Erıktıler men därıgerlerge alǧys!
Elorda äkımdıgınıŋ atynan jūrtşylyqty kele jatqan Täuelsızdık merekesımen qūttyqtap ötken qala äkımı pandemiia jaǧdaiyna qaramastan atqarylǧan jūmystar jönınde baiandady: «Künı keşe Prezidentımız Qasym-Jomart Kemelūly Volonterler jylyn resmi türde qorytyndylady. Pandemiia kezınde erıktıler atqarǧan jūmystar orasan zor, sonymen qatar biyl därıgerlerge ülken salmaq boldy» dei kelıp, därıgerler kömegımen 15 myŋnan astam qala tūrǧynynyŋ COVID-19 ındetınen sauyǧyp şyqqanyn aitty. «Elbasynyŋ «Bırgemız» atty ündeuı men Memleket basşysy qadaǧalauynyŋ nätijesınde ındetpen kürestıŋ alǧaşqy tolqynyn eŋserıp, daiyndyqty küşeittık. Qazırgı taŋda elordada 176 adam em aluda. Salystyrmaly türde aitar bolsaq, jaz ailarynda bır künde 3911 adam emdelgen bolatyn» dedı äkım.
Jaǧdai tūraqtandy
– Jyl basynda PTR testıleu boiynşa bır ǧana zerthanamyz bolsa, qazır onyŋ sany 17-ge deiın artty. Iаǧni quattylyǧymyz täulıgıne 11 myŋ PTR testıne deiın artqandyǧyn körsetedı. Jazda testıleu uaqytyna 5 kün ketetın edı, ol kezde auyr jükteme boldy jäne zerthanalardyŋ sany qazırgıden äldeqaida az boldy, qazırgı uaqytta mümkındıktı arttyrdyq, PTR nätijelerın 4 saǧat ışınde beruge bolady. Stasionarlarda izotermiialyq mini-zerthanalar ornattyq, olar stasionarda emdelıp jatqan nauqastardyŋ testıleu nätijesın ekı saǧatta körsete alady. Densaulyq saqtau ministrlıgımen, basqa memlekettık organdarmen bırge būl jūmys jalǧasuda, – degen äkım 6 qazannan bastap 4800 jolauşynyŋ karantindık auruhanalarǧa ornalastyrylǧanyn, 28 adamnyŋ oŋ nätije körsetkenın aitty. Karantindı būzuşylarǧa şara qoldanylady. Keibır oiyn-sauyq mekemelerıne, meiramhanalarǧa, tüngı klubtarǧa qatysty bırneşe ret zaŋ būzuşylyqtar oryn alǧany da aityldy.
A.Kölgınovtıŋ aituynşa, barlyq medisinalyq qyzmetkerler jeke qorǧanu qūraldarymen qamtamasyz etılgen. «Därı-därmektermen qamtamasyz etu jūmystary jalǧasuda. Jedel järdem stansasynyŋ bazasynda call-ortalyq bar. Osy äreketterdıŋ barlyǧy jaǧdaidy tūraqtandyruǧa kömektestı. Men epidemiologiialyq ahual men sanitarlyq normalarǧa jauapkerşılıkpen qaraityn tūrǧyndarymyzǧa alǧys aitqym keledı. Bızdıŋ tūrǧyndar da täjıribe jinady, olar karantin kezeŋınde özın qalai ūstau kerektıgın bıledı. Bızdıŋ därıgerler de ülken täjıribe jinady» dep atap ötken Altai Kölgınov jūrtşylyqqa aldaǧy merekelerde halyq köp jinalatyn oryndarǧa barmauǧa keŋes berdı. «Jaŋa jyldyŋ otbasylyq mereke ekenı barşaǧa aian. Sondyqtan Jaŋa jyldy auruhana tösegınde qarsy alǧannan görı, üide otbasynyŋ ortasynda kütken jaqsy ǧoi. Būl künderı asa mūqiiat bolyŋyzdar!» dedı qala äkımı.
