Biyl qazırgı qazaq teatr önerınıŋ talantty ökılderınıŋ bırı, Qazaqstannyŋ halyq ärtısı, jastardyŋ qamqorşy ūstazy Tılektes Meiramov jotaly jetpıs jasqa toldy.
Tılektes aǧamyzben osydan ekı jyl būryn sūhbattasudyŋ sätı tüsken edı. Bır qaraǧanda suyqtau, täkappar körınetın aktermen söilese kele, onyŋ jany güldıŋ qauaşaǧyndai ülbırep tūrǧan näzık, aŋǧarympaz, sezımtal, aqiqatty tu etken azamat ekendıgın jaqynyraq tanydym. Sol kezde maǧan baiaǧydaǧy auyldaǧy qariialardyŋ el ışınde jürgen jaqsy adam turaly aitqandaǧy «tektı kısı ǧoi» dep qysqa qaiyratyn bır auyz sözı oiyma tüstı. Rasynda, aǧamyzdyŋ bekzat bolmysy osy ūǧymǧa tolyq syiady.
Teatr sahnasynda talai sübelı rölderdı oinap, özınıŋ örnektı älemın qalyptastyrǧan talantty tūlǧanyŋ öner joly da bır syzyqpen tartylǧan baǧanadai tüzu boldy dep aita almaimyz. Jalpy, öner adamynyŋ taǧdyry qym-qiǧaş qaişylyqqa toly. Tek ony jan-tänımızben tüsıne bılu qajet.
Kendı ölkedegı auzy dualy jyrau Būqar babamyz atyndaǧy audannan qanattanǧan talapty ūlan Almatydaǧy Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq ūlttyq konservatoriiasynyŋ akterlık bölımıne tüsıp, ondaǧy elımızge esımderı keŋınen mälım Asqar Toqpanov pen Şolpan Jandarbekovadan tälım aldy. Student künınen Mūhtar Äuezov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq drama teatrynyŋ sahnasynda öner körsetedı. Sondaǧy qazaq teatrynyŋ korifeilerı – Serke Qojamqūlov, Elubai Ömırzaqov, Qapan Badyrov, Säbira Maiqanova, Nūrmūhan Jantörin, Änuar Moldabekov, Farida Şärıpova sekıldı öner maitalmandarymen qatar jürıp, sahnanyŋ siqyryn igerdı. Alǧaşqy rölı de klassik jazuşy Ǧabit Müsırepovtıŋ «Qozy Körpeş – Baian sūlu» dramasyndaǧy bas keiıpker Qozy būiyrdy. Ottai janyp tūrǧan jas akter ony sättı somdady. Sodan-aq, Tılektestıŋ tasy örge domalady.
Ötken ǧasyrdyŋ jetpısınşı jyldarynda äkemteatrdyŋ daŋqy elımızge ǧana emes, Keŋes Odaǧy kölemınde dübırledı.
Teatrdyŋ bas rejisserı Äzırbaijan Mämbetov qoiǧan «Ana-Jer-Ana», «Qozy Körpeş-Baian sūlu», «Qan men ter», «Qobylandy» spektaklderı qūbylysqa ainaldy. Osyndai öresı biık ortanyŋ äserı jas akterge erekşe äser ettı. Sol kezde kielı öner ordasyna onyŋ qūrdastary, auyzdyǧymen alysqan jüirıkter Änuar Boranbaev, Äşırälı Kenjeev sekıldı talantty top keldı. Olar teatrǧa tyŋ tynys äkelıp, keiın özderı qara şaŋyraqtyŋ bır-bır uyǧyna ainaldy. Meiramovtyŋ özı Mämbetov mektebınıŋ tülegı ekenın ünemı aityp jüredı.
