Juyrda ötken qalalyq mäslihattyŋ tūraqty komissiialarynyŋ qoǧamdyq tyŋdauynda Astanada aşylatyn törtınşı audannyŋ atauy ūsynyldy. Tılderdı damytu basqarmasynyŋ basşysy Tıleuǧali Qyşqaşbaev jaŋa audanǧa Baiqoŋyr atyn laiyq körıp otyrǧandaryn jetkızdı. Deputattardyŋ köpşılıgı būl ūsynysty qoldady. Audan atauy älı onomastikalyq komissiia otyrysynda qaralady.
Jaŋalyq şyqqan bette qoǧamda audan atauyna qatysty är aluan oi tudy. «Feisbukke» būl habardy jariialaǧanymyzda pıkır retınde Tūran, Qaraötkel, Nūra, Bozoq, Jūmabek Täşenov, Dınmūhamed Qonaev, Älihan Bökeihan, Oqjetpes, Burabai, Torǧai, Jıbek joly, Qarqaraly, Ereimentau syndy nūsqalar tüstı. Äsırese, äleumettık jelıdegı dostarymyzdyŋ bırazy Alaş atauyn ūsyndy. Mäselen, suretşı Janūzaq Müsäpır: «Alaştyŋ 100 jyldyǧy öttı, aitarlyqtai bolmady. Sonyŋ esesıne Alaş atyn berse, qūba-qūp bolar edı» dep jazdy.
Jurnalist Dürälı Düisebai: «Baiqoŋyr da qazaqtyŋ bır baitaǧy. Nūra da jaqsy. Tek özımdıkı bolsyn degendı qoiu kerek. Astananyŋ köşelerın qaraşy, qazaqtyŋ barlyq jer atauy, tau atauy, özen-köl atauy – bärı-bärı qamtylǧan. Būdan ūtyldyq pa? Älı talai audan aşylady. Saspaŋdar, Torǧaidy da, basqany da ötkızesıŋder, aǧaiyn. Al audandy adam atymen atamai-aq qoialyqşy. Täşenov atyndaǧy köşe bar ǧoi» degen pıkır qaldyrdy.
Saiasattanuşy Aidos Sarymnyŋ: «Elordadan tarihynyŋ iısı aŋqyp tūruy kerek. Astananyŋ da kielı tarihy bar. Sondyqtan audanǧa ia Qaraötkel, ia Aqmola dep at bergen abzal. Ekı atau da köneden kele jatqan qazaqy dıni-mädeni dästürden bastalady. Astana tübı de qazaqtyŋ bır panteony, qasiettı atalarymyz jatqan jer. Kenesarynyŋ da Aqmola bekınısı üstındegı qyryşty sadaqpen atyp arpalysuy osy sebeptı. Men astanalyq emespın. Bıraq el azamaty retındegı pıkırım – osy. Özıme Qaraötkel degen köbırek ūnaidy» degen pıkırın oqydyq.
Onomastikalyq komissiianyŋ özıne audan atauyna qatysty bırneşe ūsynys kelıp tüsken. Sonyŋ ışınde Täuelsızdık, Qorǧaljyn ataulary baryn T.Qyşqaşbaev mäslihattyŋ otyrysynda aitty. Būl ūsynystardyŋ qatarynda joǧaryda bız keltırgen bırneşe nūsqa da bar dep oilaimyz. Tiıstı komissiia qoǧamdyq pıkırdı eskerıp, jüz oilanyp, myŋ tolǧanyp baryp, köpşılıktıŋ köŋılınen şyǧatyn, Astanaǧa laiyq ataudy taŋdasa eken deimız.
