Keşegı maidanger – bügıngı ardager

Aqmola qalasynyŋ tumasy Babichev Aleksandr Semenovich 1921 jyly Aleksandrovka auylynda düniege kelgen. Orta mekteptı bıtırgennen keiın 1938-1939 jyldary Aqmola-Qartaly temırjol jelısınde jūmys ıstep, osy jelını töseuge qatysqan. 1939 jyly Qyzyl Äsker qataryna şaqyryldy. Batys şekaraǧa Brest-Litovskke, Soltüstık Bug özenıne jıberıldı. Kursk doǧasyndaǧy şaiqastarǧa qatysyp, Ukraina, Rumyniia, Chehoslovakiia­da soǧysty, Jeŋıstı Vengriiada qarsy aldy. 12-şı gvardiialyq polkınıŋ minomet rotasynyŋ komandirıne deiın qyzmet ettı.

Soǧystan keiın №317 Qorǧanystyq maŋyzy bar zauytta jūmys ıstedı. 1954 jyldan bastap tyŋ jerlerdı igeru bastaldy, Aleksandr Semenovich öz ömırın auyl şaruaşylyǧymen bailanystyrdy. 1981 jyly jasyna bailanysty zeinetke şyqty, alaida 1996 jylǧa deiın jūmys ısteuın toqtatqan joq. Özınıŋ eŋbek joly, jūmysqa adal qarau kezeŋınde bırneşe ret Qūrmet gramotalarymen, «Tyŋ jerlerdı igergenı üşın», «Eŋbek ardagerı» medaldarymen marapattalyp, tösıne II därejelı Otan soǧysy ordenın taqty.

Maidangerlerdıŋ bırı astana tūrǧyny, bügınde bır ǧasyr ömır sürıp otyrǧan ǧūmyr iesı, ardager qariia 1922 jyly 12 jeltoqsanda Mäskeu oblysynyŋ Gluhovisk audanynda düniege kelgen Gubareva Anna İvanovna. Ol 1942 jyldyŋ qyrküiegınde Qyzyl äsker qataryna şaqyrylyp, 1946 jyldyŋ aqpan aiyna deiın qyzmet ettı. Litvada, Lidenburgte, Malburgte, Enbergte 799-şy aerodromdyq qyzmet körsetu batalonynyŋ qūramynda soǧysty.

Demobilizasiiadan keiın üige, beibıt ömırge oraldy. Zeinetkerlık demalysqa şyqqanǧa deiın 20 jyl «Selinogradtiajstroi» trestınıŋ «Otdelstroi» SU kadrlar bölımınıŋ aǧa ins­pektory bolyp jūmys ıstedı.II därejelı Otan soǧysy ordenı, «Kionigsbergtı alǧany üşın», «Germaniiany jeŋgenı üşın» medaldary, «Keŋes Odaǧynyŋ Marşaly G.K.Jukov» medalı jäne mereitoilyq medaldarymen marapattalǧan azamat.

Soǧysqa attanyp, erlık tanytqan ardager Kulik Mihail Grigorevich 1926 jyly Ukraina jerınde, Sum oblysynyŋ Ahtyr­ka qalasynda düniege kelgen. Mektepke 1937 jyly baryp, 1941 jyly bıtırdı. Soǧysqa deiın kolhozda ärtürlı jūmystarda ıstegen.

1943 jyly äsker qataryna şaqyrylyp, atqyş boldy. Ukrainada Pirat stansiiasynan Kievke deiın soǧysyp, Belorussiiany, Polşany azat etuge qatysty.

Joǧaryda älı de erlıgın qaitalap aityp, jazyp, paş etuge bolatyn, maidanda erlık jasaǧan bügıngı ardager qariialarymyz turaly jas ūrpaq oqyrmandarymyzǧa ülgı etıp, olardyŋ önegelı ömır jolymen tanystyryp ötu arqyly qariia jasqa kelgen ardagerlerımızdı aldaǧy Otan qorǧau­şylar künımen, Jeŋıs künımen qūttyqtap, olarǧa densaulyq tıleimız

Soǧystan keiın Sum oblysyndaǧy himiia zauytynda 1954 jylǧa deiın jūmys ıstedı. Partiianyŋ şaqyruy boiynşa Qazaqstanǧa tyŋ igeruge keldı.

