Jyl basynda, naqtylap aitqanda, 5 qaŋtarda arnaiy ıssaparmen Almatyǧa barǧan edım. Būl uaqytta elımızdıŋ är aimaǧynda ereuıl qarqyn alyp, ülken tolqular örşıp jatqan kez edı. Äsırese halyq köp qonystanǧan Almatyda miting soŋy jappai tärtıpsızdıkke ūlasty. Sonyŋ äserınen qalada tötenşe jaǧdai engızıldı.
Maǧan küzet qyzmetınıŋ ardagerlerınen qalai da sūhbat alu kerek. Osy salada jürgen Edıl degen jıgıt ekeumız jolǧa şyqtyq. Bız Tauly qyrat audanyna bara jatqanda, nömırsız jürgen kölıkter köşede jüitkıp bara jatty. Jolda äskeri kiımınıŋ keudeşesı jyrtylǧan, basynan soqqy alǧan saqşylar közge şalyndy. Osylaişa saǧat 18.30-ǧa deiın kelısken azamattardan sūhbat alyp ülgerdım. Qalada qauıp küşeie tüskenın baiqadyq.
Köp ūzamai bırden Almaty äuejaiyna jol tarttyq. Barsaq, ūşaǧymyz ūşpaityn boldy degen habar estıdık. Ärı-särı küide tūrǧanda äuejai qasyndaǧy şlagbaumnyŋ aldyn jauyp alǧan ereuılşılerdı kördım. Olar äuejaidan şyǧyp kele jatqan beibıt tūrǧyndarǧa tap berıp, bızge qosylyŋdar dep ündei bastady. Boiymyzdy qorqynyş bilep, qaita äuejaiǧa bettedık. Bızdıŋ artymyzdan narazy top äuejaidy basyp alamyz dep ışke kırdı. Sol uaqytta ereuılşılerdıŋ myltyq atqanyn estıdık. Aşuǧa bulyqqan būzaqylar kölıkterdı syndyryp, äuejaidyŋ ışın oirandai bastady. Söitıp olardan qaşyp, qarama-qarsy bettegı sauda üiınıŋ astyŋǧy jaǧymen qalaǧa şyqtyq. Äuejaidyŋ ışındegı halyq janūşyra aiǧailap, basy auǧan jaqqa tym-tyraqai qaşa bastady. Aldymda stiuardessa qyzdar jügırıp kele jatqanyn bılemın. Äuejaidan qaşqan adamdar aldy-artyna qaramastan joǧary örlei berdı. Ne ısterımdı bılmei, üreilenıp qalǧan men elordadaǧy mamandandyrylǧan küzet qyzmetı mamandaryna habarlasyp, bolǧan jaǧdaidy asyǧys baiandadym. Jan-jaǧymyz bırın-bırı ūryp-soqqan adamdarǧa toly. Olar maǧan küzet qyzmetınıŋ mamandaryn jıberıp, qonaqüilerdıŋ bırıne jetkızdı. Sol tünı terrorister Almaty äkımdıgı ǧimaratyn, Prezident rezidensiiasyn, «Qazaqstan» ūlttyq arnasynyŋ tarihi ǧimaratyn örteptı. Örtengen kölıkter men qaza tapqan poliseiler turaly aqparattar jeldei estı.
Men osy saparymda küzet qyzmetı mamandary jūmysynyŋ şyn mänınde qandai qauıp-qaterge toly ekenın sezındım. Bız beibıt künde olardyŋ qadırıne, qandai maŋyzǧa ie ekenıne köz jetkızbegen ekenbız. Janǧan ottyŋ, atylǧan oqtyŋ, būzaqy toptyŋ arasynda jürıp saqşylar qanşama adamnyŋ ömırın qorǧap qaldy. Özgenıŋ ömırın saqtau üşın öz basyn ölımge tıgıp, köpşılıgı auyr jaraqat aldy, ökınışke qarai, qapyda qaza tapqan äskeriler az bolǧan joq. Suyq qarumen qarulanǧan, qoldaryna temır-armatura alǧan bülıkşıler eşkımdı de aiamady. Jolyndaǧyny jaipady, polisiia departamentterın qiratty. Eldıŋ tynyştyǧyn būzǧan sodyrlarmen, qara niettı qaraqşylarmen bızdıŋ qūqyq qorǧauşylar qanşama uaqyt küres jürgızdı. Antyna adal, sertıne berık äskeriler soŋynda syn-qaterdı jeŋıp şyqty. Elımızdıŋ otyz jylǧa endı tolǧan täuelsızdıgın saqtap qaldy. Būl tūrǧyda barlyǧymyz küştık qūrylymdardyŋ erlık ısıne bas iiuge tiıspız. Osy rette küzet qyzmetınıŋ mamandaryna airyqşa alǧys bıldıremın. Azamattardyŋ tynyştyǧyn qas qaqpai küzetetın saqşylarymyz qandai qūrmetke bolsyn laiyq. Al olardyŋ batyrlyǧyn, antyna adaldyǧyn, qajyrǧa toly qaharmandyǧyn jastarǧa ülgı etuge tiıspız. Jas buyn ülgı tūtatyn tūlǧalardy syrttan ızdemei, öz ortamyzdaǧy azamattarǧa elıktep össe deimız.
