Astananyŋ şet jaǧynda qonys tepken tūrǧyn alaptarynda auyz su men jylu jäne sapaly jolmen qamtamasyz etu mäselelerı älı de özektılıgın joiǧan joq. Degenmen osy uaqytqa deiın atqarylǧan jūmystar nätijesınde bügınde olar qala ortalyǧynan kem tüspeitın jaǧdaiǧa jetıp qalǧan. Būl sözımızge Köktal jäne Köktal-2 tūrǧyn alaptarynyŋ bügıngı tırşılıgı dälel bolmaq.
Atalǧan tūrǧyn alap būl künde «Quatty öŋırler – el damuynyŋ draiverı» ūlttyq jobasy aiasynda damu üstınde eken.
Bügınde Köktal tūrǧyn alabynyŋ jalpy aumaǧy – 3 500 gektar. Tūrǧyndar sany 69 myŋnan asady. Ekı eldı mekennıŋ arasyn äigılı kompozitor Nūrǧisa Tılendiev daŋǧyly bölıp jatyr. Bız aldymen Köktal-1-ge būrylyp, äleumettık nysandarǧa qarai bet aldyq. Jol boiynan qolynda jetektegen nemeresı bar äjenı baiqap, äŋgımege tarttyq. Qala tūrǧynynyŋ esımı – Aijamal Eskenbai. Onyŋ sözınşe, qazırgı Köktal būrynǧyǧa qaraǧanda äldeqaida damyp, ömır süruge qolaily mekenge ainaldy.
– 2000 jyldardyŋ basynda köşıp kelgende Köktaldan üi alǧanbyz. Ol kezde būl maŋaida jol jaman bolǧan. Jaŋbyr jausa, aiaq kiımnen tük qalmaityn. Balalar mektepke baru üşın aialdamaǧa deiın su etık kiıp baratyn edı. Osylai balalardy oqyttyq qoi. Qazır şükır, jol da, jaryq ta bar. Avtobustar da köbeidı. Būrynǧydai saǧattap avtobus kütpeimız. Öz mektebımız ben balabaqşamyz bar. Qazır nemeremdı mektepke apara jatyrmyn. Qala ortasyna qaraǧanda tynyş, ömır süruge öte qolaily, – deidı Aijamal apa.
Ärı qarai eldı meken turaly tolyq aqparat bılu üşın Saryarqa audany äkımdıgıne künı keşe taǧaiyndalǧan būǧan deiın audan äkımdıgınıŋ bas inspektory bolǧan Erjan Jūmaǧūlovpen kezdestık. Ol bızge Köktal eldı mekenı jaily egjei-tegjeilı aqparat berdı.
– Köktal Saryarqa audanyndaǧy eŋ tarihi tūrǧyn alap ekenı barşaǧa belgılı. Özderıŋız bıletındei, ol būryn Kirov dep atalǧan. Qazır būl eldı mekende infraqūrylymdyq barlyq jaǧdai jasaldy. Atap aitqanda, auyz su, jaryqtandyru, jylu, gaz, kärız jüiesı jäne jol bar. Degenmen, Köktal-1-de älı de asfalt joq köşeler bar. Bıraq, aldaǧy 1-2 jylda būl mäsele tolyq şeşıledı. Al Köktal-2-de barlyǧy 43 köşe bar. Onda barlyq joldar tolyq jöŋdeuden ötken. Sondai-aq tūrǧyndar ötınışı boiynşa jaiau jürgınşı jolyn jasau jäne abattandyru jūmystary jürgızılıp otyrady. Köktalǧa gaz 2020 jyly keldı. Sol uaqyttan berı tūrǧyndardyŋ köbı üiıne gaz tartyp aldy. Memleket tek jeke sektordyŋ aulasyna deiın ǧana gaz qūbyryn jürgızdı, ärı qarai üi iesı qalauy men qarjylyq mümkındıgıne qarai üiıne kögıldır otyndy kırgızıp alady, – dedı būrynǧy bas inspektor.
Onyŋ sözınşe, jalpy Saryarqa audany boiynşa 4384 üi gazdandyrylǧan. Bügıngı taŋda qosymşa 18 üide montajdau jūmysy jalǧasyp jatyr. Sonymen qatar 4862 tūrǧyn üi tehnikalyq tekserısten ötıp, ärı qarai gaz tartu josparlanuda.
