Astanadaǧy qazaq saŋyraular qoǧamyna bas sūqqanymyzda, ondaǧylar bızge aŋtaryla qarady. «Jazuǧa kelgenımızdı» aittyq. «Qyrküiek älı kelgen joq qoi» dedı. «Saŋyraular künı» ǧana kerekpız be dep oilasaq» degendei syŋai tanytty. Qoŋyrqai tırşılıgımen kün keşıp jatqan qarapaiym jandardyŋ janarynda «Bylaiǧy künde bızdı de ızdeitın jan balasy bar eken au» degen jazu tūrdy…
…İä, bız olardy soŋǧy ret qaşan, qai kezde ızdep baryp edık?
Dalanyŋ dübırın, tırşılık iesınıŋ kübırın esti almasa da, mülgıgen tynyştyqty jürekpen sezıne bıletın mūndai jandardy qoǧam qajet etıp otyr ma? Qaida barsa da, qaptaǧan mäselege tap bolyp jüretın olar jankeştılıktıŋ arqasynda adamdardyŋ arasynda jür.
Astanamyzda mūndai jandar 600-ge juyq. Saŋyraular qoǧamyna resmi tırkelgenı – 400. Olardyŋ 313-ı – surdo-audarmaşylardyŋ kömegıne jügınetın qūlaǧy mükıs azamattar. Saŋyraular qoǧamy mümkındıgınşe olardyŋ basyn qosyp, jaǧdaiyn jasap, jūmyspen qamtamasyz etıp otyr. «Byltyr bızdegı jūmysşylardyŋ sany 87 bolsa, biyl 56 adamǧa deiın qysqardy. Olardyŋ barlyǧyn bırdei jūmysqa alyp, jarylqasaq bolar edı. Bıraq būǧan eş mümkındıgımız joq. Barlyq jabdyqtarymyz bar. Alaida jūmys joq. Qaŋtarylyp otyrmyz» deidı käsıporyn töraǧasy Jangeldı Rahmanūly.
Tapsyrmany tiianaqty oryndaityn mūndai mamandardyŋ jūmys ısteuıne jaǧdai qarastyrylmai otyrǧany ökınıştı. Osyǧan deiın tıgınge qatysty barlyq qyzmetterdı, mektepke, balalar alaŋyna qajettı qūral-jabdyqtardy sapaly jasap kelgen jūmysşylardyŋ ekı qoldy qusyryp bos otyrǧany qyzyq. Al bız Astanamyzǧa 8 myŋnan astam jūmysşy mamandar qajet dep dauryǧyp jürmız. Mıne, paradoks! Tek būl ǧana emes, käsıporyndaǧy mamandar qaǧazben qatysty qandai dünie bar, sonyŋ bärın sapaly etıp basyp şyǧara alady. Būǧan bız özımız kuä boldyq. Baspahana bölmesıne kırgenımızde türlı bukletter, esımhattar, marapattau qaǧazdary, qyzmettık kuälıkter, kıtapşalar bırınen-bırı öterdei jainap jatty.
Negızı, mäsele mügedekterdıŋ qolynan keletın, şamasy jetetın jūmystardy tapsyrys retınde zaŋdastyryp berude jatyr. Medisinalyq mekemelerdıŋ, qūrylysşylardyŋ, temırjolşylardyŋ qyzmettık kiımderı men temırjol jaǧdaiyndaǧy tösek-jabdyqtardy tıgudı, kır juu, qūrylys jūmystary, jyl saiynǧy memlekettık mekemelerdıŋ jöndeu jūmystary syndy jūmystardy tek osyndai käsıporyndarǧa jükteu kerek siiaqty.
Saŋyraular qoǧamynyŋ būl oqu-öndırıstık käsıporny 1962 jyly qūrylǧan. Qanşama qiynşylyqty bastan ötkerse de bügıngı künge deiın jūmys ıstep kele jatqan käsıporynnyŋ bazasy öte myqty. Tapsyrystyŋ tür-türın oryndauǧa mümkındıkterı bar. Jūmysşy küşı de jeterlık. Tek söileu qabıletın joǧaltqandardyŋ mūŋyn joqtaityn jandar joq, qoǧam oǧan qūlyqsyz.
