Elordadaǧy 18 kıtaphana qala tūrǧyndaryna qyzmet körsetedı. Mädeniet basqarmasyna qarasty ortalyqtandyrylǧan kıtaphana jüiesıne qaraityn onyŋ altauy – balalar kıtaphanasy. Är kıtaphananyŋ özındık baǧyty bar. Jas şamasyna, ornalasqan audanyna qarai oqyrmandarda da aiyrmaşylyq baiqalady. Biylǧy Balalar jylynda qalalyq kıtaphanalarǧa qandai qoldau qajet? Qalamyzdaǧy kıtaphanalardyŋ jūmysymen tanysyp, sala mamandarymen oi bölısken edık.
Kıtaphana jūmysymen tanysudy ortalyq balalar men jasöspırımder kıtaphanasynan bastadyq. Mūnda oqu zaly keŋ ärı balalarǧa arnalǧan jeke oqu zaly bölek ornalasqan. Ülken oqu zalynda interaktivtı taqta ornatylǧan. Mūnda mereke nemese şara kezınde balalar multfilmderdı tamaşalai alady. Tıptı teatr qoiylymdary da qoiylady eken. Bastauyş synyp balalary zalynda ärtürlı ertegı kıtaptar qoiylǧan. Atmosferasy erekşe ekenın baiqadyq. Kıtap oqyp otyrǧan kışkentai balalardy körıp, kedergı keltırmeuge tyrystyq. Jalpy zal oiynşyqtarmen, surettermen bezendırılgen. Balanyŋ oilau qabıletıne, qyzyǧuşylyǧyna orai oilastyrylǧan. Būdan bölek, kompiuterlermen jabdyqtalǧan internetı ıske qosylǧan zal bar. Kıtaphanaşy apai da oqyrmandar sūranysyna jauap beru üşın zyr jügırıp jür.
Saǧatkül SEIDAHMETOVA, ortalyq balalar jäne jasöspırımder kıtaphanasynyŋ köpşılık şaralardy ūiymdastyru qyzmetkerı:
Kıtap qory molaisa…
– Ortalyq balalar jäne jasöspırımder kıtaphanasynda kıtap qory 164 myŋnan asady. Onyŋ ışınde 30 myŋ qazaqşa kıtap bar. Kıtaphanada tanymal kıtaptardyŋ orysşa jäne qazaqşa audarmalary bar. Negızı, oqyrmandarǧa yŋǧaily bolu üşın kıtaptardy är synyptaǧy balalarǧa, jas erekşelıkterıne sai bölıp qoidyq. Mamandyqqa qarai türlı ǧylymǧa arnalǧan jäne studentterge paidaly sektorlar da bar.
Eresekter tarihi, klassikalyq kıtaptardy, «Jalyn», «Dästür», «Ürker» jurnaldaryn oqidy. Jastar psihologiialyq jäne özderınıŋ mamandyqtaryna sai kıtaptardy ızdeidı. Al kışkentai oqyrmandar üşın türlı tüstı körkemsurettegı kıtaptar bar. Bıraq sol kıtaptardyŋ köp şyqqanyn qalaimyz. Sebebı kışkentai oqyrmandardyŋ sūranysyna sai üş tılde, suretterı anyq, 50-60 betten aspasa, betterı şaǧyn bolsa dep oilaimyn. Bızde jalpy şaralar onlain da, oflain da ötedı. Mysaly, qaŋtar aiynda 82 onlain-şara ötkızdık. Oqyrmandarymyz da mūndai formatqa üirengen. Serık Tūrǧynbek, Tolymbek Äbdıraiymov, Köpen Ämırbek, Jandarbek Mälıbekov, Beisenbai Süleimenov, Baianǧali Älımjan, t. b. köptegen aqyn-jazuşylarmen kezdesu ūiymdastyrdyq. Älı de köptegen şaralar josparlanuda.
Balalar jylynda aqyn-jazuşylarǧa qarjylyq qoldau bolsa, olardyŋ jazary da köp bolar edı. Elordada tūrǧyndar sany künnen-künge köbeiıp jatyr. Sol üşın zamanaui kıtaphana men kıtap qory bolsa qūba-qūp. Osy ekı mäselenı atap aitqym keledı. Sebebı kıtaphana jas ūrpaqty mädenietke, ruhani kemeldıkke tärbieleitın «ūia» bolǧandyqtan, oǧan asa män berıluı tiıs.