1957 jyldan bastap zeinet­kerlıkke şyqqanǧa deiın Selintransstroida stanoktardyŋ jöndeuşısı retınde jūmys ıstedı. «I därejelı Otan soǧysy» ordenı, «Qūrmet Belgısı» ordenı, «Qyzyl Jūldyz» ordenı, 12 medaldı tösıne taqqan ardager, keşegı maidanger. Ol kısıge degen qūrmet te azaimaq emes.

Bocharov Fedor İvanovichtıŋ japondyq soǧysta tanytqan erlıgı – ūrpaqqa önege. Ol 1924 jyly 4 säuırde Voronej oblysy Bornevsk audany Gudovka auylynda düniege kelıp, 1942 jyly Qyzyl äsker qataryna şaqyrylǧan. Qiyr Şyǧysta (Sahalin, Kurilsk araldary) japondyqtarǧa qarsy soǧys­ty. 1947 jyly äskerden bosap, Qaraǧandy oblysy Anar stansiiasyna köşıp kelıp, eŋbekke aralasady.

Temır jol stansiiasynda aǧa tekseruşı bolyp 37 jyl jūmys ıstedı.Ol «II därejelı Otan soǧysy» ordenı, «Japoniiany jeŋgenı üşın» medalı, 9 mereitoilyq medalmen marapattaldy.

On segız jasynda maidanǧa şaqyrylǧan Drovosekov Vladimir İvanovich, 96 jasta, astana tūrǧyny. Ol 1926 jyly 18 mamyrda Soltüstık Qazaqstan oblysy Molotov audany Balkaşino auylynda düniege kelgen. 1934 jyly mektepke baryp, 6 synypty bıtırdı. Soǧysqa deiın Aqmola qalasyna zauyt-fabrika uchilişesıne jıberıldı. 1941 jyldan 1943 jylǧa deiın №317 äskeri zauytynda 3-razriadty tokar bolyp jūmys ıstedı.

1944 jyly Qyzyl äsker qataryna şaqyrylyp, maidanǧa jıberıldı. 3-Belorus maidanynda bolǧan şaiqastarǧa qatysty.

Soǧystan keiın Sahalin aralyna jıberıldı, onda IIM şekara äskerlerınıŋ teŋız flotynda qyzmet ettı. 1952 jyly Aqmolaǧa oralyp, speskomendaturada jūmys ıstedı.

1954 jyldan 1986 jylǧa deiın vagon jöndeu zauytynda seh mehanigı bolyp jūmys ıstedı jäne zeinetkerlık demalysqa şyqty.

Kezınde II därejelı Otan soǧysy ordenı, «Keŋes Odaǧynyŋ Marşaly G.K.Jukov» medalı jäne basqa da mereitoilyq medaldarmen marapattalǧan.

Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerı Jünısbek Karimov, 96 jasta, 1926 jyly Aqmola oblysy Qajymūqan auylynda düniege kelgen. 18 jasynda ony äskerge şaqyrdy. Jauynger üş ai Almatyda maidanǧa daiyndyqtan ötken soŋ, ony 348-şı jaiau äsker diviziiasyna jıbergen. 1944 jyldyŋ aqpanynda Karimov Berlin üşın şaiqasqa qatysty. Maidanger üşın soǧys Elbada aiaqtaldy. Elge oralǧan Jünısbek qariia soǧystan keiın temırjolǧa temırjol kölıgınıŋ mehanigı bolyp jūmysqa tūrdy.

Erlıgı üşın I jäne II därejelı «Otan soǧysy» ordenı jäne eŋbek jolynda da köptegen marapattarǧa ie boldy.

