Bügıngı taŋda qarapaiym halyqqa käsıp aşu, jūmys ornyn ūiymdastyru üşın ne ısteu kerek? Osy oraida memleket tarapynan qandai qoldau körsetıledı, qandai baǧdarlamalar jüzege asyrylyp jatyr? Bız bügın «Bastau Biznes» jobasy boiynşa käsıpkerlıktıŋ negızderın oqyp, memlekettık grantqa ie bolyp, öz ısın jürgızıp otyrǧan astanalyqtardyŋ täjıribesın baiandaudy jön kördık.
«Biznes aşu kerek edı» dep älı jürsız be? Özgenıŋ müddesıne, mardymsyz qarjyǧa qyzmet etuden şarşadyŋyz ba? Oiyŋyzda erekşe ideia bolsa, ony jüzege asyruǧa ne kedergı? Bastapqy qarjy, būlyŋǧyr salany tereŋınen tanuǧa bälkım jıgerıŋız jetpeidı nemese nesieŋız aiaǧyŋyzǧa tūsau. Bıreuler türıktıŋ donerı men özbektıŋ samsasyn jep otyryp, elınde käsıbın örge domalatyp otyrǧan özge ūlt ökılınıŋ tabysyn eseptep ketedı. Endı bırı «Qazaqstanda eŋ bolmaǧanda tüime şyǧaratyn bır käsıporyn joq, qazaq jalqau» dep ūltyn jerge ūrǧanda aldyna jan salmaidy. Al özıŋ sony qolǧa al deseŋ, taǧy kedergılerdıŋ kestesın qūryp, jauapkerşılıkten qaşa bastaidy. Käsıp aşatyn kündı armandap, bıreuge jaldanyp jūmys ıstep jürgenıŋızde jūrttyŋ balalary jūmyssyz bola tūra ärı qaltasynda kök tiyny bolmai biznesın bastauda. Olar jelıde jetıstıkke jettım dep jar salatyn, tabysy millionnan bastalatyn «aqyldylardyŋ» aqyly kurstaryna jazylǧan joq…
Būǧan deiın «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda jaŋa biznes-ideialardy ıske asyrudy qoldau üşın qarastyrylǧan 400 grant jaily habarlap edık. Memlekettık granttyŋ sommasy 200 ailyq eseptık körsetkışge deiın – 583 400 teŋge. Qazırgı uaqytta 500-den asa ötınış qabyldanyp, komissiianyŋ şeşımımen 270 azamat grantqa ie boldy. İä, būl memlekettık grantqa qatysudyŋ joldaryn da aitqanbyz. Al endı «Bastau Biznes» käsıpkerlık negızı kursyna qatysyp, atalǧan grantty ūtyp alǧan, käsıp aşqandar jaily qalam terbeudı jön kördık.
Läzzat Qoşqarova «Bastau Biznes» jobasy boiynşa käsıpkerlık negızderın oqyǧannan keiın 29 nauryzda «stritfud önımderı» biznes-jobasyn ıske asyruǧa memlekettık grant jeŋıp aldy. «Jetısu» saiabaǧynda ekı pavilondy jalǧa alyp, fast-fud önımderı saudasymen ainalysady. Ol jūmyssyz jürgen jandardyŋ ekı qolyna bır kürek ūstatsam degen nietınıŋ bar ekendıgın aityp qaldy.
«Biznes-bastau» turaly küieuım aitty, käsıpkerlık kursyna bırge jazyldyq. Oqytu onlain formatta öttı. Būryn men jarnama jäne satu salasynda jūmys ıstedım. Bıraq men būrynnan as äzırlegendı ūnatamyn. Negızgı jūmysymmen qatar Instagram-da aspazdyq blog jürgızgenım de bar» deidı ol.
Läzzat qyzyǧuşylyǧyn käsıpke ainaldyrudy oilaidy. Käsıpkerler palatasynda «Bastau Biznes» oqu kursyna qatysyp, käsıpkerlık älemıne baǧyt alǧan ol – öz ideiasyn innovasiialyq grantqa ūsyndy. Nätijesınde, grant iegerı atanyp, berılgen qarajatqa stritfud önımderın äzırleuge arnalǧan qajettı qūral-jabdyqtar satyp aldy. Qazırgı uaqytta käsıpker memlekettıŋ berıp jatqan kömegıne dän riza.
Bıraq Läzzat basynda şaǧyn poligrafiia aşudy oilapty. Keiın būl biznes jobasy sätsız dep tanylyp, memlekettık grantty jeŋe almai qalǧan eken. Dese de jarty jyldan keiın taǧy da özınıŋ baǧyn synap köruge bel buady. Oilana kele köşe saudasymen, onyŋ ışınde tez daiyndalatyn taǧamdardy äzırlep, satumen ainalyssam deidı. Biznes jobasy maqūldanyp, bastapqy qarjyǧa qol jetkızedı. «Osylaişa o basta oiǧa alǧanyn oryndaǧanda, mäsele özınen-özı şeşımın tauyp ketkendei körındı» – deidı Läzzat.
