Köşpendıler älemınıŋ keremetı

Elordanyŋ ırgesındegı «Qazanat» atşabary aumaǧynda ornalasqan «Etnoauyl» ūlttyq-mädeni keşenınde baiyrǧy babalarymyz­dyŋ jauyngerlık häm şeberlık önerın jaŋǧyrtu maqsatynda «Köşpendıler älemı» atty halyqaralyq etnofestival boldy.

Mänı bar şaranyŋ aşyluynda qala äkımınıŋ orynbasary Ermek Amanşaev igılıktı dünienıŋ Elbasynyŋ «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn ıske asyru jäne elordanyŋ 20 jyldyq merekesı aiasynda ūiymdastyrylyp otyr­ǧanyn aitty.
Elorda törınde alǧaş ret bairaǧyn kötergen köşpendıler to­iyna Vengriia, Bolgariia, Türkiia, Ukraina, Başqūrtstan, Iаkutiia, Qyrǧyzstan jäne otandyq komandalar qatysyp, olar ortaǧasyrlyq jekpe-jek saiys türlerı men köşpendılerdıŋ atüstı oiyndaryn elge körsettı.
Ūiymdastyruşylar mädeni saiys şaralaryn ötkızu üşın «Aq mergen», «Şabyt», «Taiburyl», «Keruen saraiy», «Aq saqa», «Batyr», «Şeber» atty jetı auyldyq keşen tūrǧyzypty. Onda qazaqtyŋ ūlttyq sport oiyndary men qolöner şeberlerı jasaǧan būiymdar qoiylǧan. Sondai-aq, köşpendılerdıŋ jauyngerlık önerın jetık meŋgergen jaujürek sarbazdar men mergender sadaq atyp saiyssa, at qūlaǧynda oinaityn şabandozdar jūrtşylyqtyŋ delebesın qozdyrdy.
Toiǧa kelgen aǧaiyn qatysuşy elder äkelgen etnografiialyq jädıgerlerdı aralap kördı. Sonymen bırge, etnomuzyka maitalmandary «Ärqaiym» jäne «Tūran» toptary, Saha elınıŋ jūldyzy Iýliana Krivoşapkina men tanymal kömei jyrşy Tiurgen Kamnyŋ önerın tamaşalady.

JAŊA JŪLDYZDAR JARQYLY

Keşe qala künı qarsaŋynda jyl saiyn dästürge ainalǧan «Şattyq» atty jas daryndardyŋ X halyqaralyq festivalı bastaldy.

Biyl baiqauǧa elımızdıŋ önerlı örenderımen bırge, Resei, Qyrǧyzstan, Özbekstan, Täjıkstan, Armeniia, Äzerbaijan, Gruziia, Ukraina, Belarus, Latviia, Chehiia, Bolgariia, Qytai, Türkiia jäne İtaliia memleketterınen talantty balalar qatysuǧa keldı. Bır erekşelıgı – jyl sanap aituly şaranyŋ auqymy ülkeiıp keledı. Dumandy bäseke üş künge sozylady. Jas konkursanttardyŋ önerın sarap­qa salatyn qazylar alqasyn äigılı būlbūl kömei änşı Bibıgül Tölegenova basqarady. Sondai-aq, onyŋ qūramynda belgılı kompozitor Keŋes Düisekeev, önertanuşy ǧalym Nikolai Tekeliev, QR eŋbek sıŋırgen ärtısı Qaraköz Aqdäuletova, «Festival v Kobrine» direksiiasynyŋ direktory Antonina Salnikova jäne kompozitor, «Rijskaia simfoniia» halyqaralyq baiqauynyŋ direktory Elena Şvilpe bar. Keşeden bastap baiqauǧa qatysuǧa niet bıldırgen 600-den asa jas daryn elordalyqtar men qala qonaqtaryn öz önerlerımen tamaşa äserge böleude.

TÜRKI JŪRTYNYŊ TEKTI SAZY

Mereilı mereke aiasynda «Astana Opera» ­teatrynda «Astana-Arqau» atty dästürlı türkı muzykasynyŋ festivalı aşyldy. Oǧan alys-jaqyn elderden türkı halyqtarynyŋ 80-nen asa daryndy önerpazdary keldı.

Būl baiqaudyŋ jönı bölek. Festival alǧaşqy künnen babalardan qalǧan muzykalyq mūrany saqtaǧan Şyǧystaǧy tamyrlas halyqtardyŋ basyn bırıktıretın bıregei alaŋǧa ainaldy. Aituly şara türkı muzykasy mädenietınıŋ ūmytylyp ketken dästürlerın jandandyruǧa baǧyttalǧan. Onda bügınde sany azaiyp, jer betınen joiyluǧa taqau qalǧan türkı tıldes halyqtardyŋ ökılderı öner körsetedı. Festivaldıŋ konserttık baǧdarlamasynda barlyq türkı halqynyŋ muzykasy oryndaldy. Äsırese, jūrtşylyq autentikalyq muzykany süier qauym şamandyq änderdı, virtuozdyq kompozisiialardy (homus), kömekeimen än aitu, Ortalyq Aziia men Qazaqstannyŋ, Zakavkaze men Anatolii, Povolje men Sıbır türkı halyqtarynyŋ önerın qūmartyp tyŋdady. Ejelden qany men jany bır türkı jūrtynyŋ önerınde eş aiyrmaşylyq joq. Är muzykalyq aspaptyŋ äuezdı ünı tyŋdarmandardyŋ qūmaryn qandyrdy.

QUYRŞAQ ÄLEMINIŊ QYZYQTARY

Astana künı aiasynda quyrşaq önerındegı alǧaşqy käsıbi rejisser, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, elordalyq Memlekettık quyrşaq teatrynyŋ körkemdık jetekşısı Qūralai Eşmūratova atyndaǧy II «Qūralai» quyrşaq teatrynyŋ halyqaralyq festivalı öttı.

Baiqau aldymen bas şahardaǧy Respublika daŋǧylynyŋ bo­iymen Jastar saraiynan teatrǧa deiıngı qatysuşylar şeruımen bastaldy. Qalanyŋ keŋ köşelerımen ūlttyq kiım kigen balalar men ärtısterdıŋ süiemeldeuımen ürmelı aspaptar orkestrı, boişaŋ quyrşaqtar, «Zara» şou-baletınıŋ ärtısterı, aǧaşaiaqpen jüruşıler şouy jürıp öttı. Tört künge sozylǧan dumandy merekede Estoniia, Serbiia, Resei jäne otandyq quyrşaq teatrlary öner körsettı.
Şaranyŋ alǧaşqy künı Almaty quyrşaq teatry «Qaŋbaq şal» halyq ertegısın qoidy. Odan keiın Resei memlekettık sahnalyq öner instituty quyrşaq teatry fakultetınıŋ daryndy tülekterı «ADADJO» sahnalyq miniatiurasyn köpşılık nazaryna ūsyndy. Sondai-aq, italiialyq «Verdi» quyrşaq teatrynyŋ interaktivtı şouy men türkiialyq «Qaraköz» quyrşaq teatrynyŋ oryndauyndaǧy «Musornyi monstr» qoiylymy da ädemı äser qaldyrdy. Sankt-Peterbordan kelgen Viktor Antonov «Jıptegı sirk» oiynymen eldı taŋǧaldyrdy. Sonymen qatar, serb rejisserı Amela Vuchenovich qatysuşylarǧa «Quyrşaq jäne bala», «Adamgerşılıkke tärbieleu», «Quyrşaq oinatuşy ärtıstıŋ önerı» atalǧan şeberlık därısterın ötkızdı. Baiqau soŋy elordalyq Quyrşaq teatry belgılı jazuşy-dramaturg Roza Mūqanovanyŋ «Mäŋgılık bala beine» spektaklımen aiaqtaldy. Keşe festivaldıŋ saltanatty jabyluy bolyp, jüldegerler marapattaldy.