Al Saratov oblysyndaǧy Pugachevte jaiau äsker qatarynda bolǧan otandasymyz Mairikov Äzımbai – bügıngı künı Nūr-Sūltan qalasynyŋ ardaqty ardagerı. 1924 jyly 1 nauryzda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Saryaǧaş audany Jaskesu auylynda düniege kelgen.

Äsker qataryna 1942 jyldyŋ qyrküiek aiynda şaqyrylyp, 1943 jyldan bastap ol Marşal G.K.Jukovtyŋ basşylyǧyndaǧy Bırınşı Belorus maidany äskerınıŋ qatarynda şaiqasqa qatysty.

Elge oralyp, 1947 jyly soǧys­tan kelgennen keiın, Lenin atyndaǧy kolhozǧa jūmysqa ornalasty. Erlıgı üşın de, eŋbektegı adal qyzmetı üşın de laiyqty marapattarǧa ie boldy. Mysaly, «Keŋes Odaǧynyŋ Marşaly G.K.Jukov», «İ.V.Stalinnıŋ tuǧanyna 130 jyl», «Varşavany alǧany üşın», «Berlindı alǧany üşın», «Erlıgı üşın» medaldarynyŋ iegerı.

Soǧys ardagerı, qandasymyz Kaşekov Japaş qariia qazır 96 jasta. Ūl-qyzynyŋ ardaqty äkesı, memleketımız qadırleitın Japaş ata – ömır joly önegege toly azamat. Ol 1926 jyly 28 mamyrda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Tülkıbas audany Amangeldı İmanov atyndaǧy kolhozda ömırge kelgen. Soǧysqa deiın kolhozda jūmysşy bolyp jūmys ıstedı.

1945 jyly Qiyr Şyǧys maidanyna äsker qataryna şaqyrylyp, №50 zapastaǧy atqyştar polkınıŋ 3 rotasyna atqyş retınde qabyldandy. Soǧystan keiın qyzmet etıp qalǧan jäne 50-atqyştar polkınıŋ qūramynda Japoniiamen şaiqasqa qatysqan.

1950 jyly äskerden bosatylyp, otanyna oraldy jäne Amangeldı İmanov kolhozynda şaruaşylyqty köterıp, aldymen baqtaşy, sodan keiın jük avtomobilınıŋ jürgızuşısı bolyp jūmys ıstei bastady.

Soǧystaǧy erlıgı üşın II därejelı Otan soǧysy ordenımen marapattaldy. Sonymen qatar «1941-1945 jyldardaǧy soǧys ardagerı» belgısı jäne basqa da mereitoilyq medaldardy keudesıne taqqan maidanger.

Ötken ǧasyrdyŋ 1924 jyly Aqmola oblysynyŋ Semenovka auylynda düniege kelgen ardager Kochetkov Mihail Petrovich soǧys jyldarynyŋ alǧaşqy ailarynda 1942 jyly 16 tamyzda Aqmola qalalyq äskeri komissariaty äskerge şaqyrylǧan. Batys maidanynyŋ, Üşınşı Belorus maidanynyŋ jäne Bırınşı Baltyq jaǧalauy maidanynyŋ qūramynda soǧysqan. 1946 jyly Selinograd qalasyndaǧy Lokomotiv deposynda maşinist kömekşısı bolyp eŋbek jolyn bastady. Odan keiın Qaraǧandy temırjoly, Qazaq temırjoly, Tyŋ temırjoly basqarmasynda jūmys ıstedı. I-II därejelı Otan soǧysy ordenderı, Qyzyl Jūldyz ordenı, «Kenigsbergtı alǧany üşın», «Germaniiany jeŋgenı üşın», «Belorussiiany azat etkenı üşın», «Ukrainany azat etkenı üşın» medaldary jäne basqa da mereitoilyq medaldardyŋ iesı.