43 milliard teŋge oŋtailandyryldy
Pandemiia kezeŋınde Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımdıgı 43 milliard teŋgenı oŋtailandyryp, qajettı salalarǧa baǧyttaǧan. Memleket basşysynyŋ tapsyrmalaryn oryndau şeŋberınde memleket pen kvazimemlekettık sektordyŋ önımsız şyǧyndaryn azaitu boiynşa auqymdy jūmys jürgızılgen. «Pandemiianyŋ jaǧymsyz saldary boldy, äsırese odan şaǧyn jäne orta biznes zardap şektı. Memleket ŞOB subektılerın qoldau üşın jeŋıldıkter jasady. Köptegen ıs-şaralar qysqartyldy. Mädeni şaralardyŋ köbı onlain öttı. Sonyŋ esebınen qarajat ta qysqartyldy. Memleket basşysynyŋ tapsyrmasymen Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ jergılıktı biudjetın 43 milliard teŋgege ünemdedık» dedı äkım. Ünemdelgen qarajat eŋ aldymen COVID-19 ındetımen küreske, densaulyq saqtau jüiesın damytuǧa, därı-därmek pen medisinalyq jabdyqtar satyp aluǧa jūmsalǧan. Sonymen bırge oŋtailandyrylǧan qarajat naqty äleumettık mäselelerdı şeşuge, ındet kezınde şaǧyn jäne orta biznestı qoldauǧa, jūmyspen qamtu mäselelerıne, qalanyŋ infraqūrylymyn jaqsartuǧa jäne qoǧam üşın özektı basqa salalarǧa baǧyttalǧan. Būl – apattyq jaǧdaidaǧy üilerdı būzu, joldar, aulalar salu, injenerlık-kommunikasiialyq infraqūrylym salu, şaǧyn jäne orta biznestı nesieleu, tūraqtandyru qoryn toltyru, äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık tauarlarynyŋ baǧalaryn ūstap tūruǧa arnalǧan nesieler boiynşa paiyzdyq mölşerlemenı subsidiialau siiaqty auqymdy jūmystar. Sondai-aq qosymşa qarajat äleumettık kömek körsetuge; qaşyqtan oqytudy eskere otyryp, az qamtylǧan otbasylardan şyqqan oquşylarǧa kompiuter, marşrutizator, mektep kiımderın satyp alu üşın bölındı.
Qūrylys qarqyny bäseŋdemeidı
Äkımnıŋ aituynşa, qazır elordada 48 myŋnan astam adam üi kezegınde tūr. Onyŋ barlyǧy halyqtyŋ äleumettık älsız toptaryna jatady. Jyl soŋyna deiın «Qoljetımdı baspana» segmentı boiynşa 8 myŋnan astam päterdı paidalanuǧa beru josparlanyp otyr. 2020 jyldyŋ soŋyna deiın 3 mln şarşy metr üidı paidalanuǧa beru josparlanǧan. Sonymen bırge tūrǧyn üi sertifikattarynyŋ kölemın 1 millionnan 1,5 million teŋgege deiın ūlǧaitu da josparda bar.
Soŋǧy on jylda elorda halqynyŋ sany ekı esege östı. Būryn 600 myŋnan astam tūrǧyn bolsa, qazır 1 mln 200 myŋǧa jettı. Aldaǧy jyldary tūrǧyndar artpasa, kemımeidı. Boljamdar boiynşa 2030 jylǧa qarai bas qala tūrǧyndary 2 millionǧa jetedı. Osyny aitqan qala basşysy qūrylys jūmystary qarqyndy jürgızıletın aumaqtardy atady.
– Bas josparǧa säikes «Myŋjyldyq» alleiasynda, «Täuelsızdık» saraiynan bastap «Nūrly jol» vokzalyna deiın, jalpy aumaǧy 5 şaqyrym qaşyqtyqta qūrylys jūmystary jürgızıledı. Qazır onyŋ boiyndaǧy eskı saiajailardyŋ ornyna tūrǧyn üi keşenderı salynyp jatyr, – dedı A.Kölgınov.