KÖŞEDEGI KÖRME

Körmenıŋ aşylu saltanatyna kelgen qala äkımınıŋ orynbasary Ermek Amanşaev: «Elbasynan qala künın toilauǧa arnaiy pärmen berılgen künı körmenıŋ aşylǧanynda ülken män bar. Fotografiia maitalmandary üşın qalanyŋ ärtürlı palitrasy käsıbilıkke jol aşpaq. Qazır 100-den astam adamnyŋ aldynda festival körmenı aşyp tūrsaq, kündelıktı mūny 1000-ǧa juyq jan körıp ötedı» dedı.
Osy mädeni şaraǧa Sankt-Peterburgten arnaiy kelgen sondaǧy Suretşıler odaǧynyŋ basşysy Aleksandr Valerevich: «Şaqyrtu alǧanda qatty quandym. Qala künınde būdan da tamaşa kadrlar jasauǧa niettımın» dep jymidy.
Al Omby qalasynan körmenı tamaşalauǧa kelgen käsıbi fotograf Maqsat Bäikenov: «Fotografiia önerın käsıbi türde oqydym. «Delfin» oiyndarynyŋ osy saladaǧy jeŋımpazymyn. Käsıbi maman retınde älemde reportaj janry aqsap tūr. Myna jerden Astana jaily reportaj jasauǧa talpynystar baryn baiqadym. Bır jaǧy özımnıŋ osyndai aituly şaraǧa qatyspai qalǧanyma ökındım» dep otyr.
Baiqaǧanymyz, qazaq qyzynyŋ kelbetın tüsırgen indoneziialyq Parindra Prakarsanyŋ, «Äzıret Sūltan» meşıtın keskındegen malaiziialyq İaman İbrahimnıŋ tuyndylaryna aialdaǧandar köp.

«SERPER» JŪRTTY SERPILTTI

Bas qalanyŋ keremet sahnalarynyŋ bırı – amfiteatrda osymen altynşy ret ötıp otyrǧan «Serper» ­respublikalyq halyq aspaptar orkestrlerı festivalınıŋ şymyldyǧy türıldı.

Biylǧy baiqau elordanyŋ 20 jyldyq torqaly toiy men şertpe küidıŋ şeberı Tölegen Mombekovtıŋ jüz jyldyǧyna arnaldy. «Osy jyly festival qalalyq deŋgeiden asyp, respublikalyq märtebege ie boldy. Ärine, būǧan quanyştymyz. Osyǧan üles qosqan azamattarǧa alǧysymdy bıldıremın. Biyl şaraǧa elımızdıŋ önerpazdarymen bırge Türkiia, Päkıstan, Oŋtüstık Koreia, İran, Resei jäne basqa da memleketterden ūjymdar men jeke oryndauşylar keldı. Jyldan-jylǧa baiqaudyŋ arnasy keŋeiıp, halyq şyǧarmaşylyǧynyŋ mereiı asuda» dedı qalalyq Qazaq orkestrınıŋ bas dirijerı Aitqali Jaiymov.
Ekı kün boiy elordany dumanǧa bölegen festival küi atasy – Qūrmanǧazynyŋ «Serper» küiımen aşyldy. Odan keiın qatysuşylar sahnaǧa köterılıp, özderınıŋ ūlttyq muzykalyq aspaptarymen äuezdı naqyşqa bai än men küilerın oryndady. Jūrtşylyq ta olarǧa dän riza bolyp, qoşemetın aiamady. Sondai-aq, şara aiasynda önerpazdar «Astanalyq» jäne «Studenttık» saia­baqtarda sazdy baǧdarlamalaryn ūsyndy. Alystan at terletıp kelgen öner ūjymdary men jeke oryndau­şylardyŋ «Küi keruen» atty konsertı dübırlep öttı.
Daǧystan memlekettık filarmoniiasynyŋ halyq aspaptary orkestrınıŋ solisı Şamil Şerifaliev «tar» dep atalatyn şertpelı muzykalyq aspapta şeber oinaidy. «Serper» festivalıne qatysuǧa şaqyru alǧanyma quandym. Astanaǧa alǧaş tabanym tiıp tūr. Ädemı, zamanaui qala eken. Maǧan ūnady» deidı ol aq jarma peiılmen.
Keşe amfiteatrda festivaldıŋ saltanatty jabyluy bolyp, räsım soŋy «Küi älemı» atalǧan gala-konsertke ūlasty.