Mamyrov Sihymbai qariia – astana tūrǧyny. 1920 jyly Jambyl oblysy Şu audany Kökqainar auylynda düniege kelgen. Ol 1941 jyly Qyzyl äsker qataryna şaqyryldy. 132-atqyştar diviziiasynyŋ 712 atqyştar polkınıŋ pulemetşıler bölımınıŋ komandirı. Mäskeu qalasyn qorǧauǧa, Ukraina, Polşa, Rumyniia, Vengriiany azat etuge, Berlindı aluǧa qatysqan. Soǧys­tyŋ tört jylynda Mäskeuden Berlinge deiın şaiqasyp jaiau ötken. Keŋes Odaǧynyŋ batyry İ.V. Panfilov atyndaǧy diviziia qūramynda soǧysqan.

Soǧystan keiın tuǧan ölkesı Jambyl oblysyna oralyp, zeinetkerlıkke şyqqanǧa deiın sovhozda jürgızuşı, qoima meŋgeruşısı bolyp jūmys ıstedı.

Basqa maidangerler siiaqty Sihymbai qariia da «II därejelı Otan soǧysy» ordenı, «III därejelı Daŋq» ordenı, «II därejelı Daŋq» ordenı, «Germaniiany jeŋgenı üşın» medalı, 18 mereitoilyq medaldarmen marapattalǧan.

Kelesı ardagerımız Morunov Aleksandr Dmitrievich 1924 jyly Tambov oblysynda düniege kelgen. 1942 jyly Qyzyl äsker qataryna şaqyryldy. Qiyr Şyǧysta japondyqtarǧa qarsy soǧysty, aǧa serjant ataǧyndaǧy aviasiialyq mehanik boldy. 1955 jyly maidannan Qazaqstanǧa oraldy. «II därejelı Otan soǧysy» ordenı, «Japoniiany jeŋgenı üşın» medalı, «Keŋes Odaǧynyŋ Marşaly G.K.Jukov» medalınıŋ iegerı atandy. Zeinetkerlıkke şyqqanǧa deiın Selinograd qalasynda Dorstroitrest kranşysy bolyp jūmys ıstedı. Ekı ret «Qūrmet jolşysy» ataǧyna ie boldy.

Keşegı maidanger Paliuh Anna Prokopevna Aqmola oblysy Krasnyi Maiak kolhozynda tuǧan. 1942 jyly 12 mamyrda äskerge şaqyryldy. Frunze qalasynyŋ qasyndaǧy stansiiada ornalasqan kışı äskeri aviamamandar mektebıne (KAMM) oquǧa jıberıldı. Oqytudan keiın ony 1-şı Belorus maidanynyŋ, 1-şı äue äskerıne radioatqyş retınde jıberdı. Osylaişa ol äue bailanysynyŋ radiotelegrafşysy jäne aviasiialyq qamtamasyz etudıŋ 4-şı jeke rotasynyŋ qūramynda boldy. Jerlesımız şaiqastarmen Smolensk, Vitebsk, Kaunas, Kenigsbergke ötken. Soǧystan 1945 jyldyŋ qaraşa aiynda oraldy.

Soǧystan keiın temırjolda jūmys ıstedı. Zeinetkerlıkke şyqqanǧa deiın ol qazırgı Astana elektrmen jabdyqtau distansiia­synyŋ energobölımınde jūmys ıstedı.

II därejelı Otan soǧysy ordenı, «Erlıgı üşın» mereitoilyq medalı jäne basqa da mereitoilyq medaldary bar.

Serdiukov Vasilii Antonovich, 96 jasta. Ol 1926 jyly 21 qaraşada Aqmola oblysy Stalin audany Bogdanovka auylynda düniege kelgen.

1943 jyly Qyzyl äsker qataryna şaqyryldy. Avtopolk oquyn aiaqtaǧannan keiın Vasilii Serdiukovke serjant ataǧyn berdı, sodan keiın ony aǧasymen Belorussiiaǧa artilleriialyq äskeri bölımge, 26-şy auyr minometalyq brigadaǧa jıberdı. Ol jerde amerikalyq «Studebekker» maşinalarynda 160 millimetrlık minomet tasymaldaǧan.