Qala äkımı üleskerler mäselesı de ülken problema bolyp otyrǧanyn aitty. «Ötken jyldyŋ basynda 52 problemalyq nysan boldy. Jyldyŋ soŋynda 10 problemalyq nysan boiynşa mäselenı şeştık. Biyl būl körsetkıştı ekı esege arttyryp, 20 nysan boiynşa mäselenı şeşemız. 52 nysan bolsa, onyŋ 30-y boiynşa mäsele şeşıldı. Būl oŋai şarua emes. Sot ürdısı men qarjy modelı, jobalyq-smetalyq qūjattardyŋ qalpyna keltırıluıne köp uaqyt jūmsadyq. Bıraq eŋ basty mäsele – ol qarjy. Öz uaqytynda Elbasynyŋ tapsyrmasymen 40 mlrd teŋge bölıngen. Ol jetpedı. Sondyqtan el basşylyǧy taǧy qosymşa qarjy böldı. Ol qaitarylatyn aqşa ekenın tüsınu kerek. Ärine, ärbır ülesker özınıŋ üiı turaly aqparatty estıgısı keledı. Onyŋ barlyǧyn būl jerde aityp jatpaimyn. Är obekt boiynşa grafik bar. Bız künde üleskerlermen kezdesıp, jūmys ıstep jatyrmyz» dedı ol.
Apatty üiler azaiady
Biyl Nūr-Sūltanda 200-den astam otbasy apatty üilerden jaŋa üilerge köşırıledı. Iаnuşkevich köşesındegı ekı eskı jataqhananyŋ tūrǧyndary jaŋa üige köşırıledı dep josparlanyp otyr. Sol siiaqty Saryarqa audanyndaǧy universitet maŋynda da eskı üiler bar. Eskı jäne apatty üilerdı süru de üleskerler mäselesımen qatar jürgızılıp jatyr. «Ötken ǧasyrdan berı kele jatqan kazarmalar bar, bıraq adamdar sol jerde tūrady. Apattyq jataqhanalar bar, bız būl tūrǧyndarmen jūmys ıstep jatyrmyz» degen qala äkımı A.Kölgınov adamdardyŋ janarmai mūnaralarynyŋ janynda da tūrǧandyǧyn, būl öte qauıptı ekenın aitty. Qazırgı uaqytta mäsele şeşılgen.
5 jylda 50 mektep salynbaq
Qala halqynyŋ sany edäuır köbeigendıkten, aldaǧy uaqytta da jyl saiyn kemınde 10-12 nemese odan da köp mektep salyp otyru kerek. Būl üşın biudjet qarajatyn jūmsau ǧana emes, jeke investorlardyŋ da mektep saluyna yqpal jasaluda. «Oquşylardyŋ sany osydan 10 jyl būryn 74 myŋ bolsa, qazırgı taŋda 193 myŋǧa jettı. Eger dinamika tap osylai jalǧasa berse, aldaǧy uaqytta ekı ese köbeiuı mümkın. Iаǧni oquşylar sany 400 myŋǧa jetuı mümkın» dedı A.Kölgınov. Onyŋ aituynşa, ötken jyly 22 mektepte balalardyŋ sany normadan tys köbeigen, 8 mektep üş auysymda resmi tırkelgen. Biyl olardyŋ sany ekı esege azaidy. Qazırgı uaqytta elordada üş auysymdy 4 mektep qana bar. Eger 2019 jyly 6 mektep salynyp, paidalanuǧa berılgen bolsa, biyl būl ekı ese köp, iaǧni 12 mektep. Olardyŋ keibıreulerı paidalanuǧa berılgen. Qala äkımı 2021 jyly kem degende 12 mekteptıŋ qūrylysyn aiaqtap, paidalanuǧa berudı josparlap otyrǧanyn aitty. 5 jyldyq kezeŋge arnalǧan keşendı jospar aiasynda 50-ge juyq memlekettık mektep salu josparlanǧan.