Şaǧyn maqalada akterdıŋ barlyq rölderın aityp şyǧu mümkın emes. Bız onyŋ köŋılınen şyqqan beinelerdı şertsek deimız. Jas şaǧynda ǧaşyqtyq sezımın möldıretken lirikalyq keiıpkerlerdı bederledı. Keiın jas erekşelıgıne qarai kürdelı obrazdarǧa bet būrdy. Äsırese, ötken ǧasyrdyŋ 90-şy jyldary äkemteatrda jazuşy-dramaturg Näbiden Äbutalievtıŋ «Öttıŋ, dünie» qoiylymynda Jäŋgır hannyŋ rölın somdady. Būl qoiylym Mahambettıŋ ömırıne arnalǧan. Jalpy, Jäŋgır han – kürdelı tūlǧa. Tektı äuletten taraǧan. Äbılhaiyr hannyŋ şöberesı, Nūraly hannyŋ nemeresı, Bökei hannyŋ ūly. 1841 jyly Ordada Jäŋgır han öz qarjysyna mektep aşady. Osy jyly Qazan universitetı janyndaǧy ǧylymi keŋeske qūrmettı müşe bolyp sailanyp, 1843 jyly general-maior ataǧyn alǧan. Ol qazaq şejıresın jinaumen, halyqtyŋ ädebi şyǧarmalarymen şūǧyldanyp, özı de köptegen epikalyq tuyndylar jazǧan. 1844 jyly qazanda Jäŋgırdıŋ «Mūhtasar äl-fikǧaiat» atty eŋbegı jaryq körgen. Mıne, osyndai qyryq qatparly adamdy beineleu oǧan oŋaiǧa tüsken joq. Bıraq akter tyŋnan türen saldy. Rejisser de keiıpkerdı aşuǧa oǧan erkındık berdı. Keŋestık däuırde qazaq handarynyŋ bärı qatygez, baskeser sanaldy. Al spektaklde Meiramov būl qalypty būzyp, Jäŋgırdıŋ adamdyq qasietın jarqyratty. Osy jaŋaşyldyǧymen qoiylym körermen köŋılınen şyqty. Odan keiın İran-Ǧaiyptyŋ «Şyŋǧys han» şyǧarmasyndaǧy bas keiıpkerdı oinady. Būl da olqy beine emes. Jer jahandy uysyna ūstaǧysy kelgen han. Akter ony da biık deŋgeige köterdı. Adamzat tarihyndaǧy erekşe orny bar Edıl patşany da sättı bederledı. Bolat Atabaev qoiǧan Chehovtyŋ «Şaǧalasyndaǧy» közge onşa körıne qoimaityn Sorin degen keiıpkerdı keremet beineledı. Elordalyq Qalleki teatrynda Talǧat Temenov qoiǧan «Tyrau-tyrau tyrnalardaǧy» polkovniktıŋ rölı de jūrtşylyqtyŋ oiynda qaldy. 2015 jyly Ūly Jeŋıstıŋ jetpıs jyldyǧyna arnalǧan Quanyşbaev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynda «Maidan änderı» atty monospektakldıŋ premerasy boldy. Jazuşy Rollan Seisenbaevtyŋ şyǧarmasynyŋ jelısımen daiyndalǧan tuyndy basqa qoiylymdardan özgeşe edı. Bır saǧatqa juyq monospektakldegı bar keiıpkerdı bastan-aiaq bır adam, iaǧni Tılektes Meiramov beineledı. Däl osy pesa da jūrtşylyq akterdıŋ änşılık qyryn tanydy. Maidannyŋ mūŋly änderın qoŋyr dauysymen tebırenıp şyrqady. Ūzaq uaqyt körermen nazaryn ūstau qiyn. Bıraq qoiylymdy jūrtşylyq jyly qabyldady.
Talantty tūlǧanyŋ azamattyq bolmysy da bölek. Ony bır ǧana jaidan bıluge bolady. Jaŋa ǧasyr basynda «Qazaq ädebietı» gazetıne belgılı qalamger Talaptan Ahmetjannyŋ arqaly aktermen örelı äŋgıme örbıtken «Men aitpasam, ol aitpasa, şyndyqty kım aitady?» degen sūhbaty qalyŋ oqyrmandy dür etkızdı. Sol kezdegı äkemteatrda qalyptasqan jaǧdai turaly eşnärse bükpei aşyq aitqan oiy onyŋ qyldai qiianatqa tözbeitın biık parasat iesı ekendıgın körsettı. Ony ärkım ärqalai baǧalaǧan bolar. Öz basym, qazaq önerıne şyn jany aşyǧan azamattyŋ sözı dep tüsınemın.
Bügınde asyl aǧamyz elordada tūrady. Alǧaşynda bas qalaǧa jastar teatrynyŋ körkemdık jetekşılıgıne şaqyrylǧan edı. Sol teatrdyŋ aiaqtan qaz tūruyna jan salyp eŋbek ettı. Gruziia, Armeniia sekıldı elderdegıdei damyǧan jastar teatryn jasaudy oilady. Bıraq būl oiy türlı sebeptermen ıske aspady. Sony sezdı de, Q.Quanyşbaev atyndaǧy qazaq muzykalyq drama teatryna oraldy. Kielı sahnada körermenımen qaita qauyşty. Qazır de osy ūjymda jemıstı eŋbek etedı. Sondai-aq, Qazaq ūlttyq öner universitetınde teatr älemıne talpynǧan jastarǧa sabaq beredı.
Aitpaqşy, jaqynda jaqsy jaŋalyq estıdım. Biyl äigılı Būqar babamyzdyŋ tuǧanyna 350 jyl tolyp otyr. Soǧan orai Qaraǧandy oblysy äkımdıgınıŋ qoldauymen ūly jyrau jaiynda körkem derektı film tüsıru jūmystary bastalǧan. Babamyzdyŋ rölın oinau Tılektes aǧamyzǧa būiyrypty. Endeşe, abyz atamyzdyŋ äruaǧy ardaqty azamatqa jar bolsyn!