Vasilii Serdiukov üşın soǧys 1945 jyldyŋ 2 mamyrynda Reihstagtyŋ jeŋılgen qabyrǧasynda aiaqtaldy. 1946 jyldyŋ basyna deiın soldattar Germaniianyŋ äskeri bölımınde boldy. Äskerden kelgennen keiın Vasilii Antonovich Astanadan 75 şaqyrym jerde Jolymbet kenışınde jürgızuşı bolyp jūmys ıstedı. Joǧary bılımı bar, Novosibirsk temırjol kölıgınıŋ äskeri injenerlerı institutyn bıtırgen. Selinograd stansiiasynyŋ orynbasary jäne bastyǧy lauazymdarynda jūmys ıstedı. Äskeri marapattary bar.

Sonin Vasilii Evstafevich – 1926 jyly ömırge kelgen ardager. Qyzyl äsker qataryna 1943 jyly Primorsk ölkesıne şaqyryldy. 1943 jyldyŋ jeltoqsan aiynan 1945 jyldyŋ tamyz aiyna deiın atys ısı boiynşa oqydy.

1945 jyldyŋ 9 tamyzynda joryqtyq marşpen Japoniiamen şekaraǧa keldı. Ūryspen barlyq Manchjuriiany jürıp öttı. Polk ştabynda bailanysşy bolyp, aǧa bailanysşy mındetın atqardy.

Soǧystan keiın 1951 jyldan zeinetkerlıkke şyqqanǧa deiın Aqmola oblysynyŋ IIB-da jūmys ıstedı. Milisiia starşinasy.

Maidandaǧy jauyngerlık erlıgı üşın ekı Qyzyl jūldyz jäne II därejelı Otan soǧysy ordenderımen, Jeŋıs üşın, Jeŋıs künıne jäne Qaruly küşterge arnalǧan mereitoilyq medaldarmen, G.K.Jukovtyŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan medalımen marapattalǧan.

Şirvanova Rauza Ahmetqyzy 1922 jyly 25 tamyzda Semei qalasynda düniege kelgen. 1939 jyly Orta mekteptıŋ jetı synybyn bıtırıp, Semei qalasynyŋ qarjy-ekonomikalyq tehnikumyna tüstı. 1942 jyldyŋ mamyr aiynda Keŋes äskerı qataryna şaqyryldy. 1942 jyldyŋ mamyr aiynan 1944 jyldyŋ qyrküiek aiyna deiın 136 jeke bailanys rotasynda telegrafşy qyzmetın atqardy. Sodan keiın Chita qalasyna 245 aviasiialyq diviziiaǧa, Baikal äskeri okrugınıŋ ştabyna auystyryldy, onda 1944 jyldyŋ qyrküiegınen 1945 jyldyŋ qaraşasyna deiın telegrafşy qyzmetın atqardy. 1945 jyly 2 jeltoqsanda serjant ataǧymen äskerden bosatyldy.

II därejelı Otan soǧysy ordenımen, «Japoniiany jeŋgenı üşın» medalımen, «Eŋbektegı erlıgı üşın» medalımen, 7 mereitoilyq medalmen, İ.V. Stalinnıŋ alǧys hatymen marapattalǧan.

Maksimenko Raisa Samuilovna 1922 jyly tuyp, Aqmolada ösken jäne oqyǧan, al soǧys bastalǧan kezde Liuberesk äskeri uchilişesın bıtırdı, sodan keiın 9-gvardiialyq äskeri-äue brigadasynyŋ qūramynda özınıŋ jauyngerlık jolyn bastady.