№59 mektep-liseige baratyn oquşylar sany şamadan tys köp. Sondyqtan sol aumaqta tūratyn ata-analar onyŋ maŋaiynda tūrǧyn üi keşenı ornyna taǧy bır orta bılım beru nysany salynsa degen tılekterın aityp jatyr. Qala äkımı sol maŋdaǧy «İnfiniti» tūrǧyn üi keşenı tūrǧyndarymen jäne qūrylys saluşymen kezdesıp, äŋgımelestı. Qorytyndysynda äkımnıŋ tapsyrmasymen qūrylys josparyna mektep pen sol aumaqta şaǧyn baq salu engızıldı. Osyny aitqan A.Kölgınov äkımdık tarapynan aldymen mektep salu turaly şart qoiylǧanyn, sodan keiın ǧana tūrǧyn üi keşenı qūrylysyn jürgızu jaily aitylǧanyn jetkızdı.
– Qalada üş auysymmen oqytatyn bırneşe mektep bar. Sonyŋ bırı – №59 mektep-lisei. Bızde atalmyş mektep pen basqa orta bılım beru nysandarynyŋ jüktemesın azaituǧa qatysty naqty josparlar bar. Mäselen, Sauran köşesı boiynda mektep salyp, ony paidalanuǧa berdık. Būl orta mektep 1200 oquşyǧa şaqtalǧan. Eger ekı auysymda oqytsa, bala sany 2400 bolady. Qazır oǧan 1500 bala barady. Sol maŋaida taǧy bır mektep salsaq, jükteme azaiady. Kün tärtıbınde osy mäsele tūr, – dedı Altai Seidırūly.
Äleumettık nysandarǧa – basymdyq
29 äleumettık nysan aşyldy. Onyŋ ışınde därıgerlık kömek, üş qosymşa bılım beru nysany, 4 oŋaltu ortalyqtary jäne otbasyn qoldau instituttary bar. «Mysaly, bız Uälihanov köşesındegı köpqabatty üidı jalǧa aldyq, bırınşı qabattarynda kommersiialyq nysandar aşu josparlanǧan bolatyn. Bız onda autizm diagnozy qoiylǧan balalar üşın ekı oŋaltu ortalyǧyn aştyq. Jaqyn arada bırınşı qalalyq auruhanada Tūŋǧyş Prezident qorymen bırlese otyryp, bırınşı qabatynda balalarǧa arnalǧan oŋaltu ortalyǧyn aşamyz. Qala tūrǧyndarynyŋ ötınışı boiynşa BSP-men auyratyn balalarǧa arnalǧan ippoterapiia ortalyǧynyŋ qūrylysy bastaldy. Jalpy biyl Jūmyspen qamtudyŋ jol kartasy baǧdarlamasy boiynşa 26 äleumettık nysan jöndeuden öttı» dep atap öttı äkım.
Sondai-aq «Janūia» otbasy institutyn qoldau ortalyǧy turaly aitty. Ortalyq aşylǧaly berı 40 myŋnan astam adamnyŋ mäselelerın şeşuge kömektesken. «Bız «bır tereze» qaǧidaty boiynşa jaǧdai jasap, qyzmetkerlerımızdıŋ halyqqa kömek körsetuın qamtamasyz ettık. Bügınge deiın 60 myŋnan astam saualǧa jauap berıldı. Sūraqtardy taldai kele, jūrtşylyq üşın baspana mäselesı öte özektı ekenın anyqtadyq. Sol sebeptı osy maŋaiǧa qosymşa baspana ortalyǧyn aştyq. Aşylǧaly ekı ai uaqyt ışınde 9 myŋ adam problemasymen jügındı» dedı elorda basşysy.
