Būrynǧydai kiız üi jauyp, syrmaq tıgıp, kiım, tösenış retınde qoldanbaǧannan keiın el arasynda jün sabap, kiız basatyn şeber äielder de azaidy. «Otyrsaŋ qylşyǧy üstıŋe jabysady» dep syrmaqty üide tösemeitın boldyq, onyŋ ornyna himiialyq talşyqtan jasalǧan būiymdardy keŋınen qoldanatyn däuırge keldık.
Qazaqstan täuelsızdık alǧannan keiın de ūlttyq öndırısımızdıŋ bır salasy sanalatyn kiız mädenietıne män berılgen joq. Köne kiız būiymdar mūrajailardyŋ qymbat mülkıne ainalsa, kiızden jasalǧan osy zamanǧy ülgıdegı būiymdardy körşı elderden satyp alatyn deŋgeige jettık. Mıne, osy bır kemşılıktı erte baiqaǧan qazaq äielderı soŋǧy jyldary kiızden jasalǧan önımderdı naryqqa şyǧaryp, bır jaǧynan otbasy kırısın molaitsa, ekınşı jaǧynan ūlttyq qolönerdı nasihattap jür. Solardyŋ bırı – Gülbarşyn Matniiazova.
Qaraǧandy oblysynyŋ Osakarovka audany Ozernoe auylynda jūmyssyz äielderdıŋ basyn qosyp şeberhana aşqan onymen bız Astanadaǧy ekınşı şeberhanasy – «Baqytty otbasynda» äŋgımelesıp qaittyq.
«Äke körgen oq jonar, şeşe körgen ton pışer» degendei, Gülbarşyn bala künınen tıgınşılık önerge beiım bolypty. 3-synyp oqyp jürgen kezınde öz köilegın özı tıgıp kigen ony auyldastary «tıgınşı qyz» dep atap ketıptı.
2001 jyly atajūrtqa oralǧan ol kiızden kiım-keşek, qolöner būiymdaryn jasau oiyna qalai kelgenın bylaişa baiandady.
«Bız köşıp kelgen jyly Almatydaǧy muzeide halyqaralyq körme öttı. Körmege qatysqan şeberlerdıŋ arasynda qazaqstandyqtar sanauly boldy, äsırese kiızden būiym jasaityn şeberlerdıŋ bärı Qyrǧyzstannan kelıptı. Būl jaǧdai maǧan bıraz oi saldy. Şynymdy aitaiyn, namystandym. «Nege qazaqta jünnen, kiızden önım şyǧaratyn şeberler joq? Bız de künı keşege deiın kiızdı, jünnen jasalǧan būiymdardy tūtynyp kelgen halyqtyŋ balasy edık qoi, osy bır bekzat önerımızden qarap otyryp köz jazyp qalamyz ba?» degen oi mazalai berdı de, bırer jyl daiyndalyp alyp, 2006 jyldan bastap kiızden, jünnen estelık būiymdar jasauǧa kırıstım. Menıŋ jūmysym osylai bastaldy» deidı Gülbarşyn Matniiazova.
Osylaişa öz käsıbın estelık būiymdar jasaudan bastaǧan qarapaiym qazaq äielı kiızden aiaq qap, şyny qap, sömke, ämiian jasapty.
«Ol kezde Taraz qalasynda jün fabrikasy bar ekenın bılgen joqpyn. Küzem kezınde auyl-auyldy aralap, jün jiyp äkelıp, tulaqqa salyp sabap, tazalap juyp, öz qajetıme paidalandym. Bıraq qoidyŋ şuaş iısı bar jünmen alysu oŋai bolǧan joq» deidı ol.
Qazaq halqy kiızden kiız baipaq, bas kiım, kebenek, kere qap siiaqty būiymdar jasap kigenın oi elegınen ötkızgen Gülbarşyn bırde kiızden 20 palto tıgıptı.
«20 paltony tıgıp bolǧanşa jaz şyǧyp kettı de, şıldenıŋ şılıŋgır ystyǧynda kiız paltony kım alady dep oiladym. Bıraq sonda da jūrttyŋ közı üirensın degen oimen körmelerge, järmeŋkelerge aparyp jürdım. Eşkım almai qoidy. Bıraq sätıne basqanda şılde aiynda ötken bır körmede alarmandar 20 paltomdy talasyp satyp alyp kettı. Denı – AQŞ, Fransiia, Germaniia syndy elderden kelgen şeteldıkter» dedı Gülbarşyn.
Gülbarşyn Matniiazova 2019 jyly Qaraǧandy oblysyna köşıp kelıp, özı ırge tepken auyldaǧy jūmyssyz äielderdıŋ bırneşeuınıŋ basyn qosyp, alǧaşqy şeberhanasyn aşypty. Ol arada qazır 4-5 äiel jūmys ısteidı, tekemet, är türlı kiım-keşek öndırıp, olar da tabys tauyp otyr.
2022 jyly Astana qalasynda jūmyssyz äielderge qoldau körsetu jäne tehnikalyq jaqtan tärbieleu maqsatynda «Baqytty otbasy» ortalyǧy aşylǧan bolatyn. Jaŋa ortalyqty qūrudaǧy maqsat – köpbalaly, ömırde qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧan, jalǧyzbasty jäne erekşe bala tärbielep otyrǧan analarǧa qoldau körsetu. Mıne, osy ortalyqtyŋ şaqyruymen bas qalaǧa kelıp, bölımşe şeberhanasyn aşqan Gülbarşyn qazırge deiın 50-60 şäkırt tärbielep ülgerıptı.
«Şäkırtterımnıŋ köbı – köpbalaly analar, jūmyssyz äielder. Olar aqysyz öner üirenedı, arasynda öz käsıbın aşyp jatqandar da, üirengen önerın otbasynda jalǧastyryp, qosymşa tabys tauyp jatqandary da köp» deidı Gülbarşyn.
Aituynşa, kiızdıŋ emdık qasietı ǧylymi tūrǧydan älı däleldenbese de, onyŋ densaulyqqa paidaly qasietı basym.
«Kiız – suyq tiıp, buyn qaqsau auruyna duşar bolǧandarǧa taptyrmaityn em. Astyna kiız töseitın adamdarda bel, omyrtqalaryna şerşeu ösu, quyq tübı bezınıŋ qabynu syrqaty bolmaidy. Jalpy kiızdıŋ adam denesıne jaǧymdy äserı öte köp. Mi qan tamyry jügınıp (insult), sausaqtary qisaiyp, ine ūstai almai qalǧan bır äiel bızdıŋ şeberhanamyzǧa kelıp, jünmen ainalysqanda (jün tartu, kiız ūiqalau) on şaqty künnen keiın sausaqtary qalpyna kelgenın közım kördı» dedı Gülbarşyn Matniiazova kizdıŋ emdık qasietın alǧa tartyp.
Ata dästürdı ardaqtap, kiız mädenietınıŋ qaita jaŋǧyryp, odan zamanaui ülgıdegı būiymdar tıgıp, qazaq äielderınıŋ käsıptenuıne mümkındık jasaǧan Gülbarşyn Matniiazovanyŋ eŋbegı – köpke ülgı.
