Astana – älemdık deŋgeidegı qala. Elordanyŋ būl märtebesı «Astana Invest 2015» VI halyqaralyq invest forumy aiasynda aiqyn körındı. Alqaly jiynda älemnıŋ otyz şaqty alpauyt elınen kelgen üş myŋnan astam ökıl bas qosty. Būlardyŋ bärı de – bizneste ülken jetıstıkke jetıp, düniejüzıne belgılı bolǧan tūlǧalar. Köpşılıgı biznes qauymdastyqqa ırı investor retınde de tanymal. Mıne, osyndai ülken ortaǧa Astananyŋ investisiialyq jaǧdaiy, ekonomikalyq äleuetı, ozyq tehnologiialary men bıregei öndırısı jan-jaqty tanystyryldy. «Astanada jasalǧan», «Smart Astana», «Astana EXPO-2017», «Zamanaui qalalyq kölık», «Astana LRT», «Astana Solar» jäne elordalyq käsıpkerlerdıŋ özge de investisiialyq jobalarynyŋ körmesın asyqpai aralaǧan märtebelı meimandar, bedeldı investorlar elımızdıŋ ekonomikalyq küş-quatyna joǧary baǧa berdı.
Forum jūmysy saltanatty jaǧdaida bastalǧannan keiın QR Premer-ministrınıŋ bırınşı orynbasary Baqytjan Saǧyntaev söz aldy. Ol Qazaqstannyŋ bizneske qolaily el retınde tanylyp kele jatqanyn atap öttı. Soŋǧy on jyl kölemınde şeteldık investorlardy tartuda jaqsy nätijeler baiqalǧan. Köptegen auqymdy jobalar jüzege asqan. Osyndai josparly ıster jüielı jüzege asyp kele jatqandyqtan Qazaqstan jahandyq bäsekelestık körsetkışı boiynşa alǧaşqy 40 eldıŋ qataryna köterılgen. Baqytjan Äbdırūly söz arasynda elımızdegı salyqtyq jeŋıldıkter turaly da baiandady. Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa auyl şaruaşylyq jerlerın investorlarǧa 25 jylǧa deiın jalǧa beru mäselesı tüpkılıktı şeşılgenın de qaperge sala kettı. Mūnyŋ bärı – elımızge investorlardyŋ qyzyǧuşylyǧyn arttyru, olardyŋ senımdı jūmys jasauyna qolaily jaǧdai qalyptastyru maqsatynda jüzege asyrylǧan şaralardyŋ bır parasy. Elımız älemdegı ozyq elderdıŋ, sonyŋ ışınde memleket-qala Singapurdyŋ bıregei täjıribelerın qoldanuǧa, ony elımızdıŋ ekonomikalyq mümkındıkterıne laiyqtap engızuge basa köŋıl bölınetının de jetkızdı.
Būdan soŋ mınbege köterılgen Astana qalasynyŋ äkımı Ädılbek Jaqsybekov elordaǧa qyzyǧuşylyq tanytqan ırı investorlarǧa, jalpy qūrmettı qonaqtarǧa alǧysyn bıldırdı. Onyŋ aituynşa, Astanaǧa osy uaqytqa deiın 100 mlrd dollar investisiia tartylǧan eken. Būl – elordamyzdyŋ bizneske qolaily orta ekenınıne aiqyn dälel bolsa kerek.
– Elordamyz kün ötken saiyn qaryştap damyp keledı. Soŋǧy uaqytta elımız boiynşa jalpy aimaqtyq önım körsetkışınde Astananyŋ ülesı üş ese artty. Tūrǧyn üi qūrylysy da qyzu qarqynmen jürıp jatyr. Mūnyŋ bärı bızdıŋ ekonomikalyq äl-auqatymyzdyŋ joǧary ekenın körsetedı. Bız är investormen jeke jūmys ısteuge äzırmız, olardyŋ ıskerlık qyzyǧuşylyqtaryna barynşa qoldau jasaimyz. Sol sebepten de bızde jeke biznestıŋ kapitalyna eşqandai qauıp-qater joq. Özderıŋız qalaǧan naryqty igeruge aşyq, qolaily tektıkterdı qinalmai tabularyŋyzǧa barlyq mümkındıkter bar. Onyŋ üstıne naryqty igerudı qolǧa alu joldary zaman talabyna sai ünemı jaŋartylyp otyrady. Bolaşaqta «EXPO-2017» körmesı negızınde Qazaqstanda qarjylyq ortalyq qūrylatyn bolady. Ol aǧylşyn qūqyǧy negızınde Dubaidaǧy eŋ ırı qarjylyq ortalyq sekıldı jūmys ısteidı. Qazaqstan osyǧan orai 20 ozyq qarjylyq memlekettıŋ qatarynan körınedı degen oidamyz. Osyǧan bailanysty qazır köptegen ıs-şaralar jüzege asyrylu üstınde, – dedı Ädılbek Ryskeldıūly.