Būl oqiǧany bır ǧana qaŋtar tragediiasyna bailanysty jazyp otyrmyn. Azattyq alǧan 30 jyl ışınde keleŋsız jaǧdai oryn alǧanda bırınşı bolyp keudesın qauıpke qarsy tosqan da, oqys oqiǧalarda aldymen oqqa ūşqan da – küzet qyzmetkerlerı. Kündelıktı ömırde köşedegı būzaqylardy ūstap, ūrlyqşylardy qūryqtap, jäbır körgendı jaqtap, adamdardy qyzyl jalyn ört arasynan alyp şyqqan da – osy batyrlar. Tūrǧyndardy qūtqaramyn dep qaza tapqan küzet qyzmetkerlerın eske alu – qasiettı paryz. Bızdıŋ osyndai jan auyrtar oqiǧalardy «qyzmet barysynda köz jūmdy» degen bır auyz sözge ǧana syiǧyzyp, jūbanuǧa tura keledı.
Bırde mamandandyrylǧan küzet qyzmetı basqarmasy (Nūr-Sūltan qalasy) muzeiımen tanystym. Sol kezde jüregımde erekşe qalyp qoiǧan bır sättı aitpai kete almaimyn. Qyzmet barysynda qaza tapqandar būryşynda küzet qyzmetkerı, polisiia starşinasy Aian Ǧalievtıŋ qany tamǧan qyzmettık kuälıgın körıp qaldym. Oqiǧaǧa tıkelei kuä bolmasam da, men sol bır sūrqai künnıŋ körınısın elestettım. Būl qanǧa malynǧan kuälık maǧan «bız sender üşın jan qidyq, täuelsızdıktı qorǧau – senderge sert» degen amanat söz siiaqty sezıldı. Qyzmet ete jürıp, ölım qūşqan ärbır qūqyq qorǧau mamany syn-qatermen betpe-bet keletını osy bır qūjattan anyq aŋǧarylady. Aian Almatyda bolǧan terakt kezınde qandyqol terroristı ūstau jolynda janyn berdı. Beibıt tūrǧyndardy öltırıp, ainalaǧa qauıp töngende, Aian eşteŋenı de oilamai, bırden bülıkşını ūstauǧa tyrysty. Özı ölse de, qanşama adamdy qūtqaryp qaldy. Jeke bastyŋ amandyǧyn oilamai, qyzmetıne adaldyǧyn körsetıp mert boldy. Soŋynda 10 jasar qyzy men 7 ailyq ūlyn tastap köz jūmypty. Polisei bolu – asqan täuekelge bel buu degen söz. Sözımızge myna bır mysal dälel bolady. Qyzmet babynda mert bolǧan küzet salasynyŋ mamandary turaly derekter jinastyrǧanda bırqatarynyŋ qyzmettık demalysta jürıp, kezdeisoq qylmys oqiǧalaryn köre sala, ony toqtatuǧa bel bailaǧanyn bıldık. Äitpese jūmys uaqytynan bosap, demalysta jürgen qai salanyŋ ökılı basyn ajalǧa tıgıp, qylmyskerlermen betteser edı?! Mıne, qyzmetke adaldyq degen osyndai bolsa kerek-tı!
Qazaqta «Ölı riza bolmai, tırı baiymaidy», «Elı küiıngende küiıngen – batyr, Elı süiıngende süiıngen – batyr, eregeste myŋǧa tatyr» degen naqyl söz bar. Halqy üşın şybyn janyn bergen azamattardy elımız «şeiıt» dep te ataidy. Iаǧni ädılet üşın, tynyştyq üşın basyn bäigege tıkkender – halyq batyry. Qasiettı Otan üşın jan berıp, janyn pida etken qaharmandardy jyl saiyn eske alyp, ruhyna taǧzym etu – bızdıŋ, keiıngı ūrpaqtyŋ eŋ basty paryzy. Sondyqtan bız halyq müddesın qorǧap, batyrlyǧymen el esınde qalǧan qūrbandardyŋ esımın ūmytpauymyz kerek. Būl qūqyq qorǧau qyzmetınıŋ maŋyzyn tereŋ ūǧynuǧa, oǧan jaŋaşa közqaraspen qarap, jastardy otansüigıştıkke jäne ruhy biık azamat etıp tärbieleude asa maŋyzdy. Sebebı tūǧyrly täuelsızdıktıŋ artynda qanşama has batyrlarymyzdyŋ aqqan qany men tökken terı tūr. Azattyqtyŋ altyn bäiteregı qaisarlyqpen köz jūmǧan azamattardyŋ erlıgımen köktegen.
Oljas QASYM, Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı
