Ol – basqalar üşın qūiryq-jaly tögılgen su jorǧa, şaşasyna şaŋ jūqtyrmas jüirık, aspandaǧy aqquǧa änın qosqan ükılı «äi-iai» aqyn, aitystyŋ marqasqasy, alty alaşqa jaiylǧan ataǧynyŋ özınen at ürketın halyq aqyny, on jasynda el-jūrtty eŋıretıp-tebırentıp ana turaly ölmes än jazǧan daryndy kompozitor, jürıs-tūrys, keskın-kelbetımen Säkennıŋ sänın, Ükılı Ybyraidyŋ änın jaŋǧyrtqan, ana tılımız ben ūltymyzdyŋ töl önerı – aitystyŋ janaşyry, osy jolda aianbai eŋbek etken qoǧam qairatkerı, ädemı äzıl, köŋıldı qaljyŋdarymen, şyndyqqa negızdelgen syqaqtarymen jürgen jerın külkıge kömıp otyratyn myqty satirik, segız qyrly, bır syrly, halqymyzdyŋ önerlı de ardaqty ūly Qonysbai Äbılev. Al bız üşın, būrynǧy S.Kirov, qazırgı äl-Farabi atyndaǧy Qazaq memlekettık universitetı jurnalistika fakultetınıŋ 1977 jylǧy tülekterı üşın, jai ǧana «Özımızdıŋ Qonys», «Qoqabai».
Būl ömırde adam balasyn baqytqa böleitın, baqytty etetın alǧyşarttar köp. Sonyŋ bırı – ömır jolyŋda jaqsy adamdardyŋ kezdesuı, dəmdes-tūzdas boluyŋ, jaqsy ortaǧa tüsıp, tüzu baǧytta jüruıŋ, ol da bır baqyt! Būl jaǧynan 1977-lerdıŋ keude kere maqtana aitatyn tūsy köp. Al ökınıştısı, osy maqtan tūtar azamattarymyzdan, asyldarymyzdan, baǧa jetpes jauharlarymyzdan bırte-bırte aiyrylyp jatyrmyz.
Soŋǧy ekı-üş jyldyŋ ışınde ǧana qanşama qimastarymyzdyŋ ornyn sipap qaldyq. Özektı jan ölımge qimaityn, ataqty televiziia tarlany, bərımızdıŋ basymyzdy qosyp jüretın kursymyzdyŋ köşbasşysy Nūrtıleu İmanǧaliūly, jurnalistika ardagerlerı Əşırbek Amangeldiev, Jeŋıs Bahadür, qyzǧaldaq qyzdarymyz Janat Əlmaǧanbetova, Gauhar İsaeva.
Endı, mıne, kurstastardyŋ qyryq jyldyq kezdesuınde ədemı ənımen köŋıldı tebırentıp, vals biletken Qonysymyz da baqiǧa attanypty. Būl dünienıŋ jalǧandyǧyn, eşkımnıŋ de məŋgılık emestıgın ışkı tüisıgımızben sezınsek te, qatygez ajalmen osylai betpe-bet kelgende jıgerımız jasityny da şyndyq. Bır-bırımızdı körsek te, körmesek te, bır-bırımızge barsaq ta, barmasaq ta, myna törtkül dünienıŋ bır qiian şetınde, qimas dosyŋnyŋ bərımızge ortaq aşyq aspan astynda bır auamen demalyp jürgendıgın sezınudıŋ özı bır baqyt. Baǧalai bılsek, būl ömırde baqytqa böleitın nərse köp eken.