Maral AQTAEVA, №3 balalar kıtaphanasynyŋ basşysy:
Şaǧyn audandarǧa kıtaphana kerek
– Kıtaphana salasynda jiyrma jyldan astam uaqyt jūmys ısteimın. Bızdıŋ kıtaphananyŋ baǧyty – balalarǧa ekologiialyq baǧytta bılım beru jäne tärbieleu. Kıtaphanamyzda «Menıŋ qoltaŋbam» degen joba bar. Sonyŋ aiasynda belgılı adamdardy, balalar jazuşylaryn, qoǧam qairatkerlerın qonaqqa şaqyramyz. Ainalamyzda mektep köp bolǧandyqtan, №5, 14, 15, 18 mektep-liseilerımen jäne «Aqböpe» balabaqşasymen tyǧyz jūmys ısteimız. Kıtap arqyly balalardyŋ kıtaphanaǧa qyzyǧuşylyǧyn oiatu – negızgı maqsatymyz. Biyl Balalar jylyna arnalǧandyqtan, kıtaphana janynan köptegen üiırmeler aşylyp jatyr. Endı osy jyly balalar jazuşylarynyŋ, ertegıler kıtap qory köbeitılse dep oilaimyz. Taiauda Esken Elubaevtyŋ mereitoiyn atap öttık. Şäkırtı Serıkbol Hasan kelıp, öz kıtabyn tanystyrdy.
Özım balajanmyn. Osynda kelgen är balaǧa jaǧdai jasauǧa tyrysamyz. Sebebı qazırgı balalar özıne köŋıl bölgendı jaqsy köredı. Balalarmen jūmys ısteu – öte keremet jūmys. Olardyŋ ata-analarymen de tyǧyz bailanysta bolamyz. Negızı, qazır balalar kıtapqa qyzyqpaidy dep jatamyz ǧoi. Ata-ana kıtap oqysa, balasy kıtaphanaǧa mındettı türde keledı. Keide balanyŋ kıtaphanaǧa keluı kıtap qoryna da bailanysty boluy mümkın. Sebebı özı oqityn, qyzyǧatyn saladaǧy kıtaptar tabylsa, bala sol kıtaphanadan şyqpaidy. Jalpy kıtap arqyly avtorlardy, mädeniettı bala boiyna sıŋıruge, nasihattauǧa tyrysamyz.
Jalpy kıtap qory 34 myŋnan asady. Balany kıtap oquǧa baulu üşın kıtaphanada tek otyruǧa bolmaidy. Köbıne ıs-şara arqyly nasihat jürgızuge tyrysamyz. Osy rette mekteptermen bırlesıp, kıtap körmesın jiı ūiymdastyramyz. Sebebı balalar kıtaphanaǧa keler joldy bılu kerek. Mäselen, körmege 30 bala kelıp, bärı bırdei oqyrman bolyp ketedı dep aita almaimyn. Alǧaşqyda 3 bala kelse de, bız quanamyz.
Balalar jylynda aqyn-jazuşylarǧa qarjylyq qoldau bolsa, olardyŋ jazary da köp bolar edı. Elordada tūrǧyndar sany künnen-künge köbeiıp jatyr. Sol üşın zamanaui kıtaphana men kıtap qory bolsa qūba-qūp. Osy ekı mäselenı atap aitqym keledı. Sebebı kıtaphana jas ūrpaqty mädenietke, ruhani kemeldıkke tärbieleitın «ūia» bolǧandyqtan, oǧan asa män berıluı tiıs
Biyl kıtaphanamyzǧa Balalar jylyna dep köp kıtap kelıp jatyr. Bıraq qanaǧattanarlyq dep aita almaimyn. Negızı, olarǧa dizainy erekşe, qatty, suretı anyq kıtaptar kerek. Sondai-aq qalanyŋ şaǧyn audandarynda balalar kıtaphanasy salynsa degen oi bar.