Soǧysqa deiın auyl mektebınıŋ mūǧalımı bolyp jūmys ıstedı, maidanǧa öz erkımen kettı. 16 kilogramm şamasyndaǧy rasiia qūral-jabdyqtarymen bızdıŋ jerlesımız Voronejden Kalininge deiıngı qalalardy bosata otyryp, köptegen äskeri äreketterge qatysqan, Ukrainadaǧy Uman qalasyna deiın jetıp, soǧysty aiaqtaǧan. Basqalar siiaqty äskeri marapattarmen marapattalǧan.

Ardager «Germaniiany jeŋgenı üşın» medalı, «Eren eŋbegı üşın» medalı, «Tyŋ qoryn igergenı üşın» medalı, «Ukrainany azat etu» jäne basqa da medalder iesı Linnik Oleg İvanovich 1928 jyly 22 qyrküiekte Krasnodar qalasynda düniege kelgen. 1943 jyldyŋ 30 şıldesınde marştyq rotanyŋ qūramynda Orel qalasyna jıberıldı. Qaraşa aiynyŋ soŋǧy künderınde Chervondyq Sloboda auylynyŋ bosauyna qatysty. Mūnda ol basynan jaraqat aldy. Komandir, ol tek 15 jasta ekenın bılıp, ony Herson qalasyna jıberdı, onda ol bosman jäne iung mektebınıŋ tärbielenuşısı retınde qabyldandy.

1944 jyldyŋ 1 qazanynda Odessaǧa Sovtanker agenttıgınıŋ qaramaǧyna jıberdı, onda ony su yǧystyrǧyştyǧy 2000 tonna MT 2003 tankerıne jıbergen.

1948 jyly qaraşa aiynda äsker qataryna şaqyryldy. 1951 jyldyŋ qaraşasynda äskerden bosatyp, Moiynty-Şu temırjol jelısınıŋ qūrylysyna jıberdı. Zeinetkerlıkke şyqqanǧa deiın temırjolda jūmys ıstedı.

Safonicheva Raisa Egorovna, 97 jasta. 1925 jyly Başqūrt ASSR Taşkent audany Şinchiakkul auylynda düniege kelgen. 1944 jyly 4 nauryzda erıktı türde maidanǧa attandy. Gerkii qalasynan Sermov audandyq äskeri komissariatymen şaqyryldy. Minsk qalasynda bailanysşylardyŋ qysqa merzımdı kursyn bıtırıp, 2-Ukraina maidanyna jıberıldı. Kiev, Bessarabiia, Rumyniia, Vengriia üşın bolǧan şaiqastarǧa qatysyp, Jeŋıs künın qarsy aldy.

Soǧystan keiın 1946 jyly Reseige oraldy. 1957 jyly komsomoldyq jūmys boiynşa tyŋ igeruge şaqyryldy.

1980 jyly zeinetkerlık demalysqa şyqty. Zeinetkerlıkke şyqqannan keiın qoǧamdyq jūmystarǧa belsene qatysyp, qalalyq ardagerler keŋesınıŋ müşesı bolyp sailandy.

Raisa Egorovna «II därejelı Otan soǧysy» ordenı, «Ukrainany azat etkenı üşın» medalı, «Germaniiany jeŋgenı üşın» medalı, «Keŋes Odaǧynyŋ Marşaly G.K.Jukov» medalımen marapattalǧan.

Mıne, joǧaryda älı de erlıgın qaitalap aityp, jazyp, paş etuge bolatyn, maidanda erlık jasaǧan bügıngı ardager qariia­larymyz turaly jas ūrpaq oqyrmandarymyzǧa ülgı etıp, olardyŋ önegelı ömır jolymen tanystyryp ötu arqyly qariia jasqa kelgen ardagerlerımızdı aldaǧy Otan qorǧauşylar künımen, Jeŋıs künımen qūttyqtap, olarǧa densaulyq tıleimız. Ömırge äkelgen ūrpaqtarynyŋ aldynda, jaqyndarynyŋ arasynda älı de jüre bersın degen ızgı tılegımız bar.

Marjan BEKTŪRSYNQYZY, Astana qalasy Ardagerler keŋesı media tobynyŋ müşesı