TÜŊLIGI «ÄRUAQPEN» TÜRILGEN

Astanada jazdyŋ eŋ jarqyn mädeni ıs-şarasy – XIV halyqaralyq «Euraziia» kinofestivalı jalǧasuda. Halyqaralyq şaranyŋ qūryltaişysy – Mädeniet jäne sport ministrlıgı. Būl – 1998 jyly Qazaqstanda negızı qalanyp, FIAPF (Halyqaralyq kinoprodiuserler qauymdastyǧy federasiiasy) akkreditasiiasynan ötken jäne bedeldı britandyq International FilmGuide basylymy älemnıŋ 35 tanymal kinofestivalder qataryna engızgen şara.

Kinogerler jiyny biyl «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyna baǧyttalyp otyr. Festivaldıŋ tüŋlıgı Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı Asanälı Äşımov basty rölde oinaǧan Huat Ahmetovtıŋ «Äruaq» filmınıŋ halyqaralyq tūsaukeserımen türıldı. Bırneşe kündık maŋyzdy jobaǧa Europa men Aziianyŋ, Afrikanyŋ, Amerikanyŋ kinojūldyzdary, «A» sanatyndaǧy kinofestivalderdıŋ jetekşılerı, kinoindustriia salasynyŋ mamandary men synşylary, tanymal mädeniet ökılderı qatysady. Būl alaŋdy erkın dialog maidany deuge bolady. Mäselen, jaŋa tehnologiialarmen jaqsy film tüsıru üşın jaqsy talǧam, batyldyq jäne ūialy telefon kamerasy jetkılıktı körınedı qazır.
Biylǧy kinofestivaldıŋ aituly ıs-şarasynyŋ bırı – «Euraziia» HKF (Aiman Mūsaqojaeva) pen «Prolog» HKF-tıŋ (Oibek Abduşukurov, Özbekstan) arasyndaǧy yntymaqtastyq turaly memorandumǧa qol qoiu räsımı. Oibek Abduşukurov qazaq delegasiiasyn aldaǧy ötetın özbek kinofestivalıne şaqyrdy.
Sonymen qosa, serbiialyq rejisser, akter jäne muzykant Emir Kusturisanyŋ qatysuymen baspasöz mäslihaty qyzyqty öttı.
Festival aiasynda «Eurasia­pro­jectmarket» baiqauynyŋ jeŋımpazdary anyqtaldy. Qazylar alqasy qatysuşylardyŋ arasynan üzdık dep tapqandar: ekı bırınşı jülde – NewYorkFilmAcademy amerikalyq kinoakademiiasyna 2 ailyq taǧylymdama – «Ystyq kün, salqyn syra» atty joba (Ämır Ämenov, Qazaqstan) men «Jalǧyz qaraǧai» jobasy (Dalmira Tılepbergen, Qyrǧyzstan). Ekınşı syilyq – «Euraziia» halyqaralyq HKF-tıŋ delegasiiasymen bırge «A» sanatyndaǧy festivalge joldamasyn otandyq «Şekara» filmı aldy. Būdan bölek, qazylar alqasy «Alchiki» (Artur Veeber, Qyrǧyzstan/Resei) jobasyn erekşe tamaşa dedı.

Bettı daiyndaǧan
Azamat ESENJOL,
Qarlyǧa İBRAGİMOVA