Sudyŋ betı qabyrşyqtanǧannan, mūz qabatynyŋ qalyŋdauyn balalar men jasöspırımder mūzdyŋ betın aidynǧa ainaldyryp, syrǧanauǧa asyǧatyny belgılı. Qys küşıne enıp, aiazben buyp özendı qūrsaulap tastaǧanşa, mūndai jūqa mūz aidyndary älı de öte qauıptı. Auyr salmaqtan jarylyp, adamdardyŋ su tübıne ketuı yqtimal. Qaterlı jaǧdaidyŋ aldyn alu üşın, qauıpsızdık erejelerın este saqtaǧan jön.
Su aidyndarynda alǧaşqy mūz qatysymen özendı kesıp ötu, konki tebu, şaŋǧy tebuge tyiym salynady. Mūzdyŋ jūqa qyrtysy adamnyŋ auyrlyq küşıne tötep bermeidı.
Mūzdy aidyndy kesıp ötpes būryn, arnaiy ötkelderdı anyqtap alyp, sony boilai ötu kerek. Mūzdyŋ adam salmaǧyn kötere alatyndai berıktıgıne köz jetkızu kerek. Mūzdyŋ berıktıgın aiaq kiımnıŋ ökşesımen mūzdy tesıp köruge bolady. Eger bırınşı soqqydan keiın mūz jarylyp, üstınde su paida bolsa, dereu toqtatu kerek jäne kelgen ızıŋızben jaǧaǧa qaityŋyz. Qaitar jolda adymdap emes, tabanyŋyzben syrǧanai otyryp, mysyqtabandap syrǧyp jürıŋız.
Barlyq jaǧdaida mındettı türde ainalaǧa mūqiiat qaraŋyz, qauıpsız sürleudı taŋdai otyryp, qoiu kök tüske boialǧan jalaŋ mūzdyŋ üstımen ötuge tyrysyŋyz. Qalyŋ qar jatqan aimaqty baspaŋyz, qar astyndaǧy mūz ärqaşan aşyq jerge qaraǧanda jūqa. Aidynnyŋ betıne ūşy şyǧyp tūrǧan ösımdıkterdıŋ, aǧaş-būtalardyŋ ainalasy qaterlı. Ondai jerlerde su tez qatpaidy.
Mūzdy aidyndy bırneşe adammen kesıp ötpek bolsaŋyzdar, 5-6 metrlık ara qaşyqtyqty saqtaŋyz. Toptyŋ aldynda bara jatqan adamnan köz jazyp qalmaŋyz. Eger auyr jük bolsa, şanamen nemese ūzyn aǧaşpen iterıp alyp jüruge bolady.
Konki tebuge tek arnaiy jabdyqtalǧan jerde ǧana rūqsat etıledı. Al tabiǧi su aidynynda mūzdyŋ qalyŋdyǧyn teksergennen keiın ǧana rūqsat etıledı. Mūzdyŋ qalyŋdyǧy 10-12 sm-den az bolmauy kerek. Mūnda jappai syrǧanau üşın mūzdyŋ qalyŋdyǧy 25 sm kem bolmauy kerek. Tünde beitanys jerlermen mūzdy kesıp ötu, äsırese mūzda jüru jäne konki tebu qauıptı.
Şaŋǧymen özenderden ötkende taptalǧan şaŋǧy jolymen basyp ötken dūrys. Eger qary taptalmaǧan jolmen jürgısı kelse, qauıpsızdıktı qamtamasyz etu üşın şaŋǧynyŋ aspa bauyn bosatyp qoiǧan jön. Mūz jarylǧan jaǧdaida şaŋǧyny tastap jaiau ketuge qolaily bolady. Şaŋǧynyŋ taiaqtaryn qolyŋyzǧa alyp, qol jügıŋız bolsa, bır iyǧyŋyzda ūstaŋyz. Bırneşe adam bolsa, 5-6 metr ara qaşyqtyqty saqtaǧan dūrys.
Mūzda balyq aulaǧanda oiyqtardyŋ arasy tym jaqyn bolmauy kerek. Jäne onyŋ ainalasynda sekırıp, ne jügırıp qatty qozǧalys jasauǧa bolmaidy. Ärbır balyqşyda ūzyndyǧy 12-15 metrdei arqany bolǧany dūrys, onyŋ bır jaǧynda 400-500 kelıdei auyr zat bailanyp, ekınşı ūşynan tūzaq etıp qoiylady. Būl – adam mūzǧa ketken jaǧdaida qūtqaruǧa arnalǧan amal. Eger mūz jarylsa adam ekı qolymen taianyp, qatty jerge şyǧyp, jer bauyrlap ne arqamen jyljyp jaǧalaudy betke aluy tiıs.