Köp jerde aitylyp jürgendei, Astana, rasymen, barlyq jaǧynan el öŋırlerıne ülgı boluy tiıs. Keibır ekonomikalyq körsetkışterden köş basynda kele jatqany da anyq. Mäselen, elordada ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa qūrylys jūmystarynyŋ kölemı 608 mlrd teŋgenı qūrady. Byltyr qalada 2 mln 360 myŋ şarşy metr tūrǧyn üi nemese 20 myŋ 781 päter salyndy. Būl – eldegı eŋ üzdık körsetkış. Mūny qala äkımınıŋ bırınşı orynbasary Sergei Horoşunnyŋ jaqynda ötken eseptık kezdesuınde estıdık.
Keşegı Selinograd-Aqmolany qazırgı Astanamen salystyra almaimyz. Alaida qalada keŋes zamanynan qalǧan ataular älı de bıraz kezdesedı. Jiyrma jyl ışınde olar nege özgermei kele jatqanyna taŋymyz bar. Promyşlennyi, Kirpichnyi, Komsomolskii, Silikatnyi, Jeleznodorojnyi, Prigorodnyi, Michurino, İnternasionalnyi bolyp jalǧasyp kete beretın sondai ataular, bızdıŋşe, äbden eskırgen. Mysaly, kelmeske ketken komsomoldy, tübımızge jete jazdaǧan internasionaldy älı därıptep kele jatqandaimyz. Onomastikalyq komissiia osyǧan da nazar audaruy tiıs.
Bırneşe jyl būryn qalada onomastikalyq jūmys jaqsy jürgenın aituǧa tiıstımız. Mysaly, 2008 jyly bır mezgılde qalanyŋ 300-den astam köşesı qazaqylandy. Elbasynyŋ pärmenınen keiın «Sinema-siti», «Siti-market», «Europa-palas» syndy nysandardyŋ ataulary «Samūryq», «Qazyna», «Aqsūŋqar» bolyp özgertıldı. Astananyŋ biylǧy 20 jyldyq mereitoiy kezınde keŋestık zamannan habar beretın tūrǧyn alaptardyŋ ataulary qazaqylansa degen tılegımız bar. Būl mereitoilyq jylda elım, jerım deitın halyqqa jasalǧan jaqsy syilyq bolyp, Viacheslavka, Osakarovka, Denisovka, Volga-Don, Boroduliha, t.b. eskırgen ataulardan qūtylmai kele jatqan el öŋırlerıne ülgı bolar edı. Aşyǧyn aituymyz kerek, byltyr Aqmola oblysynyŋ Eŋbekşılder audany Bırjan sal bolyp özgergende qatty riza boldyq. Endı Astanadan da osyndai igı qadamdy kütemız.
Ūsynystarǧa kelsek, juyrda «Astana aqşamy» gazetınıŋ 1999 jylǧy tıgındısın aqtaruymyzǧa tura keldı. Sonda onomastikaǧa bailanysty jariialanǧan bır pıkır erıksız nazarymyzdy audardy. İnternasionalnyi tūrǧyn alabyna kıretın Uchhoz auylynyŋ (mūnyŋ da aty özgeruı tiıs – A.Q.) tūrǧyndary atynan Sailaubek Janbolatūly deitın zeinetker auylǧa Keŋes Odaǧynyŋ ekı märte batyry Talǧat Bigeldinovtyŋ atyn berudı ūsyndy. Oqyrman «Osy Uchhozdan 10-15 şaqyrymda būryn Maibalyq degen auyl bolǧan. Mıne, osy auylda qazaqtyŋ bırtuar ūly Talǧat Bigeldinov düniege kelgen» degen uäj aitqan.
Kezınde būl ūsynys eskerusız qalǧan sekıldı. Onyŋ üstıne, ol uaqytta Talǧat batyrdyŋ közı tırı edı. Bızdıŋşe, auyl tügıl, İnternasionalnyi tūrǧyn alabynyŋ taqiiasyna Talǧat Bigeldinovtyŋ aty tar kelmeidı. Qoryta aitqanda, keŋestık ataulardan qūtylatyn kez keldı. Sony jyldamdatu kerek.
Amanǧali QALJANOV