«Şyny kerek, keŋes ükımetı kezındegı kelmeske ketken saŋyraular qoǧamyn saǧynamyn men. Ol kezde mümkındıgı şekteulı jandardyŋ tūraqty jūmysy bolatyn edı. Jalaqylary da kädımgı adamdarmen teŋ tüsetın. Saŋyrau degen aty bolmasa, olardyŋ qolynan kelmeitını joq. Naryq zaŋy ömır süru qaǧidalaryna özgerıster engızıp, nätijesınde bızdıŋ bar-joǧymyzǧa eşkım bas auyrtpaityndai halge jettık» deidı käsıporyn tıgınşısı Jūmagül Arǧyn.
Būryn mümkındıgı şekteulı jandardy jūmyspen qamtamasyz etken mekeme kommunaldyq tölemderge jeŋıldık alatyn edı. Mügedekter ūiymdaryna memlekettık tapsyrystar köptep berıletın. Qazır tapsyrys üşın tenderge qatysu kerek. Būl tenderge kımder qatyspaidy? Jüiesız jūmys olardyŋ jolyn aşpai otyrǧany sondyqtan. Elımız boiynşa 149 tıgın sehtary bar käsıporyndar tenderdıŋ jariialanǧanyn aŋdyp, ūtyp aluǧa talasyp otyratyndyqtan, būǧan da köp mümkındık bola bermeidı. Memlekettık tapsyrystyŋ 30 paiyzyn qoǧamdyq ūiymdarǧa beru kerek degen zaŋdyq normanyŋ oryndaluy qadaǧalanyp jatqan joq.
Sondyqtan olar köbıne halyqaralyq saiystarǧa, konkurstarǧa qatysyp, aqşa tabudyŋ amalyna köşken. Olardyŋ arasynda ömır men önerde de, sportta da biıktı baǧyndyrǧandar köp. Osynyŋ arqasynda özderın qarjylandyryp keledı. «Bolaşaqta mümkındıgı şekteulı jandarǧa arnalǧan öner ortalyǧyn aşu kerek. Mynau özıŋız körıp otyrǧan aiadai bölmede bızdıŋ önerpazdar daiyndalady. Konsert beredı. Äsırese, şeteldegı saiystarǧa daiyndalu üşın būl öte tarlyq etedı. Al özımızdı sol jarystar arqyly qamtamasyz etıp otyrǧandyqtan, bız siiaqty jandarǧa arnalyp öner ortalyǧy aşylsa» deidı käsıporyn töraǧasy.
Taǧy bır aita keterlıgı, Astanada estu jäne söileu qabıletınen aiyrylǧandar üşın käsıp meŋgeretın arnaiy oqu orny joq. Qanşama jyldan berı qordalanyp kele jatqan mäselenıŋ tüiının tarqatuǧa eşkım asyqpaidy.
Arbaǧa taŋylǧandarǧa arnalǧan pandustar siiaqty, saŋyraularǧa arnalǧan arnaiy qūrylǧylar bızdıŋ ärbır mekememızde, qoǧamdyq oryndarda bolu kerek eken. «Bız qazırgı taŋda qala äkımdıgımen bırlesıp, reidke şyǧyp jürmız. Bızge arnalǧan qūrylǧylar qazaq drama teatrynda ǧana bar eken. Temırjol vokzalynan tappadyq. Mūndai oryndarda mındettı türde boluy kerek. Qazır ait ne, aitpa ne, jalpy qoǧamnyŋ bızge degen közqarasy özgergen» dep mūŋaidy käsıporyn töraǧasy.
Rasynda da, būl azamattar üşın bılım beru, qyzmet türın erkın taŋdau, sonyŋ ışınde eŋbekke bailanysty qūqyqtary tolyq saqtalmai otyrǧany janǧa batady.
Estımeitın adamnyŋ ebı joq dep kım aitty?
Güljan
RAHMAN