İä, būl qarjy ortalyǧy Astanany investorlar qoryqpai aqşa qūiatyn qalaǧa ainaldyruy tiıs. Astana qarjy ortalyǧynda jūmys jasaityn käsıporyndar nemese käsıpkerler 50 jylǧa deiın salyqtan bosatylady eken. Olardyŋ qūqyǧyn halyqaralyq arbitraj qorǧaidy. Sondyqtan, qarjy ortalyǧyna qatysatyn bolaşaq investorlarǧa eşqandai qauıp-qater joq dese de bolady.
Elorda äkımı industrialdy park, «Astana – jaŋa qala» arnaiy ekonomikalyq aimaǧy turaly da keŋırek äŋgımeledı. Būl parkte qazırgı uaqytta investisiialyq kölemı 1 milliard dollar bolatyn alpysqa juyq joba jüzege asyrylyp jatqan körınedı. Käsıporyndar şyǧarǧan önımnıŋ jalpy qūny 2 mlrd dollardan asqan. Qalanyŋ infraqūrylymyn jaŋǧyrtu baǧytynda innovasiialyq tehnologiialar da keŋınen engızıledı.
İntellektualdy kölık jüiesı men Astana qalasynyŋ tırşılık jüiesın keşendı qamtamasyz etu de jaqsy jolǧa qoiylǧan.
– Astananyŋ ekonomikalyq-ıskerlık äleuetı joǧary bolaşaqtyŋ qalasy ekenıne bärıŋız de keşelı berı şübäsız köz jetkızdıŋızder dep oilaimyn. Mūnda bıregei jobalardy jüzege asyruǧa jol aşyq, barlyq mümkındıkter jasalǧan. Elordamyzdyŋ investisiialyq qolaily jaǧdaiy qazırgı zamanǧy tehnologiialarmen jūmys jasaityn jaŋa öndırıs oryndarynyŋ qūryluyna septıgın tigızedı. Bügıngı forum aiasynda qazaqstandyq jäne şeteldık kompaniialar arasynda jalpy qūny 1,99 milliard dollar bolatyn 34 memorandumǧa qol qoiylmaqşy. Būl kelısımder barlyq taraptar üşın jemıstı bolary sözsız. Forumǧa qatysuşylardyŋ bärıne sättılık tıleimın. Sızderdı halyqaralyq «EXPO-2017» körmesıne de belsendı qatysuǧa şaqyramyn, – dep aiaqtady sözın Ädılbek Jaqsybekov.
Forumda amerikalyq milliarder Djim Rodjers, «fDi» jurnalynyŋ bas redaktory Kortni Fingar, jahandyq bäsekelestık indeksınıŋ avtory Ksaver Sala-i-Martin, SYSTRA kompaniiasynyŋ Şyǧys Europa boiynşa direktory Alan Godri, Ömır süruge qolaily qalalar ortalyǧynyŋ damu mümkındıkterı bölımşesınıŋ direktory O Tuan Ki, World Free Zones Organization bas direktory Samir Amruni, malaiziialyq «APEC» kompaniiasynyŋ eks-atqaruşy direktory Maikl Tei siiaqty belgılı biznesmender Qazaqstanǧa investisiia saluǧa müddelı ekendıkterın bıldırdı. Mäselen, Djim Rodjers Qazaqstannyŋ keŋ baitaq dalasy qyzyqtyratynyn aitty. Osyndai tyŋ jatqan dalada auyl şaruaşylyǧyn damytuǧa qarjy salu turaly oi ony bırer künnen berı mazalap jürgenın jasyrmady.
Forumnyŋ bırınşı bölımın «fDi» jurnalynyŋ bas redaktory Kortni Fingar qorytyndylap, Astana qalasy äkımdıgınıŋ basşylyǧyna «Astana GlobalFreeZoes reitngıdegı Jaŋa Qala» nominasiiasyndaǧy sertifikatyn tapsyrdy. Būdan soŋ Astana qalasy äkımdıgı men «Global Gas Group» JŞS arasynda Astana qalasyn gazdandyru jobasyn ıske asyruda jäne qytailyq «China Railway Asia-Europ Constraction Invesment Co. Ltd.» kompaniiasymen jobany ıske asyrudaǧy özara yntymaqtastyq turaly memorandumǧa qol qoiyldy. Elımızdegı innovasiialar köşbasşysy sanalatyn elektrondy-optikalyq aspaptar öndırısımen ainalysatyn «Qazaqstan Aselsan İnjiniring» JŞS, taŋdauly eksporttauşy retınde «Lokomotiv qūrastyru zauyty» AQ, maşina jasauda köş bastap kele jatqan «Tūlpar-Talgo» JŞS, qūrylys industriiasynda üzdık tanylǧan temır-beton būiymdaryn öndıretın «ABK Maqsat» JŞS, balamaly energetikany damytuda taŋdauly jobany qolǧa alǧan «Astana Solar» JŞS investisiialyq joba sertifikattaryna ie boldy.