«Tüsıngenım, ne qalap tūrsaŋ, qai salaǧa qyzyǧuşylyǧyŋ basym bolsa, sol salaǧa barsaŋ ǧana jetıstıkke jete alasyŋ. Grantty jeŋıp alǧandaǧy quanyşymdy sözben aityp jetkıze almaimyn. Ekınşı ret biznes joba ūsynudyŋ özıne batyldyq qajet boldy. Otbasym moraldyq tūrǧyda ärı qarjylai da kömegın aiamady. Men üşın kürdelısı, şeşım qabyldauda, ıstıŋ basyn bastauda boldy. Qalǧany qūral-jabdyqtar satyp alu, qyzmetkerlerdı jaldau, pavilon jaldau ret-retımen ıske asty. Grantty ūtyp alǧannan keiın özıme degen senımım paida boldy, qolymnan kelmeidı degen qorqynyşym seiıldı. Endıgı maqsatym – satylymdy arttyru» deidı L.Qoşqarova.
Dana Qaiyrbekova 20 mamyrda «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasy şeŋberınde «SKILLmix ǧylym jäne şyǧarmaşylyq kluby» biznes-jobasyn ıske asyruǧa grant ūtyp alǧan. Qazır A.İmanov köşesı, 41 mekenjaiynda özınıŋ oqytu ortalyǧy bar. Onda balalardy körkem önerge baulidy, şahmat oinaudy üiretedı. Ol aldymen, yŋǧaily jer ızdep tapty, keiın käsıpkerlıktı käsıbi meŋgeru maqsatynda «Atameken» ūlttyq käsıpkerler palatasyna barady. Oǧan palata qyzmetkerlerı biznestı jürgızu joldaryn üirettı, esepşılık, salyq salu zaŋnamalarymen, nesie aludyŋ tiımdı täsılderımen tanystyrdy, biznes-jospar jasauǧa kömektestı.
«Tanysymnan memleketten grant aluǧa bolatynyn estıdım. Egjei-tegjeiın bılu üşın Atameken ŪKP-ǧa jügındım. Sol jerden tolyǧyraq aqparat alyp, käsıpkerlık negızderı kursyna jazyldym. Kün saiyn jelıden bizneske bailanysty beinematerialdar körıp, paidaly aqparattar oqydym» dedı ol.
Osy uaqytqa deiın bala kütımımen üide otyrǧan. Jūmyssyz retınde tırkelıp, «Eŋbek» nätijelı jūmyspen qamtu baǧdarlamasy boiynşa 3 ailyq kursty tämamdaǧan. Sonyŋ nätijesınde biznes ideiaǧa bölıngen 505 myŋ teŋge kölemındegı memlekettık grantqa ie bolǧan.
«Qazır men skillmix ǧylym jäne şyǧarmaşylyq klubynyŋ negızın qalauşy jäne jetekşısımın. Bız balalarǧa suret saludy jäne şahmat oinaudy üiretemız. Men öz ısımdı jaqsy köremın, onyŋ damuyna köp küş salamyn. Qarajatty jihaz ben qūral-jabdyqtardy satyp aluǧa jūmsadym, oqytuşy jaldadym, jarnama berdım. Men üşın alǧaşqy kursqa jazyluşylardy tabu boldy. Jarnamaǧa köp qarajat ketedı. Eŋ bastysy, menıŋ käsıbım ärqaşan özektı bola beredı dep oilaimyn. Men grant alǧanyma quanyştymyn jäne öte rizamyn! Būl – käsıp aşqysy keletınderge ülken kömek. Grant qarajatyna tehnika, jihaz jäne körkemdık qūral-jabdyqtar satyp aldym, būl bızdıŋ qyzmetterımızdı odan da sapaly etuge mümkındık berdı. Ärine, ındetke bailanysty bıraz qiyndyqtar boldy, bastamamyz jaqsy. Qazır ortalyqqa keluşılerdıŋ sany 60 paiyzdy qūraidy. Küzge kurstarǧa jazyluşylar sany artady dep oilaimyn. Baǧalar öte qoljetımdı suret salu kursy aiyna 17000 teŋge, al şahmat 12000 teŋgeden. Qazırgı uaqytta ortalyqta 5 qyzmetker jūmys ısteidı. Aldaǧy uaqytta taǧy bır ortalyq aşqym keledı, sonymen qatar baǧymdy basqa da salaladardan da synap körgım keledı» dedı D.Qaiyrbekova.
