Ramazan aiynda köpşılıktıŋ tarapynan orazaǧa qatysty aluan türlı sūraq tuyndaityny belgılı. Sol sebepten gazetımızdıŋ №37 (30 nauryz, 2023 jyl) sanynda «Oraza: sūraqtar men jauaptar» degen aidarmen özektı sūraqtar men olardyŋ jauaptaryn jariialaudy bastaǧan edık. Bügın osy aidardyŋ aiasynda orazada künı boiy ūiyqtau, orazanyŋ qazasyn öteu, fidiia töleu, äielderge tän jaǧdailarǧa qatysty sūraq-jauaptar toptamasyn ūsynyp otyrmyz.
Sūraq: Orazada künnıŋ basym bölıgın ūiqymen ötkızse, oraza eseptele me?
Jauap: Ramazanda künnıŋ basym bölıgın ūiqymen ötkızse, oraza esepteledı. Alaida qajetsız osylai jasasa, sauap azaiady. Sebebı artyq ūiqynyŋ sebebınen köptegen ızgı amaldardy jasau mümkındıgınen aiyrylady.
Sūraq: Orazanyŋ qazasyn ötegende arasyn üzbei ūstau kerek pe?
Jauap: Arasyn üzbei ūstau şart emes. Bölıp tūtamyn dese de öz erkı. Sondai-aq üzbei ūstauyna da bolady.
Sūraq: Käffarat orazasyn üzbei qatarynan ūstau şart pa?
Jauap: Käffarat orazasy – 60 kün. Iаǧni, arasyn üzbei qatarynan ekı ai tūtu – mındet.
Sūraq: Fidiia töleuge kımder mındetteledı?
Jauap: Ramazan aiynda oraza ūstauǧa qauqary kelmeitın qart nemese sozylmaly auruy bar nauqas bır mıskınnıŋ qarnyn är kün saiyn ekı mezgıl toidyruy arqyly fidiia tölemın öteidı. Auruynan aiyǧatyn nauqastyŋ fidiia töleuıne bolmaidy. Mūndai nauqas dertınen aiyqqan soŋ orazasynyŋ qazasyn öteuı tiıs. Būl ükım densaulyǧynyŋ tüzeluınen ümıtı joq kısıler men qarttyǧynan oraza ūstai almaityndarǧa ǧana jüredı.
Sūraq: Qan aldyru nemese hijama jasatu orazany būza ma?
Jauap: Hijama degenımız – emdık maqsatpen denenıŋ auyrǧan ornynan qan aldyru. Oraza kezınde türlı sebeptermen deneden qan aldyru nemese emdık maqsatta hijama jasatu orazany būzbaidy. Degenmen, qan aldyru immunitettıŋ älsıreuıne, sonyŋ nätijesınde orazany būzuǧa mäjbür etetındei bolsa, oraza kezınde qan aldyruǧa tyiym salynady.
Sūraq: Ramazan aiynda äielderge boianuǧa, türlı jaqpalardy nemese laktardy qoldanuǧa bola ma?
Jauap: Orazany syrttan ışke kırgen närse būzady. Sondyqtan qolǧa, betke jaǧylǧan türlı jaqpalardy, lak t.b. qoldanu orazaǧa kedergı keltırmeidı. Alaida atalǧan mailar, laktar su ötkızbeitın bolǧandyqtan, qūlşylyq üşın alynatyn däretten būryn sürtu ne ketıru qajet.
Sūraq: Etekkır men nifas kezınde äieldıŋ orazasy qalai bolady?
Jauap: Ramazanda äiel adamnyŋ etekkırı kelse nemese jüktı äiel bosansa, orazasy būzylady. Etekkır künderı men nifas kezınde oraza ūstauyna bolmaidy. Bıraq keiın ūstai almaǧan künderınıŋ qazasyn öteidı.
Sūraq: Oraza kezınde etekkırı kelıp qalǧan jaǧdaida ne ısteu kerek?
Jauap: Etekkırı kelgen sätten bastap oraza ūstauyn toqtatady. Degenmen el-jūrtqa körsetıp ışıp-jemegenı abzal. Etekkır merzımı aiaqtalǧan soŋ äiel adamdar qaza bolǧan künderın öteidı.
Sūraq: Auyz bekıtken adamǧa balaǧa as şainap beruge bola ma?
Jauap: Şarasyz jaǧdaida balaǧa as şainap beruge bolady. Tek jūtyp qoimauǧa saq bolu kerek. Zärulık bolmasa tyiym salynady.
Sūraq: Oraza ūstau üşın äiel küieuınen rūqsat sūrauy kerek pe?
Jauap: Ramazan orazasyn ūstau üşın rūqsat sūrauy qajet emes. Öitkenı Ramazan orazasy – Allanyŋ ämırı, paryz. Alaida küieuınıŋ rūqsatynsyz näpıl oraza ūstauyna tyiym salynady. Allanyŋ Elşısı bylai deidı: «Küieuı janynda bola tūryp, rūqsatynsyz oraza ūstaǧan äieldıŋ orazasy dūrys emes». Mūndai jaǧdaida äielınıŋ näpıl orazasyn būzdyruǧa küieuı qūqyly. Keiın küieuı rūqsat etkende nemese küieuı joq kezde būzǧan orazasynyŋ qazasyn öteidı.
Sūraq: Ginekologqa qaralsa äieldıŋ orazasy būzyla ma?
Jauap: Ginekologqa auyz aşqannan keiın tekserılgen abzal. Hanafi mazhabynda oraza kezınde qaralǧan jaǧdaida sūiyqtyq jaǧylǧan zat äieldıŋ äuretıne salynsa, orazasy būzylady. Sonymen bırge, qandai da bır zat ışkı äuretke tügeldei salynsa, oraza būzylady. Mysaly, ışkı äuretke «Tampon» tūtas ense, iaǧni, onyŋ bır bölıgı syrtqy jaqta qalmasa oraza būzylady. Bıraq tügeldei salynbasa jäne qūrǧaq bolsa, onda oraza būzylmaidy.
(jalǧasy bar)
«Orazaǧa qatysty 200 sūraq» atty kıtapşadan daiyndaǧan
Tölen TILEUBAI
