KÄSIPKERLIKTI DAMYTU – EKONOMİKANY ÖRKENDETU
Astana ekonomikasynyŋ 60 paiyzyn qūrap otyrǧan şaǧyn jäne orta biznestı damytu üşın qandai şaralardy qolǧa alu kerek? Käsıpkerlık salasyndaǧy äkımşılık kedergılerdı azaitudyŋ joldary qandai? Būl jönınde Astana qalasy äkımı İmanǧali Tasmaǧambetovtyŋ töraǧalyǧymen arnaiy jiyn öttı.
Basty maqsat – bizneske qolaily ahual qalyptastyru
Alqaly basqosuǧa Käsıpkerler palatasynyŋ öŋırlık keŋesınıŋ töraǧasy Däuren Jaqsybek pen elordalyq käsıpkerler palatasynyŋ direktory Meiırbek Mäjitov qatysyp, oi-pıkırlerın ortaǧa saldy.
– Astana – qarqyndy damyp kele jatqan şahar. Elordanyŋ jaǧdaiy, tūrǧyndardyŋ äl-auqaty ekonomikanyŋ damuyna tıkelei bailanysty. Al osy salanyŋ 60 paiyzdan astamy – şaǧyn jäne orta biznestıŋ ülesınde. Sondyqtan bız qalanyŋ ärı qarai örkendei tüsuı üşın käsıpkerlıktı damytuǧa küş saluymyz qajet. Osyǧan bailanysty özderıŋızben aqyldasyp, keŋesuge jinalyp otyrmyz, – dedı jiyndy aşqan İmanǧali Nūrǧaliūly.
Biylǧy qyrküiek aiynda Prezidenttıŋ tapsyrmasyna orai Ükımet Ūlttyq käsıpkerler palatasyn qūru turaly şeşım qabyldaǧan bolatyn. Sonyŋ Astana qalasyndaǧy Öŋırlık keŋesınıŋ töraǧasy bolyp taǧaiyndalǧan Däuren Jaqsybek jaŋadan qanat qaqqan palatanyŋ maqsat-müddesımen tanystyra kele, Käsıpkerler palatasy jergılıktı atqaruşy organmen bırlese otyryp, käsıpkerlerdıŋ qūqylaryn qorǧap, belsendılıgın arttyruǧa jäne biznes ahualyn jaqsartu üşın äkımşılık kedergılerdı tömendetuge atsalysatynyn jetkızdı. Būl jiyn qalalyq äkımdık pen käsıpkerlerdıŋ basyn qosqan alǧaşqy jūmys kezdesuı bolyp otyr.
Biyl soŋǧy 9 aidyŋ ışınde tek şaǧyn biznes subektılerınen 44 mlrd teŋge tüsken. Būl jalpy kırıstıŋ 50 paiyzyn qūraidy. Būl – ötken jylmen salystyrǧanda 20 paiyzǧa artyq körsetkış. Qala äkımınıŋ aituynşa, keleşekte şaǧyn jäne orta biznestıŋ ülesın 75 paiyzǧa jetkızu közdelıp otyr. Bügınde elordada 47 myŋnan astam şaǧyn jäne orta biznes subektısı bar. Qalada 800 myŋnan astam tūrǧyn bar desek, sonyŋ 430 myŋǧa juyǧy – ekonomikalyq belsendı azamattar.
Käsıpkerlerge qyzmet körsetu ortalyqtary qajet
Būdan keiın elordalyq käsıpkerler palatasynyŋ direktory Meiırbek Mäjitov söz söilep, bizneske qolaily jaǧdai jasauǧa yqpal etetın bırneşe ūsynys aitty. Onyŋ pıkırınşe, şaǧyn jäne orta biznestı damytu üşın käsıpkerlerge biznes jospar qūrudan bastap qarjylyq sauattylyqty üiretetın, qūqyqtyq kömek beretın, jalpy alǧanda, tört baǧyt boiynşa jūmys ısteitın qyzmet körsetu ortalyǧy bolu kerek. Būl ortalyq eŋ aldymen «bır tereze» qaǧidatymen jūmys ısteuı tiıs. Käsıpkerlerge qyzmet körsetu ortalyǧy memlekettıŋ biznestı qoldauǧa arnalǧan baǧdarlamalary turaly tolyqqandy tüsınık berıp, salyqtyq, buhgalterlık qūjattardy qalai jürgızu kerektıgın üiretuı qajet. Ortalyqqa bank qyzmetkerlerı de tartyluy kerek degen ūsynys bar. «Olar käsıpkerlerge qarjyny dūrys igeru, sauatty jūmsau joldaryn üiretse, käsıbın näsıp etkenderge ülken kömek bolar edı» deidı Meiırbek Mäjitov.
Būǧan qosa, ortalyq seminar-treningter ötkızetın, döŋgelek üstel jiyndary men şeberlık därısterın, türlı tūsaukeserlerdı ūiymdastyratyn basty alaŋǧa ainalady degen jospar bar.
Meiırbek Sabyrūlynyŋ aituynşa, elordanyŋ ıskerlık äleuetın arttyru üşın äkımşılık kedergılerdı azaitumen ainalysatyn, käsıpkerlerdıŋ jūmysynda qandai da bır qiyndyqtar tuyndasa, kömekke keletın Jūmys toby qūryluy kerek. Onyŋ qūramyna memlekettık organdar men ükımettık emes ūiymdardyŋ ökılderı engızıluı tiıs. «Qazırgı taŋda eŋbek naryǧynda bırqatar kadrlarǧa degen sūranys joǧary. Jūmys toby osy mäselemen de ainalysyp, eŋbek naryǧyndaǧy jaǧdaidy eskere otyryp, kadrlardy daiarlau, qaita daiarlau, bılıktılıktı jetıldıru syndy jūmystardy da bır ızge tüsırse deimın» dedı Meiırbek Mäjitov.
Käsıp näsıpke ainalsa – elge de qūt
Ekonomikanyŋ 60 paiyzyn qūrap otyrǧan käsıpkerlık salasy biudjet qorjynyna da paida äkelıp otyr. Biyl soŋǧy 9 aidyŋ ışınde tek şaǧyn biznes subektılerınen 44 mlrd teŋge tüsken. Būl jalpy kırıstıŋ 50 paiyzyn qūraidy. Būl – ötken jylmen salystyrǧanda 20 paiyzǧa artyq körsetkış. Qala äkımınıŋ aituynşa, keleşekte şaǧyn jäne orta biznestıŋ ülesın 75 paiyzǧa jetkızu közdelıp otyr. Bügınde elordada 47 myŋnan astam şaǧyn jäne orta biznes subektısı bar. Qalada 800 myŋnan astam tūrǧyn bar desek, sonyŋ 430 myŋǧa juyǧy – ekonomikalyq belsendı azamattar.
– Memleket ısker ortany qoldau üşın köptegen baǧdarlamalardy qolǧa alǧany belgılı. Sonyŋ ışınde «Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasy aiasynda qolǧa alynǧan şaralarǧa 6 myŋnan asa käsıpker qatysyp, jalpy somasy 50 milliard teŋgenı qūraityn 265 joba maqūldanǧan. Bıraq memleket qoldauyna qaramastan, biznesmender belsendılıgı köŋıl könşıtpeidı, – deidı qala äkımı. Mysaly, öndırıstık infraqūrylymdy damytuǧa qoldau körsetu baǧdarlamasyna bölıngen 700 million teŋge tapsyrys beruşılerdıŋ joqtyǧynan Ükımetke kerı qaitarylǧan. Sondyqtan mūndai memlekettık qoldaulardyŋ bary turaly käsıpkerlerdı ünemı habardar etıp otyru – basty mındetterdıŋ bırı.
Rūqsattama qūjattaryn alu jeŋıldei tüsedı
Jiynda biznestı damytuǧa qolbailau bolyp otyrǧan äkımşılık tosqauyldar turaly keŋınen talqylandy. Elorda äkımı keibır ǧimarattardy käsıpkerlık nysanyna ainaldyru, oǧan rūqsat alu qūjattaryna ekı jyl uaqyt ketetının aita kelıp, juyrda ötken Käsıpkerlerdıŋ ūlttyq palatasynyŋ öŋırlık keŋesınde aitylǧan ūsynystarǧa sai, būl merzım bır aptaǧa deiın qysqartylǧanyn jetkızdı. «Osyǧan bailanysty tiıstı organ ökılderımen bırneşe kezdesu ötkızıp, bır şeşımge keldık. Mysaly, käsıpker üş bölmelı päterın şaştaraz salonyna ainaldyrǧysy keldı delık. Ol tiıstı ötınışın jazǧannan keiın bır aptadan keiın jauabyn alady. Ötınış qanaǧattandyrylmauy mümkın. Olai bolsa, naqty dälelderı körsetıluı kerek. Al ötınış qabyl alynsa, onda käsıpker sol tūrǧyn üidıŋ päter ielerı kooperativı men tūrǧyndarynyŋ kelısımın aluy kerek. Būǧan qanşa uaqyt ketıretının käsıpkerdıŋ özı bıledı. Sonymen, mūndai rūqsattama qūjattaryn aludyŋ bırınşı kezeŋıne – 7 kün, ekınşısıne 15 kün ketedı. Qalǧan merzımı käsıpkerge bailanysty» dedı äkım.
Mäselenıŋ män-jaiyn egjei-tegjei tüsındırgen İmanǧali Nūrǧaliūly qūrylys saluǧa rūqsat beru qūjattaryn alu da jeŋıldei tüskenın jetkızdı. Aitalyq, qūrylys jürgızu üşın şamamen 400 qol jinau talap etıledı degen söz bar. «Şyntuaitynda, sandyq körsetkış odan az bolǧanymen, qūrylys saluǧa rūqsat beru qūjattaryn resımdeu men kelısudıŋ 28 türı boiynşa şamamen 260 qol jinau kerek» dei kele, qala äkımı būl san da qysqartylǧanyn atap öttı. Bügıngı uaqytta räsımdeudıŋ üş türı qysqartylyp, 25 türı qalǧan. Qalǧan räsımder boiynşa qol qoiuşylar sany qysqartylǧan. Mysalǧa aitsaq, osyǧan deiın qūrylys jürgızuşıler jer bölu aktısı boiynşa 12 qol jinaityn bolsa, qazır tek bır qol qoiudyŋ özı jetkılıktı. Küre joldardyŋ syzbasyn kelısuge būryn 17 qol qoiylu kerek bolsa, bügınde 10-ǧa azaidy. Syrtqy jelıler boiynşa 34 adamnyŋ qoly kerek bolsa, ol san qazır 11-ge qysqartyldy.
– Ärine, qūjatqa qoiatyn qoldy tügel qysqartyp tastauǧa da bolmaidy. Öitkenı, kez kelgen nysan belgılı bır talaptarǧa sai keluı kerek. Sondyqtan zaŋ şeŋberındegı būl mäselelerdı memleket eskerusız qaldyra almaidy. Būl, eŋ aldymen, sapany qadaǧalauǧa, qauıpsızdıktı saqtauǧa bailanysty mäseleler, – deidı äkım.
Käsıpkerlıktı damytuǧa bailanysty äkımşılık kedergılerdı joiuǧa, biznestı qoldauǧa qatysty mäselelerdı talqylaityn Jūmys toby qūrylatynyn aitqan İmanǧali Nūrǧaliūly onyŋ kün tärtıbınde äbden saralanyp, sūryptaudan ötken mäseleler ǧana talqylanuǧa tiıs ekendıgın eskerttı. Sondai-aq, käsıpkerlerge onlain-rejimde qyzmet körsetetın arnauly sait aşu qajettıgın eske salǧan äkım Käsıpkerler palatasynyŋ audan äkımdıkterındegı qūrylymdary da bolu kerektıgın, olarǧa arnalǧan oryndar äzır tūrǧanyn jetkızdı.
Endı Jūmys tobynyŋ bır jylǧy jospary jasalyp, äkımdık pen Käsıpkerler palatasynyŋ ökılderı ai saiyn kezdesıp tūruǧa uaǧdalasty.
Qymbat TOQTAMŪRAT