Al tüsten keiın bırneşe jinalys zalynda «Astana – tūraqty damuşy qala», «Astana kölıktık jäne infraqūrylymdyq hab», «Astana innovasiialyq hab», «Munisipaldyq kölık» degen taqyryptar boiynşa sessiialar men şeberlık synyptary qatar jürdı. Osynyŋ ışınde «Astana innovasiialyq hab» josparly sessiiasyna basqosqandar innovasiialyq ideialar turaly oilaryn ortaǧa saldy. Sessiiaǧa AQŞ, Kanada, Singapur, Vengriia elınen kelgen biznesmender qatysqan bolatyn. Olar öz elderındegı innovasiialyq jobalardy mysalǧa keltıre otyryp, qyzyqty baiandama jasady. Qazaqstan tarapynan būǧan innovasiialyq jobalar boiynşa jūmys ıstep jürgen 12 kompaniia ökılı qatysty. Jiynnyŋ taqyryby «Smart Astana: ideiadan ony jüzege asyruǧa deiıngı jol» dep atalǧandyqtan, eŋ alǧaşqy bolyp söz alǧan Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary Nūrälı Äliev «Smart Astana» jobasyna keŋırek toqtaldy:
– Aiqyn maqsattar naqty nätijelerge jetkızetını belgılı. Sondyqtan, bız de bolaşaq biıkterdı baǧyndyru üşın aldymyzǧa jan-jaqty oilastyrylǧan naqty maqsattar qoiyp otyrmyz. Sonyŋ eŋ bastysy – Astanany älemdegı eŋ damyǧan 50 eldıŋ qataryna qosu. Osy maqsatty jüzege asyru üşın 2014 jyly «Smart Astana» jol kartasyn äzırlegen edık. Ony äzırleu barysynda aldymen Parij, Şanhai, Barselona, Riga siiaqty «aqyldy qalalardyŋ» ıs-täjıribesın jan-jaqty zerttegen bolatynbyz. Sondyqtan kütken nätijege qol jetkızdık. Smart tehnologiialardy paidalanu arqasynda Astana tūrǧyndary sapaly qyzmetterge qol jetkızdı, öndırıstık şyǧyn azaia bastady. Bız bügıngı basqosuda «Smart Astana» jobasynyŋ qazırgı jaǧdaiy men bolaşaq damu baǧytyn talqyǧa salamyz, – dep sözın tüiındedı N.Äliev.
«Aqyldy qalalar» damytu ortalyǧynyŋ atqaruşy direktory Bill Hatchisonnyŋ «Aqyldy qalalar jäne ülken mümkındıkter, derekter» taqyrybyndaǧy baiandamasy da asa qyzyqty boldy. Al, ASTAINABLE jobasynyŋ nätijelerımen Egic International kompaniiasynyŋ Europa jäne Orta Aziia elderı boiynşa direktory Metiu Luse tanystyrdy. Būl joba Astanada 2014 jyly ötken VII Astana ekonomikalyq forumnan soŋ qolǧa alynǧan edı. Sonda ASTAINABLE jobasyn bırlesıp ıske asyru boiynşa Astana äkımdıgı men fransiialyq EIFFAGE-EGIS-GDFSUEZ konsorsiumy arasynda memorandumǧa qol qoiylǧan bolatyn. Būl joba qala nysandaryn jäne kommunikasiialaryn bıryŋǧai 3D kartaǧa qosudy qolǧa aldy. Sonyŋ nätijesınde qaladaǧy türlı oqiǧalardy aldyn ala baǧalau, qosymşa kommunikasiialardy salu jūmystary jeŋıldegen. Sonymen qatar, qala tūrǧyndarynyŋ aşyq resursty qoldanuyna mümkındık tua bastaǧan.
Būdan soŋ «Astana – qauıpsız qala» jobasyn damytu, «Aqyldy qalany» salu üşın aqparattyq keŋıstık qūru, energiiany jinaqtau jüiesın paidalanu arqyly bölıngen energoresurstardy tiımdı türde kädege asyru taqyryptarynda da tūşymdy äŋgımeler aityldy.
«Astana Invest 2015» VI Halyqaralyq investsiialyq forumy aiasynda bırqatar strategiialyq maŋyzdy memorandumdarǧa qol qoiyldy. Sonyŋ bırı – Astana qalasy äkımdıgı men irandyq «Pars Iran Group» kompaniiasy arasyndaǧy daiyn taǧam türlerın şyǧaru turaly kelısım. Joba aiasynda mektepter, joǧary oqu oryndary, auruhana sekıldı äleumettık mekemeler üşın daiyn taǧam türlerı şyǧarylatyn öndırıs qūrylmaq. Ozyq tehnologiialarmen jabdyqtalatyn öndırıs orny Astananyŋ sanitarlyq jaǧdaiyn jaqsartyp qana qoimai, azyq-tülık naryǧynyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etpek.
Jalpy, forum özınıŋ dıttegen maqsatynan şyqty. Ataǧy älemge äigılı investorlar bas qosqan jiyn investisiialar iırımıne ainalyp jüre bergendei äser berdı. Aldyn ala jospar boiynşa qyryqqa juyq memorandumǧa qol qoiyldy. Būlardyŋ bärı de – el ekonomikasyn, Astananyŋ äleuetın arttyratyn, halyqqa paidasy zor jobalar. Sätın salyp, el-jūrtymyzǧa igılıgı mol bolǧai deimız.
Mendolla ŞAMŪRATOV