Gazdandyru – Elbasynyŋ tarihi jobasy
Osylai degen qala äkımı A.Kölgınov myŋ şaqyrymnan astam gaz qūbyrynyŋ elordaǧa jetkızılgenın, būl jerde «Samūryq-Qazyna» jäne ortalyq memlekettık organdar ülken jūmystar atqarǧanyna toqtaldy. «Būl tūrǧyda elorda äkımdıgıne artylǧan jük – ışkı gaz qūbyrlaryn salu. Bız üş kezeŋ boiynşa 300 şaqyrymdy qūraityn gaz qūbyryn tarttyq. Sonyŋ ışınde 1-JEO, 2-JEO-ge magistraldy gaz qūbyry tartyldy. Ondaǧy 4 su jylytu qazandyqtary gazben jylytuǧa köştı. Qalǧandary ekınşı, üşınşı kezeŋde jasalatyn bolady. Qazırgı uaqytta «Köktal-1», «Köktal-2» jäne «Agroqalaşyq» tūrǧyn alaptaryndaǧy jeke sektorlaryna gaz qūbyry jetkızılıp, üilerge gaz jetkızu jūmysy jalǧasuda. Jalpy myŋnan asa tūrǧyn tehnikalyq qūjattaryn aldy. Taǧy üş myŋ adam jeke konsultasiia aldy. Būl – öte maŋyzdy jūmys. Sol sebeptı de lisenziiasy bar mamandar jūmys jürgızıp jatyr. Mamandardyŋ aituynşa, qala tolyqtai gazdandyrylǧan jaǧdaida qalanyŋ ekologiiasy jaqsaryp, 40 myŋ tonna ziiandy qaldyqtan arylamyz» dedı A.Kölgınov.
Täulık boiy jūmys ısteuı mümkın
Pandemiia jaǧdaiynda adamdar bır jerge köp şoǧyrlanbas üşın qala äkımdıgı belgılı bır şaralardy qolǧa aldy. Qazır merekelerdıŋ aldynda, äsırese Jaŋa jyl qarsaŋynda tūrǧyndar sauda oryndaryn toltyrmas üşın sanitarlyq därıgerler men supermarket ielerımen aqyldasu jürıp jatyr.
– Irı supermarketter men gipermarketterdı täulık boiǧy jūmys rejimıne köşıru turaly oilanyp jatyrmyz. Onda adamdar kerek zattaryn keşkı saǧat segızge deiın satyp aluǧa asyqpaityn bolady. Qauıp te azaiady. Mūny lokdaundy boldyrmas üşın jasaimyz ba dep otyrmyz. Qazır aqyldasyp jatyrmyz. Juyrda naqty şeşımın aitamyz, – dedı qala basşysy.
Qala ekologiiasy qalai jaqsarady ?
Qala ekologiiasyn jaqsartu mäselesıne toqtalǧan A.Kölgınov būl mäsele elorda üşın ǧana emes, bükıl älem üşın özektı bolyp otyrǧanyn atap öttı. Nūr-Sūltan qalasyna kelsek, būl tarapta bırşama ıster qolǧa alyndy.
– Bızde qazır şahardy lastaityn üş negızgı «köz» bar. Onyŋ bırınşısı – jylu-elektr ortalyqtary, ekınşısı – jeke sektordaǧy üiler. Jer üilerde peş jaqqanda tymyq künderı qalany tütın basady. Mūny barşaŋyz bılesızder. Üşınşısı, basqa da ırı şaharlardaǧy siiaqty, avtokölıkter. Tūrǧyndar siiaqty olardyŋ sany da jyldan-jylǧa köbeiıp jatyr, – dedı qala äkımı.
Onyŋ aituynşa, osy mäselenı şeşu üşın aldymen qalany gazdandyru septıgın tigızedı. Bügınderı 1-JEO men 2-JEO-da tört su jylytatyn qazandyq gazǧa auystyryldy. Basqa qazandyqtar da aldaǧy jyldary gazǧa auystyrylady. Jeke sektorǧa gaz tartylyp, ziiandy qaldyqtardyŋ auaǧa taraluyn azaitady.