Jalpy «Bastau Biznes» jobasy halyqtyŋ jūmyspen qamtylu deŋgeiın biznes-bastamalar men halyqty käsıpkerlık negızderıne jan-jaqty üiretu arqyly köterudı maqsat tūtady. «Bastau Biznes» jobasy boiynşa oqytu ūzaqtyǧy 1 aidy qūrasa, būl bizneske oqytudyŋ basqa baǧdarlamalary ūzaqtyǧynan 6-dan 10 esege deiın asyp tüsedı. Qajettı bılımdı alǧan soŋ, biznes joba jasaisyz, onyŋ özınde mamandar kömektesedı. Sol biznes jobamen baiqauǧa qatysasyz. Eger jeŋıp jatsaŋyz, bastapqy qarjy tabylady. Bügıngı künı baǧy janyp, armanyn oryndaǧan jandardyŋ bırı – Qanatbek İbragimov. Ol jūmsaq jihaz öndırısımen ainalysady. Eŋbek baǧdarlamasy arqyly ötemsız nesie-grantqa qol jetkızıp, özıne kerektı qūraldar satyp alǧan.
«Bastau Biznes» jobasy boiynşa käsıpkerlık negızderıne oqytudan ötkennen keiın 29 şıldede «Eŋbek» memlekettık baǧdarlamasy şeŋberınde «jūmsaq jihaz öndırısı» biznes-jobasyn ıske asyruǧa 583 400 teŋge kölımende qarjy ūtyp aldy. Ol – karantinde jūmysynan aiyrylyp, tabyssyz qalǧandardyŋ bırı. Indet kelmei tūryp, basşylyq qyzmette jürgen. Otbasyn asyraudyŋ qamymen ekı qolǧa bır kürek ızdep jürgende, atalmyş baǧdarlama jaiynda estıp, qolynan qandai ıs keletının anyqtauǧa kırısedı.
«Qandai käsıppen ainalyssam eken dep köp oilandym. Otbasyly bolǧandyqtan üide jūmyssyz otyruǧa bolmaidy, balalardy asyrau kerek. Sondyqtan bıraz biznes türlerın zerttep, üirenuge tura keldı. YouTube-tan qaradym, türlı saittarǧa kırıp, bügıngı taŋda qandai käsıp türı ötımdı ekenın bılgım keldı. Bıraq eŋ basynda jūmsaq jihaz jöndeu, jasaluy qyzyq boldy. Keiın sol jaǧyna qarai baǧyt aldym. Sosyn jūmsaq jihaz öndırısımen qaitsem de ainalysamyn dep şeşım qabyldadym» deidı ol.
Qanatbek İbragimov «Bastau Biznes» kursynda kökeiındegı bıraz sūraqtarǧa jauap alǧanyn aitty. Basşy bolyp jürgende biznesten tüigenı bar, sony ıs jüzınde qoldanuǧa osy kurs kömektestı dep otyr. Dese de, onyŋ oiynda kursty oqyp alǧannan keiın käsıp aşamyn degen senımge qaraǧanda, kümän men qorqynyş basym bolypty.
«Jūmsaq jihaz jasaudy taŋdaǧannan keiın tanys, tuystardan tapsyrys qabyldai bastadym. Jihazdyŋ jasaluyn jelıden qarap, üirenıp aldym. Jūmys ısteu barysynda qūlşynyspen oryndaǧanymdy sezıp, dūrys taŋdau jasaǧanymdy tüsındım. Kurs maǧan öte ülken kömek boldy. Sebebı biznes jobamdy ūsynyp, memlekettık grantty ūtyp aldym. Soǧan eŋ qajettı degen qūral-jabdyqtardy satyp aldym» dedı ol.
Ol üşın tūtynuşylardy tabu, olarmen ıskerlık qarym-qatynas ornatu oŋai bolmapty. Mūndai kezde jaqyndarynyŋ qoldauy da kömektesken.
«550 myŋ teŋge asa köp aqşa emes, degenmen ol da qoldau. Käsıp aşqysy keletın jandarǧa ızdenıs qajet jäne qiyndyqtan qaşpaŋyzdar degım keledı. Menıŋ oiymşa, jūmys tabylady. Talap bolsa, oŋ nätijesın beredı. Ekı qolǧa bır kürek qaşan da tabylady. Izdeseŋız, jūmys ta bar. Käsıp aşamyn deseŋız, memlekettık baǧdarlama da jetkılıktı» deidı Qanatbek İbragimov.
Memlekettıŋ qarjylai qoldauynyŋ arqasynda jeke käsıbın aşuǧa talaptanuşylar jyl ötken saiyn köbeiıp keledı. Osynyŋ arqasynda elordada jaŋa jūmys oryndary aşylyp, jūmyssyzdyqty şekteuge mümkındık molaiǧan.
Naima Nūralyqyzy