Saryarqa audanynda 3 tūrǧyn alaby bar. Köktal-1, Köktal-2 jäne Agroqalaşyq. Gazdandyru jūmysy osy üş tūrǧyn alapta jürgızıldı. 17 äleumettık nysan gazǧa qosyldy. Qazırgı taŋda tūrǧyndardyŋ 85 paiyzy gazǧa qol jetkızıp otyr. Byltyr Halyk bank demeuşılıgımen qalada 100 üige tegın gaz tartyldy. Osy igı bastama aiasynda bızdıŋ audandaǧy 68 üige tegın kögıldır otyn kırgızıldı. Būl jūmystar osy aidyŋ soŋyna deiın aiaqtalady. Gazdan keiın jiı qoiylatyn sūraqtardyŋ bırı – internet. Būl – 8 jyl ışınde köterılgen ülken mäsele. Bır kezderı elordanyŋ säulettık kelbetın saqtau üşın symdardy baǧandar arqyly ötkızuge tyiym salynǧan edı. Qazırgı taŋda investor arqyly Köktal-2 boiynşa tolyqtai internet jelısı tartyldy. Būl künde Köktal-1 tūrǧyndary sapaly internetpen 95 paiyzǧa qamtylǧan. İnvestor tek internet symyn tartady, ärı qarai tūrǧyndar özderı ötınış jazyp, kelısımşartqa otyru arqyly üilerıne internet ornata alady, – deidı Erjan Jūmaǧūlov.
Äŋgımelesu barysynda äleumettık nysandar turaly sūradyq. Belgılı bolǧandai, būl eldı mekende 11 bılım beru nysany bar. Onyŋ 4-euı – orta bılımdı mektep jäne bıreuı – mektep-internat. Sondai-aq 3 memlekettık jäne jekemenşık balabaqşa bar.
Bügınde Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa «Jaily mektep» baǧdarlamasy negızınde 2 mekteptıŋ qūrylysy jürude. Bıreuı Beibarys Sūltan köşesınde salynyp jatsa, ekınşısı Köktal-2-de Nauryz köşesınde boi köteredı. Jospar boiynşa kelesı jaŋa oqu jylynda atalǧan ekı mektep paidalanuǧa berıledı. Sondai-aq 2 jekemenşık emhana jäne «Üi janyndaǧy därıger» punktı bar. Qaladaǧy memlekettık №5 emhana da köktaldyqtarǧa qyzmet körsetedı. Ülken auruhana da salynyp jatqanyn aita ketu kerek, – dedı audan äkımınıŋ su jaŋa orynbasary.
Baiqaǧanymyzdai, eldı mekende sport jäne mädeniet nysandary da bar. Osydan 2 jyl būryn Köktal-2-de Dene şynyqtyru-sauyqtyru keşenı aşyldy. Onda sport üiırmelerı ūiymdastyrylyp, qalalyq jäne respublikalyq jarystar ötıp tūrady.
Eldı meken qala ortalyǧynan alys ornalasqandyqtan, qoǧamdyq kölıkterdıŋ qatynauy öte maŋyzdy. Erjan Jūmaǧūlovtyŋ sözınşe, Köktal tūrǧyn alaby boiynşa 15 avtobus baǧyty ötedı.
– Qazırgı taŋda qoǧamdyq kölıkterdıŋ jetıspeuşılıgı mäselesı älı de özektı. Tūrǧyndardyŋ ötınışıne bailanysty №2, 32, 50 avtobustyŋ baǧyty ūzartyldy. Jaqynda sol jaǧalauǧa qatynaityn taǧy bır avtobus qosyldy. Köktal-1-de ülken saiabaq bar, al Köktal-2-de sport keşenı bar. Bıraq Köktal-2 tūrǧyndary saiabaqqa tıkelei bara almasa, kerısınşe Köktal-1 tūrǧyndary sport keşenıne bara almaityn. Osy mäselenı tūrǧyndarmen bırlese kelıse otyryp, jaŋa №49 avtobus baǧyty qosyldy. Endı tūrǧyndardyŋ saiabaqqa jäne sport keşenıne baruǧa mümkındık tudy. Elordaǧa jaŋa avtobustar kelgen saiyn jaŋa baǧyttar qosylyp, qazırgı avtobustardyŋ sanyn arttyru jūmystary jürgızıledı, – deidı ol.
Qoǧamdyq kölık turaly äŋgıme örbıgennen keiın jyly aialdama turaly da sūradyq.