– Lokdaun uaqytynda qala auasynyŋ tazarǧanyn baiqadyq. Būǧan köşelerde jürgen avtokölıkter sanynyŋ azaiuy äserın tigızdı. Eger qoǧamdyq kölık jelısın damytsaq, velosipedpen jüruge jaǧdai jasasaq, ekologiia jaqsarady. Qazır 100 elektroavtobus satyp aldyq. Jeke investisiialar esebınen taǧy osynşama osyndai avtobustardy satyp aludy josparlap otyrmyz. İnvestor avtopark salyp jatyr. Ol öz qarjysyna elektroavtobustardy satyp alady, – dedı A.Kölgınov.
Būl tarapta qalany kögaldandyruǧa da erekşe köŋıl bölınıp otyrǧanyn aitqan qala basşysy elorda ainalasyndaǧy «jasyl beldeudı» damytu jalǧasatynyn jetkızdı.
– Būl jüielı jūmysty qajet etedı. Gazdandyru, kögaldandyru jäne kölıkterdı balamaly energiia közderıne köşıru qala ekologiiasyn äjeptäuır jaqsartady. Däl osy jūmystarmen qazır ainalysyp jatyrmyz, – dedı şahar basşysy.
Kölık keptelısın azaitatyn köpır
Almaty jäne Esıl audandary arasyn jalǧaityn Täuelsızdık daŋǧyly boiyndaǧy köpır qūrylysynyŋ jobasy qazır qaita qaralyp jatyr. Tiıstı jobalyq-smetalyq qūjattama jaqyn künderı daiyn bolady. Osyny aitqan qala äkımı būl joba qala üşın ülken maŋyzǧa ie ekenın aitty.
– Qazır oŋ jaǧalau men sol jaǧalaudy bailanystyratyn bırneşe ǧana jol bar. Būl – Tūran jäne Qabanbai daŋǧyldary, Ş.Aitmatov köşesı. Al qalada kölık sany jyldan-jylǧa köbeiıp jatyr. Sondyqtan qosymşa köpırlerdı saluymyz qajet. Täuelsızdık daŋǧylynda aldynda vant köpırın salu josparlanǧan. Onyŋ qūnyn arzandatu üşın jobany qaita jasauǧa konkurs jariialadyq. Būl köpır salynǧanda, Mäŋgılık el, Ūly dala daŋǧyldaryna oŋ jaǧalaudan kelu jeŋıldeidı. Qaladaǧy kölık keptelısı azaiady, – dedı Altai Kölgınov.
Temırjol auruhanasynyŋ tüitkılı şeşıledı
Apatty jaǧdaidaǧy Ortalyq temırjol auruhanasyn jöndeuge qatysty jūmystar qolǧa alyndy. Sondaǧy emhana Jeŋıs daŋǧylyndaǧy jaŋa korpusqa köşırıldı. Qala basşysy būl mäsele boiynşa alda qandai ıster jürgızıletının aityp öttı.
– Temırjol auruhanasy – qalanyŋ baiyrǧy nysandarynyŋ bırı. Auruhananyŋ bır korpusynda äskeri azamattardy emdeitın emhana boldy. Bız Qorǧanys ministrlıgımen kelısıp, olardy basqa korpusqa auystyrdyq. Mäselenı şeşu üşın türık investorymen kelıssöz jürgızdık. Qazır «Köktal» jaqta tiıstı qūrylys jūmystary bastaldy. Būl nysan universitettık emhana bolady dep josparlap otyrmyz. Būl – älemdık täjıribe. Sebebı Saryarqa audanynda 340 myŋǧa juyq halyq tūrady. Tiıstı jūmystar jalǧasyp jatyr.
Jadyra ŞAMŪRATOVA,
Amanǧali QALJANOV
