Astana – elımızdegı «aqyldy qala» jobasy bırınşı bolyp jüzege asqan qala. Qazır elordada sifrlandyru üderısı joǧary qarqynmen jürıp jatyr. Oǧan dälel – äkımdık pen tūrǧyndardyŋ qarym-qatynasyn jaqyndata tüsetın «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıske asyrudaǧy aituly jetıstıkter. Solardyŋ bır parasyn taldap, şolu jasap körelık.
19,8 mln adamnyŋ aqparaty bar
«Jasandy intellekt qalalarymyzdy ömır süruge jäne jūmys ısteuge qolaily ärı tolyqqandy aqyldy qalaǧa (smart city) ainaldyru prosesın aitarlyqtai därejede oŋtailandyra alady. Memlekettık qyzmet körsetu kezınde jasandy intellekt mümkındıkterın keŋınen paidalanudyŋ da maŋyzy zor. Būl oraida bız eleulı nätijege qol jetkızdık. Atap aitqanda, azamattardyŋ äleumettık äl-auqatynyŋ deŋgeiın anyqtauǧa jäne olarǧa proaktivtı memlekettık qoldau körsetuge mümkındık beretın «Otbasynyŋ sifrlyq kartasy» ıske qosyldy. Mūndai önımdı «Bäiterek» holdingı bazasynda biznes üşın de engızu kerek. Menıŋ tapsyrmam boiynşa būl baǧytta auqymdy sifrlyq transformasiialau jūmystary bastalyp kettı» dep mälımdedı Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev Astanada ötken Digital Bridge 2023 halyqaralyq forumynda söilegen sözınde.
Memlekettık organdardyŋ qoldanystaǧy barlyq aqparattyq jüielerınıŋ derekterı negızınde qūrylǧan «Otbasynyŋ sifrlyq kartasynda» elımızdegı 19,8 mln-nan astam adamnyŋ ia bolmasa 6 mln-nan astam otbasynyŋ müşelerı turaly aqparat bırıktırılgen. Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgınıŋ mälımetınşe, 2023 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap 652 myŋ adamǧa memlekettık qyzmet türlerın proaktivtı jolmen körsetuge SMS-habarlama jıberılgen. Bır quanarlyǧy, eşbır memorganǧa ötınış bermei-aq järdemaqy jäne äleumettık tölem alu mümkındıgın 249 myŋnan astam adam paidalanypty. Būdan bölek, 64,6 myŋnan asa jūmyssyz azamatqa jūmys tabu mümkındıgı, tegın oquǧa jazylu, jūmyspen qamtu salasyndaǧy özge de memlekettık qoldau tetıkterı turaly aqparat jıberılgen.
Qazırgı kezde eşqandai da memlekettık organǧa ötınış jazbai-aq «Otbasynyŋ sifrlyq kartasy» arqyly järdemaqylar men äleumettık tölemderdıŋ 10 türın resımdeuge bolady. Olar: eŋbek etu qabıletınen aiyrylǧan jaǧdaida tölenetın äleumettık tölem; jūmysynan aiyrylǧan jaǧdaidaǧy äleumettık tölem, asyrauşysynan aiyrylu boiynşa äleumettık tölem nemese järdemaqy, mügedektıgı bar balany tärbielep otyrǧan ata-anasyna (qamqorşysyna) järdemaqy, mügedektıgı boiynşa järdemaqy, köpbalaly otbasylarǧa berıletın järdemaqy, «Altyn alqa» jäne «Kümıs alqa» alqalarymen marapattalǧan köpbalaly analarǧa berıletın järdemaqy, atauly äleumettık kömek, sondai-aq jerleuge arnalǧan bırjolǧy tölem. OSK arqyly zeinetaqy tölemderın alu mümkındıgı, «qandas» märtebesı berılgende nemese ūzartylǧanda märtebenıŋ aiaqtalu merzımı jäne jūmyssyz adamdar üşın jūmyspen qamtu tetıkterı turaly avtomatty habarlamalar jıberıledı.
Atalǧan forumda el Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev osyndai önımnıŋ biznes salasynda da engızıletının aitty. Būl käsıpkerler men aldaǧy uaqytta käsıp aşamyn degen astanalyqtarǧa keremet mümkındık beretını anyq. Qazır elordada IT-startaptardyŋ halyqaralyq tehnoparkı – Astana Hub tabysty jūmys ıstep tūr. Būl alaŋda otandyq jäne şeteldık tehnologiialyq kompaniialardyŋ erkın damuyna barlyq qolaily jaǧdai jasalǧan. Startaptardy damytu ekı baǧdarlama boiynşa jürgızıledı: akselerasiia baǧdarlamasy – būl erte kezeŋde startaptardy tezırek damytu üderısı. Al inkubasiia baǧdarlamasy – būl jaŋa IT-jobalardy damytudyŋ barynşa jinaqtalǧan, keşendı baǧdarlamasy.
iKomek pen Qala Qyzmet ne üşın bırıktırıldı?
Qazır astanalyqtar üiınde jaryq öşıp qalsa, ia bolmasa şümekten su aqpai qalsa, bırden smartfonynan 109 nömırın terıp, mäselenıŋ neden bolǧanyn sūraidy. iKomek ortalyǧy – bas qalanyŋ bıryŋǧai tolyqqandy ahual ortalyǧy. Osydan 5 jyl būryn «iKomek 109» kezekşılık qyzmetı – äkımdıktıŋ bailanys ortalyǧy jäne Astana qalasy äkımdıgınıŋ ahualdy baqylau ortalyǧynyŋ monitoring komandasyn bır jüiege bırıktıru esebınen qūrylǧany belgılı. Iаǧni kez kelgen qala tūrǧynynyŋ qoiǧan sūraǧyna jedel jauap berıp, mäselesınıŋ şeşımın tabuyna kömektesetın jedel jelı bolyp qalyptasty. Bır jyldan keiın, 2019 jyly elorda äkımdıgı iQala atty jaŋa sifrlyq jüienı ıske qosty. Ony būrynǧy Memlekettık qyzmet ısterı jäne sybailas jemqorlyqqa qarsy küres agenttıgınıŋ «Astana – adaldyq alaŋy» atty jobasynyŋ kömegımen ıske asyrǧanyn bılemız. Būl joba qazırgı kezde Qala Qyzmet de atalady, ony Astana qalasy äkımdıgınıŋ iKomek 109 «qalalyq monitoring jäne jedel äreket etu ortalyǧy» qūrylymyna kıretın qalalyq qyzmet türlerı departamentı jüzege asyrady.
Qala Qyzmet ortalyǧy öz qyzmetterın mynadai 3 formatta ūsynady: qalalyq qyzmetter portalyndaǧy onlain-qyzmet: qalaqyzmet.kz; Qala Qyzmet front-ofisterınde tıkelei keŋes beru arqyly; proaktivtı, SMS-saualnama arqyly. Qala Qyzmet ortalyǧynan tūrǧyndardyŋ alatyn qyzmet türlerınıŋ qolailylyǧyn kün saiyn ösetın sūranystan köruge bolady. 2019 jyldyŋ jarty jyldyǧynda – 3701 qyzmet, 2020 jyly – 69560 qyzmet, 2021 jyly – 148586 qyzmet, 2022 jyly – 170 myŋnan astam qyzmet, 2023 jyly 90 myŋnan astam qyzmet körsetılgen
Al biylǧy köktemde osy ekı jüie bırıktırıldı. iKomek 109 «qalalyq monitoring jäne jedel äreket etu ortalyǧynyŋ basşysy Asqar Taqsymov äkımdıktegı onlain-brifingte būl maqsatty bylaişa tüsındırdı:
«Qala Qyzmet – būl elımızdegı tūrǧyndardy, äkımdıktı jäne qalalyq kommunaldyq qyzmet mekemelerınıŋ özara ıs-äreketın bır jüiege bırıktırgen alǧaşqy, bıregei qalalyq hab. Būl tūrǧydan Astana – bır tereze qaǧidaty boiynşa monopolisterdıŋ qyzmetın bır jerge bırıktırgen bırınşı qala. 2023 jyldyŋ basynan bastap Astana qalasy äkımdıgınıŋ şeşımımen halyqqa kommunaldyq qyzmet türlerın körsetu bölıgındegı «qaitalama» qyzmetterdı oŋtailandyru maqsatymen iKomek109 ortalyǧy jäne iQala jobasynyŋ qyzmetterın bırıktıru baǧytynda jūmystar jürgızıldı».
«iKomek 109-dyŋ negızgı mındetı – qala tūrǧyndaryna qolaily orta qalyptastyru, iaǧni olardyŋ kez kelgen mäselesın tezdetıp şeşuge kömektesu. Qala halqynyŋ sany üzdıksız ösıp kele jatqanyn eskere otyryp, osyndai şeşım qabyldanyp otyr. Mäselen, kün saiyn bızdıŋ ortalyqqa ortaşa eseppen alǧanda 6 myŋnan 10 myŋǧa deiıngı azamattardyŋ şaǧymy, sūraǧy kelıp tüsedı. iKomek109 özınıŋ ıske qosylǧan kezeŋınen bastap 10 mln-nan astam şaǧym-sūraqty qabyldady» dedı brifingte Asqar Taqsymov.