Äsel OMAŞ, №10 köpşılık kıtaphananyŋ aǧa kıtaphanaşysy:
Jaily ǧimarat bolsa
– Osy mekemede 2008 jyldan bastap qyzmet ıstep kelemın. №10 köpşılık kıtaphanasy Küigenjar kentınıŋ tūrǧyndary men mektepterıne qyzmet körsetedı. Kıtaphananyŋ 1500-den artyq oqyrmany bar. Şaǧyn bolǧanmen, segız myŋǧa juyq qory bar. Sonymen qosa kıtaphanada oqyrmandarǧa tegın internet qoiylyp, kompiuterlermen jabdyqtalǧan.
Kıtaphanaǧa Jıbek joly tūrǧyndary da kelıp tūrady. №42, 40 mektep oquşylary, zeinetkerler keledı. Köbınese klassikalyq, psihologiia, tıl, ädebiet salasyndaǧy kıtaptar oqylady. Kıtaphana jastardyŋ ruhani damuyna zor yqpal etedı. Sol üşın de türlı oqu oryndarymen şyǧarmaşylyq bailanys ornatyldy. Jiı kezdesu keşı, baiqau, ädebi keşter ūiymdastyryp otyramyz. Sonymen qatar üiırmeler de jūmys ısteidı.
Bır qaraǧanda kıtaphanaşy jūmysy eŋ oŋai bop körınuı mümkın. Bıraq būl mamandyqtyŋ da qiyndyǧy men qyzyǧy bar. Kıtaphana ışınde mädeni şaralardy ūiymdastyrudan bölek, är oqyrmanmen tyǧyz jūmys ısteimız. Odan bölek, qaǧaz jūmystary da bar.
Serıkbol HASAN, balalar aqyny:
Eşteŋege qyzyqpaityn bala bolmaidy
– Balalar jyly degen mäsele byltyr Mädeniet jäne sport ministrlıgı aiasynda ǧana ataldy. Būrynǧy ministr Balalar jyly üş jylǧa deiın jalǧasady degen bolatyn. Biyl jaŋa ministr balalar ädebietıne köŋıl böle me, ony bılmedım. Jalpy osy ministrlıkke qarasty mekemeler, kıtaphanalar tarapynan byltyr balalar ädebietınıŋ nasihat jūmystary barynşa jürgızıldı. Kışıgırım baiqaular ūiymdastyryldy, qalamgerlermen kezdesu, kıtaptar tūsaukeserı öttı. Al balalar aqyn-jazuşylaryna köŋıl bölındı dep aituǧa bolady. Mäselen, byltyr «Müftiiat» baspasynan «Äkesınıŋ qyzy» degen balalarǧa arnalǧan öleŋ kıtabymdy şyǧardym. Byltyr «Atamūra» baspasynan Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyǧyna orai 30 balalar aqynynyŋ öleŋderı toptastyrylǧan «Qazaq poeziiasynyŋ antologiiasyna» öleŋderım endı.
Kışkentai oqyrmandardy aldymen kıtaptyŋ dizainy qyzyqtyrady. Suretı ülken ärı köp bolǧan saiyn balalar qyzyǧa tüsedı. Orys tılındegı kıtaptar sonysymen ūtyp tūr. Reseide bızge qaraǧanda kıtap naryǧy bıraz jolǧa qoiyldy. Bızde de endı-endı jaqsy qadamdar jasalyp keledı. Qazır balalar kıtaptaryn baspadan şyǧaru älı de qymbat. Onyŋ üstıne balalarǧa jazatyn avtorlar, illiustratorlar sirek. Eger elımızdegı kıtap naryǧy ılgerılese, balalarǧa arnalǧan kıtaptardy şyǧaru qūny arzandasa, bälkım, özımızdıŋ qazaqşa kıtaptardy da kıtap dükenderınen köbırek körer me edık?! Şeteldık kıtaptardyŋ keiıpkerlerı bızdıŋ balalarymyzdy baurap alyp jatqany jasyryn emes. Sebebı olardyŋ nasihaty küştı. Mäselen, jaqsy bır multfilm tüsırılse, sonyŋ kıtabyn şyǧarady, sondaǧy keiıpkerdıŋ quyrşaqtaryn satylymǧa qoiady. Söitıp jan-jaqty nasihattaidy. Bala ol keiıpkerdı barlyq jerden köredı, söitıp amalsyz alady. Bızge de osyndai dünielerdı meŋgeru kerek.