– Jyl saiyn Saryarqa audanynda 10 jyly aialdama qoiylady. Byltyr onyŋ 9-y osy tūrǧyn alaptarǧa ornatyldy. Jyly aialdamany ornatu kezınde eldı mekendegı äleumettık nysandar eskerıledı. Osy uaqytqa deiın mektep jäne balabaqşa maŋaiyna qoiyldy. Köktaldyŋ öz ışınde «Nūrbesık» jäne «Jasyl el» dep atalatyn şaǧyn tūrǧyn alaptar da bar. Onda qandastarymyz tūrady. Osy oraida, köktaldyqtardyŋ ötınışı ärqaşan eskerıletının aityp ötkım kelıp tūr. Mysaly, Köktal-1 tūrǧyndarynyŋ ötınışı boiynşa Kök-töbe köşesınde qoǧamdyq keŋıstık aşyldy. Al Köktal-2-de «Qorǧaljyn» saiabaǧy salyndy. Keŋdala köşesınde jetıqabatty 2 üi bar. Ol jerge balalar oiyn alaŋy ornatyldy. «Köktal» park – oŋ jaǧalaudaǧy ülken saiabaqtardyŋ bırı. Onyŋ aumaǧy – 15 gektar. Aidarly köşesınde jäne «Naz-bi» teatry aumaǧynda qoǧamdyq keŋıstıkter bar, – deidı spikerımız.
Eldı mekenge qatysty tolyq maǧlūmat alǧannan keiın Köktal ışın aralap kördık. Tūrǧyn alapta jol da, jaryq ta bar. Är üige tartylǧan gaz qūbyryn da baiqadyq. Aialdamaǧa jaqyndap, taǧy bır tūrǧyndy äŋgımege tarttyq. «Qala şetı bolǧan soŋ, jedel järdemdı köp kütesız be?» degen saualymyzǧa bylai dep jauap berdı.
– Jedel järdemdı köp kütpeimız. Olar osy Köktaldyŋ özınen keledı. «Üi janyndaǧy därıger» punktı bar, bıraq taǧy da osyndai punktter aşylsa deimız. Halyqqa yŋǧaily dep aitar edım. Balabaqşaǧa bala syimaityny jasyryn emes. Bızdıŋ äkımdık halyqpen tyǧyz bailanysta, qalanyŋ şet jaǧynda tūratyn tūrǧyndarǧa ärqaşan köŋıl böledı. Älı balabaqşa salynady dep estıp jatyrmyz, – deidı Köktal tūrǧyny Aiǧanym Quanyş.
Köktal-1-den şyǧyp, joldyŋ arǧy betınde ornalasqan Köktal-2-nıŋ tynys-tırşılıgın körıp ketpek boldyq. Baiqaǧanymyzdai, būl eldı mekende jer üige qaraǧanda köpqabatty üi basym. Avtobustardyŋ da qarama-qarsy jiı ötıp jatqanyn közımız şaldy. Būl jaqtaǧy tynys-tırşılıktı bılu üşın saiabaqta jürgen tūrǧynmen tıldestık. Bır qyzyǧy, bız tanysqan Sairan Naqūpova audannyŋ belsendı tūrǧyny bolyp şyqty.
– 1999 jyly elordaǧa köşıp kelıp, osy jerden üi saldyq. Būryn būl jaqta jol eşteŋe bolmaityn. Jol bolmaǧannan keiın avtobus ta jürmeitın. 2012 jyldan bastap «Köktaldy abattandyramyn» dep özıme maqsat qoidym. Ärqaşan basqa tūrǧyndarmen bırlesıp, mäselelerge qatysty ötınışter jazyp jürdık. Qazır jol, kärız jüiesı, jaryq mäselelerı şeşıldı. Avtobustar da qatynai bastady. Ötınış-tılekterımızge Saryarqa audany äkımdıgınen kerı bailanys jaqsy boldy. 2020 jyly qalaǧa gaz keldı. Tūrǧyndardan bırınşı bolyp bız tarttyq. Sport keşenı men teatrymyz da bar. Būryn köşe qiylystarynda baǧdarşam bolmaityn. Qazır özıŋız körıp tūrǧandai, är köşede baǧdarşam men jaiau jürgınşı joly bar. Şynymdy aitsam, auyz toltyryp aitatyn problema joq. Eger maǧan «Sızge qala ortasynan köpqabatty üiden päter bereiık» dese, men auystyrmaityn edım. Öte yŋǧaily tūrǧyn alap, auasy da qala ışıne qaraǧanda taza, – dedı Sairan Naqūpova.
Tūrǧyndar pıkırın bılgen soŋ, şynynda Köktaldyŋ qalai damyp ketkenıne közımız jetkendei boldy. Qala tırşılıgınen alys ornalasqan eldı meken jaily ärı qauıpsız ömır sürıp jatyr. Ükımette 2021 jyly qabyldanǧan «Quatty öŋırler – el damuynyŋ draiverı» ūlttyq jobasy aiasynda Köktal eldı mekenınde bırşama jūmys atqarylǧany körınıp-aq tūr.
Eldı mekenmen tanysu barysynda halyqtyŋ jaily ömır süruıne qolaily jaǧdai jasau, teŋ qoljetımdılıgın qamtamasyz etu qaşan da jalǧasa beretın jūmys degen oi tüiındedık.
Zarina SÄRSENBAIQYZY
