5 qyrküiek – ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tuǧan künı. Osyny eskergen el Ükımetı byltyr osy kündı Qazaqstan halqy tılderı künı etıp bekıttı. Qazaq tıl bılımı atasynyŋ dünie esıgın aşqan künınde tılder merekesınıŋ toilanuy jarasymdy. Biyl būl meiram alǧaş ret keşe atap ötıldı. Alaida aitarlyqtai belsendılık baiqalǧan joq. Mädeniet jäne sport ministrlıgı, atalmyş vedomstvoǧa qarasty tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmys komitetı, tiıstı basqarmalar tıl salasynyŋ qyzmetkerlerıne, ädebiet pen aqparat maidany «jauyngerlerıne» marapat taratudan ärı asa almady.
Osy mereke degende körnektı qalamger, şeber audarmaşy, ǧalym Isläm Jarylǧapovtyŋ ana tılımızge sıŋırgen eresen eŋbegı esımızge tüsedı. Qazır barşamyz qoldanyp jürgen aialdama, körermen, teledidar, jaǧajai, basylym, oqyrman, ǧaryşker, zymyran, t.b. jalpy 500-den asa sözdı sözdık qorymyzǧa qosyp, tılımızdı baiytqan tūlǧanyŋ tuǧanyna ötken aida 100 jyl toldy.
Belgılı akademik Ömırzaq Aitbaiūly bır maqalasynda Ahmet Baitūrsynūly men Isläm Jarylǧapov jaily: «Qazaq mädenietıne qosqan ülesın saralai kelgende, būlardyŋ ruhani ündestıgı men tılǧūmyrlyq bıregei qasietıne taŋdanbai tūra almaisyz. Bırı on toǧyzynşy ǧasyrdyŋ aiaǧynda düniege kelıp, jiyrmasynşy ǧasyrdyŋ alǧaşqy jartysynda dünieden ötken, al ekınşısı – sol jiyrmasynşy ǧasyrdyŋ tülegı. Ekeuı ekı ǧasyrdyŋ jügın arqalaǧandai ıs tyndyrǧan. Bırı erteleu, bırı keiındeu qazaq tılınıŋ tūnyǧynan qanyp ışıp, ana tılımızge qaltqysyz qyzmet etudıŋ asqan ülgısın körsetken eren tılǧūmyrlar» dep jazǧan.
Söitken ǧalymnyŋ ǧasyrlyq mereitoiy eleusız qalyp barady. Kezınde zaŋǧar jazuşy Mūhtar Äuezovtıŋ özı «Jarylǧapov joldas tılge şeber, körnektı eŋbekterı bar, özı oişyl, synşyl adam. Ol – söz tapqyş sözger – slovotvores, virtuoz» dep moiyndaǧan. Būǧan qosa, Ǧabit Müsırepov, Asqar Süleimenov syndy söz zergerlerı, Iliias Omarovtai qairatker eŋbegıne joǧary baǧa bergen.
«Romanǧa kırse är sözım, Romannan qalai kem deiın». Būl – qalamgerdıŋ öz sözı. Jazuşy, audarmaşynyŋ sözderı romandar bolyp örılgenı de anyq. Bügınderı ūlttyq terminologiia ǧylymy aqsap jatyr. «Tise terekke, timese būtaqqa» audarmalar tılımızdı baiytyp jatyr dep aita almaimyz. Terminderdı qoldanuda bırızdılıkten ajyrap baramyz.
Mäselen, Elbasy ūsynǧan «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasynan şyqqan «Jaŋa gumanitarlyq bılım. Qazaq tılındegı 100 jaŋa oqulyq» jobasy boiynşa alǧaşqy 18 kıtap audaryldy. Audarma jūmystary būl künderı jalǧasyp jatyr. Bıraq bır kıtapty bırneşe adam audarǧan mysaldar kezdesedı. Filologiia ǧylymdarynyŋ doktory Şäkır Ybyraev özımız qatysqan bır jiynda: «Äleumettık psihologiiaǧa qatysty kıtapty 17 adam audarǧan. Būl öte qauıptı. Sebebı kıtaptyŋ ışındegı ūǧymdar oinaityn şarualar emes. Mysaly, Karl Iýngtyŋ arhitipter degen ūǧymyn audarmaşylar ǧana emes, ǧalymdar ärtürlı tüsınemız. Oǧan audarmanyŋ 17 nūsqasyn qossaŋyz onda ne bolyp ketedı? Audarǧan kezde eŋ bastysy terminologiiany «köje» qylyp almauymyz kerek. Ol – bızdı şatastyryp, adastyratyn jol. Menıŋşe, kıtapty audaruşylar 1-2 adamnan aspau kerek» degen edı. Belgılı bır termindı bırızdendırmeudıŋ osyndai kesırı bar.
Sözımızdı naqty mysaldarmen ädıptesek, osy künderı bırde muzei, bırde mūrajai dep aityp, jazamyz. Arhiv pen mūraǧat ta solai. Elbasy terminderge qatysty bırneşe ret syn aitty. Alaida terminderdıŋ tüzeletın türı älı joq.
Al Isläm Jarylǧapov qazaqşalaǧan sözder töl sözderımızdei tılımızge sıŋıp kettı. Qazır osyndai şeber audarmaşylar jetıspei tūr. Ǧalymnyŋ 100 jyldyǧyna orai termin salasyna qatysty ǧylymi konferensiia ötkızıluı tiıs dep esepteimız. Sol jerde bıraz tüitkılder aitylyp, olardy şeşudıŋ joldary ūsynyluy kerek.
Tüptep kelgende, tılge qatysty şaralardy konsertke ainaldyrmai, osyndai şeşımder qajet-aq. Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ Tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmys komitetı, tiıstı basqarmalar soǧan müddelı bolsa igı.
