Kelbetıne körkı jarasyp, toty qūstai taranǧan kerbez Astana elımızdıŋ maqtanyşyna ainalyp otyr. Qazaqstanǧa älem elderınen keletın turisterdıŋ onyŋ körkıne qūmartatynyn da bılemız. Osynyŋ bärı tynbai, jüielı türde jürgızılıp jatqan jūmystar men astanalyqtardyŋ tuǧan qalasyna degen süiıspenşılıgınıŋ arqasy desek artyq aitqandyq bolmas. Degenmen sūlu qalanyŋ boiyn körıp türlenıp, aiaǧyn körıp qorlanatyn da jaǧdailary bar.
Sözımızge arqau bolǧaly otyrǧan – Küişı Dina köşesınıŋ jaǧdaiy. Bır jaǧy Maǧjan Jūmabaev daŋǧylynan bastalyp, Täuelsızdık daŋǧylyna deiın sozylyp jatqan köşenıŋ küiı ketıp tūrǧanyna bıraz boldy. Köşemen ötetın kölıktıŋ de, jaiau jürgınşınıŋ de berekesın ketırıp, uaqytyn alyp – bır, aiaq kiımge jabysqan balşyǧymen – ekı yŋǧaisyzdyq tudyruda. Būl maŋda bırneşe sauda orny, Raiymbek batyr atyndaǧy №50 mektep-liseiı bar. Iаǧni jūrt köp jüretın oryndardyŋ bırı. Balşyǧy batpaqqa ainalǧan köşemen jüretın bolǧasyn balasyn mektepke jıbergen ata-ananyŋ da kiım tazalyǧy köŋılın tynşytpaityny belgılı.
Bızde bügıngı künmen ömır süru köp jerlerde ädetke ainalǧan ǧoi. Aldyn ala josparlap, keteuı ketkelı tūrǧan jerımızdı erterek körıp, äreket jasaityn kezımız kemde-kem. Köbıne bolary bolyp, boiauy sıŋgende ǧana oilanyp, «qap, ūmytyp ketkenım-ai!» dep jatamyz. Sätbaev köşesı men Täuelsızdık daŋǧyly aralyǧyndaǧy qara joldyŋ boiy tegıstelıp, betıne asfalt töselıp qoiǧan soŋ astyndaǧy qūbyryn auystyru kerek ekenı esımızge tüstı. Jūmys qaita bastalyp kettı. Ala jazdai jūmysşylar astyndaǧy qūbyrdy betıne şyǧardy. Ol maŋnan ötken qala tūrǧyndarynyŋ bırınıŋ miyǧyna külkı üiırılse, endı bıreulerı jerge bır tükırıp ötıp jatty. Öitkenı joldyŋ osy tūstaǧy bır jaq betı jöndeu jūmystaryna bailanysty tolyǧymen jabylǧan bolatyn. Sonyŋ saldarynan būl köşege būrylǧan jürgızuşı keptelıste uaqyt joǧaltatyn. Jöndeu jūmystary bolǧan soŋ ainalanyŋ lastanuy – qalypty jait. Äsırese jaŋbyr jauǧan uaqytta maŋynan ötken adam men kölıktıŋ lai-batpaqty ainalyp ötuı bır mūŋ. Odan basqa da tūrǧyndar üşın kedergı tudyratyn mäseleler jetıp artylady.
Qala halqynyŋ igılıgı üşın atqarylyp jatqan ıs bolǧan soŋ, köpşılık şydap baǧuda. Ala jazdaiǧy qūbyr jūmystary ötken aida ǧana aiaqtalyp, avtokölık joly qaita aşyldy. Degenmen köpşılık kütkendei bolǧan joq, jöndeu jūmysy emes, soǧys tehnikalary jürıp ötkendei. Soŋdarynan oiqy-şoiqy, kedır-būdyr jol qaldy. Oiyqqa tüsıp astyn ūrǧan bırneşe kölıktıŋ astynan mai aǧyp bara jatqanyna kuä boldyq. Keibırı amalsyzdan qarsy bettegı dūrystau jermen jüru üşın jol erejesın būzyp bara jatty. Asfalt töselmegen soŋ – qalyŋ şaŋ. Adamdar betı men mūrnyn basyp ötıp barady. Tek būlar ǧana emes, būl qolaisyzdyq sol arada tūratyn tūrǧyndardy da äureleude.
Jaimaşuaq sary küz ötıp, qara küz keledı jauyn-şaşynyn ertıp. Arqa törınde qystyŋ erte bastalyp, keş aiaqtalatyny taǧy bar. Osy maŋaidaǧy jaiau jürgınşılerge arnalǧan trotuarlardyŋ da äbden tozyǧy jetken, kei tūstarynyŋ şöbı orylmai, köşenıŋ keipın ketırıp ol da tūr. Osyndai küi keşken Küişı Dina köşesı jüdeu keiıpte endı qanşa jatatyny belgısız. Būl qolaisyzdyqtyŋ bärı ūsaq bolyp körıngenmen, adam densaulyǧyna da aitarlyqtai ziiany bar ekenın aityp jatu artyq.
Talpynysymyzǧa qyrsyzdyǧymyz tūsau salmasa eken deimız. Damyǧan otyz eldıŋ qatarynan özımızdı körgımız keledı. Ol elderdıŋ qaisysyn alsaq ta, eŋ aldymen, halyqqa qolaisyzdyq tudyrmaudy, qūqyǧyn şektemeudı oilaidy eken. Mäselen, 2015 jyly Qytai elınde Saniuan köpırın ekı täulıkke jeter-jetpes uaqytta qaita jöndeuden ötkızdı. Jöndeu jūmystary aiaqtalǧan soŋ, jergılıktı bilık uaqytşa yŋǧaisyzdyq tudyrǧany üşın tūrǧyndardan keşırım sūrapty. Sol siiaqty 2016 jyly Gollandiiada avtomobil jolynyŋ astyna 70 metrlık tonnel salu üşın bır demalys uaqyt qana jūmsalypty. Bızde ekı köşenıŋ arasyndaǧy qūbyrdy jöndeu üşın bır jazdyŋ özı jetkılıksız bolyp otyr. Al nätijesı joǧarydaǧydai.
Astananyŋ damu qarqynyna eş kümän joq. Tūrǧyndar Astanamen maqtanǧysy keledı, alaida jyl saiyn bıtpeitın köşe jöndeu jūmystary köŋılge türlı oi salady. Nege būlai? Mümkın būǧan arnaiy mekeme basşylary jauap qaitarar?