Sol künı dastarhanda qatar otyryp edık. Keştı jürgızgen Myltaştyŋ (aqyn, baspager Myltyqbai Erımbetov) əzıl-qaljyŋdaryna məz bolyp külıp otyrǧan sətterde: «Əi, mynau Tūrsynbek Qabatovtan asyp tüspese, kem emes» dep közınen jas aqqanşa külıp edı. Mikrofondy qolyna alyp, maqpal dauysymen qoŋyrlata ən salǧanda, Qonystyŋ özınıŋ janǧa jaily mınezı siiaqty ənnen taraǧan şuaq bərımızdıŋ jüregımızdı jylytyp ötkendei, keremet tebırenıstı şaqty bastan keşırıp edık. «Asaba da, ənşı de, küişı de – bərı özımızde eken ǧoi» dep Nūrtıleu aǧamnyŋ məz bolǧany da esıme tüsıp otyr. Uaqyt, şırkın, osylai-osylai öte beredı eken öz bederın qaldyryp…
Qonys bızdıŋ otbasyna kurstas dostan da jaqyn boldy desem artyq aitpaspyn. Menıŋ ömırlık jarym ərı kurstasym Toqtar Baimaǧanbetov universitet qabyrǧasynda erekşe top bolyp, bərı bırge jüretın Nūrtıleu İmanǧaliūly, Marat Nūrqaliev, Baqyt Ahmerov, Erūlan Baǧaev, Baqbergen Tabyldiev, Qonysbai Əbılevpen tonnyŋ ışkı bauyndai aralasyp, öte jaqyn dostyq qarym-qatynasta bolǧan edı. Al Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy Ūlyqbek Esdəuletov pen Qonys ekeuı tıptı jūby jazylmaityn. Kiımge deiın egız qozydai bırdei kiınetın.
Qonys aidai sūlu Müniraǧa üilengennen keiın otbasymyzben aralasyp, tuystai bolyp ketıp edık. Qonystyŋ özı ömırden erte ketken jauqazyn qyzy Eŋlıkke arnaǧan tolǧauynda, Toqtar turaly estelıgınde jazǧandai, Münira zamandasymyzdy tuǧan jerı Torǧaiǧa alyp barǧanynda Toqtardyŋ körıp-bılmegen jerden tün ortasynda apa-jezdesınıŋ üiın tauyp kelgenın, Toqtar ekeumızdıŋ Eŋlıktı «ūrlap» əketıp, fotoǧa tüsırgenımızdı kezdesken saiyn bır aityp aluşy edık. Universitettı bıtırgennen keiın de bıraz jylǧa deiın araqatynasymyz üzılgen joq. Münira men Qonysty körgende, bırde Kökşetauda, bırde Arqalyqta saǧyna qauyşyp jatuşy edık.
Qonys pen Münira Kökşetauǧa kelgende, olardyŋ aiaq-qoldaryn jerge tigızbei alyp ketedı. Ol kezde aitys önerınıŋ aqsaqaly Köken Şəkeev atamyzdyŋ közı tırı. Barlyq aqyndardyŋ basyn qosyp, dumandatyp, türlı müşəiralar ötkızıp jatady. Arasynda «senderge qolymyz əzer jettı-au» dep özara şüiırkelesken sətterdıŋ orny tym bölek.
Alaida «Adamdy tūrmys bileidı» degen sözdıŋ rasyn ömırdıŋ özı dəleldep otyr. Jan-jaqqa tarydai şaşylǧan dostardyŋ tırşılık aǧymymen bır-bırımen jüzdesuı de sirep kettı. Endı, mıne, baqilyq bolǧan ardaqty dosty közı tırısınde bır körıp, mauqymyzdy basyp, qūşaǧymyzǧa ala almai, özektı ökınış örtep otyr. Bır kem dünie…
Əsırese:
«Bıreudı bıreu qūlatady,
nesı bar,
Bıreudı bıreu jylatady,
nesı bar,
Eger olai etpese,
Ol baiǧūstyŋ özınıŋ
jylaitynyn esıŋe al!
Ol baiǧūstyŋ özınıŋ qūlaitynyn esıŋe al!» dep gitaramen ən salatyny qaita-qaita köz aldyma elestep, oiyma orala berdı. Qimas dostyŋ jüregımde osy beinede saqtalǧany da qazırgı küzgı japyraqtai qaltyraǧan köŋılge demeu bolyp tūr. Özımızdı-özımız osylai jūbatamyz-daǧy, endı.
Endıgı tılek – myna ömır atty aidynda qos aqqudai qol ūstasyp bırge kele jatqan süiıktı jary Müniraǧa, perzentterı men nemerelerıne Alla Taǧala ūzaq ta baqytty ǧūmyr bersın!
Roza NARYMBETOVA,
Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı
