Astana – tübı bır türkı jūrtynyŋ beibıtşılık besıgı. Astana – türkı älemınıŋ tüpqazyǧy. Astana – türkı älemınıŋ mädeni astanasy.
Biyl qazaqtyŋ bas qalasyna artylǧan senım men jüktelgen mındet köp. Sonyŋ bırı emes, bıregeiı – küllı türkı jūrtynyŋ mädeniet mäiegıne ainalyp otyrǧany. Aidai älemge beibıtşılık pen berekenı tu etken Qazaq elıne köz tıgıp otyrǧandar köp. Bırı ümıtpen, bırı küdıkpen. Quanyştysy, syrt közdıŋ aldynda sürınıp jatqanymyz joq. Şükır, elımız uaqyt ötken saiyn salmaqty häm saliqaly missiiany moinyna alyp, onysyn abyroimen atqaryp keledı. Sonyŋ bır aiǧaǧy – «Türkı älemınıŋ mädeni astanasy» atanyp, törtkül düniege tarydai şaşylǧan türkı jūrtyna ortaq qūndylyqtardyŋ qadırın arttyryp jatqanymyz.
Äŋgımemızdıŋ arqauy – üş kün boiy elordany än men jyrǧa bölegen «Myŋjyldyqtar toǧysyndaǧy Astana» köşpendıler örkenietı festivalı.
«Myŋjyldyqtar toǧysyndaǧy Astana» köşpendıler örkenietı festivalı dep aidar taqqan būl han bazarynyŋ biyl besınşı märte ötuı. Mereitoilyq mäzır ädettegıden aitarlyqtai erekşelenbese de, ūlttyq mädeniettı tanyp bılemın degenge bererı köp boldy. Ūly dalany mekendegen ūlttardyŋ tarihy men mädenietın paş etetın sahnalyq qoiylymdar men än men jyr keşterı köptep körınıs berdı.
«Han şatyr» sauda oiyn-sauyq ortalyǧy aldyndaǧy alaŋǧa 50-ge juyq aqşaŋqai kiız üi tıgılıp, tūtas bai auyly köşıp kelgendei boldy.
Auyldyŋ şetıne aiaq tigızgen jūrt ūlttyq dästürdıŋ därıptelıp jatqanyna köz jetkızdı. Auylǧa taban tıregenderdı «alma aǧaştyŋ gülındei-ai, tekemettıŋ türındei-ai, ötıp däuren bara jatyr, sızben bızge bılınbei-au…» dep «dedımai-aulap» ūrşyq iılıp, jün tütken aq jaulyqty äjeler men qymyz pısken kimeşektı kelınşekter qarsy aldy.
Festivaldıŋ şymyldyǧy «Aspaptar şeruınen» bastaldy. «Sazgen sazy» folklorlyq-etnografiialyq ansamblınıŋ önerpazdary qazaqtyŋ san ǧasyrlyq tarihy bar ūlttyq aspaptarymen sazdan şaşu şaşty. Qazaqtyŋ qos ışektı dombyrasynan tögılgen küi dauylpaz ben sazsyrnaidyŋ ünımen üilesım tauyp, töl önerge susap jürgen halyqtyŋ şölın bır qandyrdy.
«Aq sandyq, kök sandyq» degen ataumen asyq atu, toǧyz qūmalaq oiyndarynan jarys öttı. Būl ekeuınıŋ arasynda köşpelı sirktıŋ önerpazdary äuezdı ännıŋ yrǧaǧyna äzıldı qoiylymdaryn qoidy.
Odan basqa köşpendıler auylyna kelgender «Ükılı kämşat, bürmelı köilek» atty arnaiy qoiylymdy tamaşalai aldy. Ūiymdastyruşylardyŋ būl qoiylymdy qoiǧandaǧy oiy – ūlttyq kiımderdı ūlyqtap, qūnyn arttyru. Qazaqtyŋ qos etek bürmelı köilegı men ükılı taqiialarynyŋ tür-türın Astanaǧa arnaiy äkelgen «Arlan» ūlttyq kiım ülgılerı teatryna alǧys aitqandar az bolmady būl künı.
«Orda» ūlttyq salt-dästürler teatrynyŋ sahnalyq körınısıne süisıngen jūrttyŋ qarasynda şek joq. Qazaqtyŋ ūlttyq muzyka önerımen örlegen «Inju-marjan» konsertıne «Äi, bärekeldı!» aitysqan aǧaiyn, bas qaladan qazaqy iıs şyǧa bastaǧanyna dän riza.
Dese de, biylǧy merekenıŋ basty berekesı – festivalǧa türkı tıldes ūlt ökılderınıŋ kelıp qatysuy boldy. Ūiymdastyruşylar biylǧy festivalǧa türkı halyqtarynyŋ mädenietın, önerın paş etu üşın joiyludyŋ aldynda tūrǧan türkı tıldes ūlttardy arnaiy aldyrtypty.
Äzırbaijan, Türkiia, Özbekstan, Türkımenstan, Başqūrtstan, Tatarstan syndy tuys elderdıŋ ökılderımen bırge bır sahnada jer betınen joiylyp ketudıŋ aldynda tūrǧan töleuıtter, oranhailar syndy ūlttardyŋ ökılderı öner körsettı.
Būdan bölek festival aiasynda aqyndar aitysy men şabandozdar önerı de ortaǧa salyndy. Şiraq qimyldy şabarmandar äzırlegen qoiylym «At jalynda» dep ataldy. Saidyŋ tasyndai ırıktelgen som denelı jıgıtter Almaty sirkınde jūmys ısteitın körınedı. Astyndaǧy tūlparlaryn kümıs taǧa men bylǧary noqtamen sändegen şabandozdardyŋ özderı qūddy jauǧa attanardai sailanǧan. Bes qaruyn asynyp, dulyǧanyŋ astynan ainalasyna köz tastap tūrǧan jıgıtterge qarap «naǧyz batyr » dersıŋ. Aitqandai, äŋgıme arasynda būl jıgıtterdıŋ jaqynda ǧana körermenderge jol tartqan Aqan Sataevtyŋ «Jaujürek myŋ bala» tarihi dramasynda tüsıp, jaumen aiqasqan sardarlardy somdaǧan eken. Būl aitqandarymyz – halyqtyŋ sahnanyŋ ber jaǧynda otyryp tamaşalaǧandary. Üş kün boiy būqaramen etene bailanysyp, saudasyn qyzdyryp jatqan qolöner şeberlerınıŋ sanynda şek joq. Bırı altyn men kümısten qūiylǧan zergerlık būiymdaryn, endı bırı qaiyŋ men qaraǧaidan oiylǧan aǧaş astaularyn, taǧy bırı qyş pen keramikadan jasalǧan ydystaryn saudalap tūr. Ärı baǧasy da ädettegı Astananyŋ baǧasynan äldeqaida arzan. El erekşe yqylas bıldırgen qūndylyqtyŋ bırı – saiatşylyq jäne aŋşylyq önerdıŋ būiymdary. Tıptı, tek qazaq dalasynda qalyqtaityn qyran qūs pen qūmai tazyǧa deiın tabyldy ızdegenge.
Aq şaŋqan auyldyŋ qaq ortasynda kiız üi ıspettes aq otau tıgılgen eken. Bolmysy jai ordaǧa ūqsamaidy. Jaqyndap baryp, ışıne ensek, körermenderge arnalyp jasalǧan konsert zaly eken. Bız barǧanda elımızdıŋ jeztaŋdai jyrşylary astanalyq Elmūra Jaŋabergenova, maŋǧystaulyq Amandyq Kömekov, Qaraqalpaqstanda ömır sürgen Nauryzbek degen jyraudyŋ maqamymen jyrlaityn Aman Sadyqov, qyzylordalyq Serık Jaqsyǧūlovtar «Qambar batyrdy» jyrlap otyr eken. Jyr keşı aiaqtalysymen elordalyq jyrşynyŋ sausaǧynan qan sorǧalap tūrǧanyn közımız şaldy. İä, saǧattap otyryp jyr jyrlau- dy oŋai dep kım aitty?!
Būl künı jyrmen bastalǧan keş än men küige ūlasty. Sahnaǧa qazaqtyŋ dästürlı önerınde tel aǧystai qatar kele jatqan aituly önerpazdar – Ramazan Stamǧaziev pen Aigül Ülkenbaeva şyqty. Keştıŋ aty – «Telaǧys». Bırı – ändı, bırı – küidı ömırlık serık etken qos maitalman äleumettı merekemen qūttyqtap, syiǧa önerlerın tartu ettı. Äleumet alqalaǧan änşı Ramazan Arqa-Jetısu änderınen Bırjan saldyŋ «On sausaǧynan» bastap, Baluan şolaqtyŋ «Ǧaliiasy», Jaiau Mūsanyŋ «Aq şaşaǧy», Kenennıŋ «Qairan jastyǧy», odan qaldy «Ekı jiren», «Şäpibai-au», «Sūrjekei» syndy halyq änderın tögılttı. Bügınde Batys küişılık dästürın därıptep jürgen QR Eŋbek sıŋırgen ärtısı Aigül Ülkenbaeva da elordalyqtarǧa Esırdıŋ «Aqjarma», Dinanyŋ «Būlbūl», Mahambettıŋ «Jūmyr-Qylyş», Sügırdıŋ «Ilme» küilerın tögıltıp oryndap berdı. Sondai-aq, Aigül Ülkenbaeva jetekşılık etetın «Kerulen» toby da öner körsetıp, körermenderdı täntı ettı. Tıptı, būl künı Ramazan Stamǧaziev sahnadaǧy ärıptesı Aigülmen bırge «Körūǧly» küiın oryndap berdı.
Aita bersek, «Myŋjyldyqtar toǧysyndaǧy Astana» köşpendıler örkenietı festivalınıŋ qyzyqty ärı qaitalanbas tūstary köp boldy. Būl festivaldı körgen de armanda, körmegen de armanda. Bızdı quantqany ädette būl maŋǧa tek özımızdıŋ qaraközderımız ǧana taban tıreitın. Baiqaǧanymyz, qazaqtyŋ ūlttyq mädenietımen tanysamyn degen nietpen ataǧy alysqa ketken elderden meimandar arnaiy keletın bolypty. Būl da qazaqtyŋ älemdık qauymdastyq aldynda artyp kele jatqan abyroiynyŋ bır körınısı bolar…
Ainūr SANABEK