Atalǧan ortalyqtyŋ negızgı jūmys baǧyttary mynadai: qala tūrǧyndarynyŋ şaǧymdaryn qabyldau, ärtürlı apattar men oqys oqiǧalar kezınde qalalyq kommunaldyq jäne jedel äreket etetın qyzmetterdıŋ jūmysyn üilestıru, ärtürlı oqys oqiǧaǧa der kezınde baqylau jasau, oqys oqiǧalar kezındegı qūqyq būzuşylyq ıs-äreketterın anyqtau jäne öŋdeu, qalalyq beinebaqylau jüiesınıŋ kömegımen qaladaǧy auhaldy jedel qadaǧalau.
Astana qalasy äkımdıgınıŋ iKomek 109 «qalalyq monitoring jäne jedel äreket etu ortalyǧynyŋ» qalalyq qyzmet türlerı departamentınıŋ direktory Botagöz Mūstafina Qala Qyzmet ortalyǧy öz qyzmetterın mynadai 3 formatta ūsynatynyn jetkızdı: qalalyq qyzmetter portalyndaǧy onlain-qyzmet: qalaqyzmet.kz; Qala Qyzmet front-ofisterınde tıkelei keŋes beru arqyly; proaktivtı, SMS-saualnama arqyly. Onyŋ aituynşa, Qala Qyzmet ortalyǧynan tūrǧyndardyŋ alatyn qyzmet türlerınıŋ qolailylyǧyn kün saiyn ösetın sūranystan köruge bolady. 2019 jyldyŋ jarty jyldyǧynda – 3701 qyzmet, 2020 jyly – 69560 qyzmet, 2021 jyly – 148586 qyzmet, 2022 jyly – 170 myŋnan astam qyzmet, 2023 jyly 90 myŋnan astam qyzmet körsetılgen.
Bügıngı taŋda jeke jäne zaŋdy tūlǧalarǧa myna ūiymdardyŋ 146 qyzmetı ūsynylady: «Astana-Teplotranzit» AQ; «Astana-AEK» AQ; «QazTransGaz Aimaq» AQ; «Astana su arnasy» MKK; «Elorda Ecosystem» ŞJQ MKK; «Clean City» JŞS; «Astana-ERS» JŞS; «AstanaEnergoTūtynu» JŞS; «Astana qalasyn ortalyq gazben jabdyqtau» JŞS jäne taǧy basqalar. Eŋ sūranysqa ie qyzmetterge menşık ielerın auystyru boiynşa kommunaldyq ūiymdarmen şart jasasu jäne qaita jasau, ERS tübırtegı boiynşa tehnikalyq şarttar turaly konsultasiia alu jatady.
«Sonymen qatar, elorda tūrǧyndary proaktivtı qyzmet türı arqyly elektr quatymen, sumen, jylumen jabdyqtau jäne kül-qoqys şyǧaru boiynşa şarttar jasai alady. Tūrǧyndar tek 114 nömırınen kelgen SMS-habarlamaǧa jauap beru jäne derbes derekterdı paidalanuǧa rūqsat berse jetıp jatyr. Būdan ärı Qala Qyzmet-ten naqtylaityn sūraqtarmen saualnamaǧa sılteme jasai otyryp SMS-habarlama keledı. Odan keiın portal avtomatty türde ötınış jazady jäne jauapty öŋdeu, azamatqa jıberu üşın kommunaldyq ūiymdarǧa jöneltedı. Būl qanatqaqty joba ekenın eskersek, belsendı qyzmet köppäterlı tūrǧyn üilerden jyljymaityn mülık satyp alatyn tūrǧyndarǧa qoljetımdı» dep tüsındırdı Botagöz Mūstafina.
Qūzyrly departament basşysy 2023 jyldyŋ basynan bastap qala audandary boiynşa auqymdy etu maqsatynda kommunaldyq qyzmetter boiynşa ötınışterdı tırkeuge jäne keŋes beruge kömek alu üşın audan äkımdıkterınıŋ front-ofisterındegı Qala Qyzmet menedjerlerıne habarlasuǧa bolatynyn mälım ettı.
«Qala Qyzmet front-keŋselerıne aiyna 2000-2500 adam keledı. Portal aiyna 17000-20000 qyzmet türın körsetedı. Bas front-ofis Saryarqa audanyndaǧy Äzırbaijan Mämbetov köşesı, 24-üide, «Affari» biznes ortalyǧynyŋ 1-qabatynda ornalasqan. Sondai-aq, qosymşa front-ofister Almaty jäne Esıl audany äkımdıkterınde: Täuelsızdık köşesı, 7-üide, Qabanbai batyr daŋǧyly, 33-üide ornalasqan. Qala Qyzmet qyzmetterıne jäne front- ofisterdıŋ jūmys kestesıne qatysty tolyq aqparatty qalalyq telefonnan nemese ūialy telefonnan (24/7) 109 qysqa nömırın teru arqyly aluǧa bolady. Sifrlyq damu jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrlıgı halyqqa jaily qyzmet körsetudıŋ bıryŋǧai ortalyǧyn ıske qosu jūmysyn jürgızude. Osyndai ortalyq ıske qosylǧan kezde, Qala Qyzmet front-ofisı de jaŋa ortalyqtan aşylady» dedı ol.
Deputattar aralassa, mäsele şeşıledı
Juyrda Mäjılıstıŋ jalpy otyrysynda biylǧy jazda deputattardyŋ öŋırlerge sapary kezınde tūrǧyndar tarapynan kelıp tüsken ötınışterın qarau qorytyndylary turaly Ükımettıŋ aqparatyn tyŋdady. Mäjılıs töraǧasy Erlan Qoşanov jūmystyŋ mūndai formaty azamattar tarapynan qoldau tapqanyn atap öttı.
«Būl – Prezidenttıŋ bastamasymen qolǧa alynǧan «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn jüzege asyruǧa baǧyttalǧan naqty qadam. Biyl şılde-tamyz ailarynda Mäjılıs deputattary öŋırlerdı aralap, reformalardy tüsındırıp, Memleket basşysynyŋ jäne saiasi partiialardyŋ sailaualdy baǧdarlamalarynyŋ oryndaluyn baqylauǧa alǧan bolatyn. Sailauşylarmen kezdesu tek oblys, audan ortalyqtarynda ǧana emes, şalǧai eldı mekenderde de öttı. 1800-ge juyq kezdesuge 43 myŋnan astam adam qatysty. Elımızdıŋ 900-ge juyq qalasy men auyly qamtyldy» dedı otyrysta söz alǧan Mäjılıs töraǧasynyŋ orynbasary Albert Rau.
Ol azamattardan kelıp tüsken ötınışter äleumet, ekonomika, tärtıp, zaŋnamany jetıldıru salalary, sondai-aq öŋırge qatysy bar mäseleler boiynşa bırıktırılgenın aitty. Taldau nätijesı barlyq öŋırmen qatar naqty eldı mekenderdıŋ de ötkır mäselelerı bar ekenın körsettı. Respublikalyq auqymda būl – halyq tabysynyŋ aimaqtardaǧy säikessızdıgı, keibır qalalardaǧy jūmyssyzdyq jäne kadr tapşylyǧy, su jäne gazben qamtamasyz etudıŋ tömen deŋgeiı, joldardyŋ jaǧdaiy. Töraǧanyŋ orynbasary mäselelerdıŋ basym bölıgı jergılıktı atqaruşy organdardyŋ qūzyrynda, bıraq qandai da bır sebeptermen olar deputattardyŋ aralasuynan keiın ǧana şeşıle bastaitynyn atap öttı.
Memlekettık organdardyŋ ötınışterdı qarau qorytyndylary jönınde baiandama jasaǧan Premer-ministrdıŋ orynbasary Tamara Düisenova qalalardyŋ jylu-energetikalyq jüielerındegı apattardyŋ saldaryn joiu eŋ maŋyzdy mäsele ekenıne toqtaldy.
«Jylumen qamtamasyz etu nysandaryn salu, kürdelı jäne qazırgı jöndeu jūmystarynyŋ kestesı äzırlendı. Ükımettıŋ rezervınen Ekıbastūz, Ridder, Rudnyi, Stepnogorsk, Kökşetau, Aqtau, Semei, Pavlodar qalalarynyŋ jylumen qamtamasyz etu jüielerın jöndeu üşın 55 mlrd teŋge bölındı. Jüielı ıs-şaranyŋ bırı retınde osy salaǧa edäuır investisiia tartuǧa jäne kommunaldyq infraqūrylymdy jaŋartuǧa baǧyttalǧan «Tariftı investisiiaǧa aiyrbastau» baǧdarlamasy qabyldandy. Būl jobanyŋ aiasynda injenerlık jelılerdı jöndeu jäne osy saladaǧy qyzmetkerlerdıŋ jalaqysyn arttyruǧa, kadrlardy tartuǧa, olardyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etu maqsatynda 250 mlrd teŋge şamasynda qarjy tartu josparlanyp otyr» dedı T.Düisenova.