Bızdıŋ qazaq «Balapan ūiada ne körse, ūşqanda sony ıledı» degendı beker aitpaǧan. Şynynda, bala otbasynda ne körıp össe, qalai tärbielense, eseigende sonyŋ jemısın jeidı. Qazırgı balalarǧa özıŋ ıstemegen närsenı ıstete almaisyŋ. Sondyqtan aldymen ata-ana özın tärbieleu kerek. Özı telefonǧa telmırıp otyrudan tyiylsa, kerısınşe, kıtap oquǧa daǧdylansa, bala da sony qaitalaidy. Barlyq närsenı özımızden bastauymyz kerek. Balaǧa baǧyt-baǧdar beruımız qajet. Bala nege qyzyǧady, qandai üiırmege barǧysy keledı, qandai kıtap oqyǧysy keledı, suyrtpaqtap özınen sūrap, pıkırın bılıp, balanyŋ özı qyzyǧatyn baǧytyna baulu qajet. Eşteŋege qyzyqpaityn bala bolmaidy, qyzyqtyra almaityn ata-ana, mūǧalım bolady. Hakım Abai: «Adamnyŋ adamşylyǧy – aqyl, ǧylym, jaqsy ata, jaqsy ana, jaqsy qūrby, jaqsy ūstazdan bolady» demei me?!
Anipa BEKBAUOVA, №9 jalpy kıtaphananyŋ kıtaphanaşysy:
Klassikalyq şyǧarmalardy az oqidy
– Bız jalpy oqyrmanǧa mädeniettı, aqparatty, bılımdı nasihattauşy bolǧandyqtan oqyrmannyŋ ädebietke degen qyzyǧuşylyǧyn oiata bıluımız kerek. Sebebı olardyŋ qyzyǧuşylyǧyn zerttegen soŋ ǧana kıtap ūsyna alamyz. Kıtaphanada ötkızılgen ärbır şara aqyn-jazuşylardyŋ şyǧarmalaryn nasihattau, oqyrmandardyŋ kıtapqa degen qyzyǧuşylyǧyn oiatu maqsatynda jürgızıledı. Mäselen, biyl «Bır el – bır kıtap» şarasy aiasynda Ahmet Baitūrsynovtyŋ şyǧarmalary taŋdaldy.
Kıtaphanaǧa oqyrmandardyŋ qanşalyqty jiı keletının bılu üşın mektep oquşylaryna saualnama jürgızıp otyramyz. Jalpylai aitqanda, jiı keledı dep aita alamyn. Bızdıŋ negızgı maqsat – balalar avtorlaryn jiı nasihattau. Sebebı avtorlarǧa berıletın qoldau öte az. Olar öz şyǧarmalarynyŋ oqylatynyn bılıp, balalarǧa maŋyzdy ekenın sezınuı kerek. Sodan keiın avtorlardy balalarmen jiı bailanystyrǧandy dūrys dep sanaimyn. Öitkenı jazuşylar balalardyŋ qyzyǧuşylyǧyn bılu kerek. Qazırgı balalardyŋ oilau deŋgeiı, qabyldauy özgeşe. Bızdıŋ kezımızdegıdei ūzyn-sonar povest, romandardy qorytpaidy. Olarǧa fantastika, şytyrman oqiǧalar qyzyq. Klassikalyq şyǧarmalardy az oqidy. Kerısınşe, özın-özı damytu, psihologiiany ızdep jürıp oqidy.
P.S: Kıtaphana jūmysymen tanysqan kezde baiqaǧanymyz, balalarǧa arnalǧan kıtaptar öte az. Mūny kıtaphanaşy apailar da qaita-qaita aitty. Būdan bölek, keibır kıtaphana mekemelerı eskı ärı şaǧyn. Jöndeu jūmystary men jaŋa mekemege köşuge sūranyp tūr. Qazırgı balalarǧa dizainy erekşe, suretı anyq kıtap qana emes, zamanaui kıtaphana da kerek ekenın eskersek deimız. Sebebı qabyrǧasy eskı kıtaphanada dizainy erekşe, jaŋa kıtap oqyp otyrǧan balany elestetudıŋ özı aqylǧa syimaidy…
Aizada Jaiyqqyzy
