Mäŋgılık el tūǧyry – täuelsızdık

Elımızdıŋ eŋ qasterlı merekesı – Täuelsızdık künın Qazaqstan halqy jyl saiyn zor qūrmetpen, erekşe köŋıl küimen, airyqşa taǧylymmen atap ötedı. Merekenıŋ tarihi maŋyzy men salmaǧy jönınde qalai aitsaq ta jarasady. Prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bıregei bastamalarymen, ideialarymen ǧasyrǧa tatyrlyq jiyrma alty jylda orasan oqiǧalar oryn aldy, eleulı mındetter atqaryldy. Būl ürdıs aldaǧy uaqytta da jalǧasyn tabatyny sözsız.
Kez kelgen mereke – ötkenıŋdı saralap, atqarylǧan şaruany ekşeu, keleşektı baǧdarlau. Al bız osy Täuelsızdık künıne qandai, nendei oljamen, jetıstıkpen keldık? Aitalyq…

Aibarymyzdy asyrǧan Astana

«Qazaq egemendıgınıŋ bırden-bır je­tıstıgı ne?» degende aldymen tılge oralatyny – Astana. İä, bas şahar ırge qalaǧan jiyrma jylda törtkül dü­nienı özıne qaratyp, elımızdıŋ zor maqtanyşyna ainalyp ülgerdı. Alǧaşqy sözımızdı de osydan bastasaq…
«Astana tarihy – täuelsız Qazaqstan tarihy». Būl – Elbasy sözı. 1994 jyly 6 şıldede Nūrsūltan Nazarbaev el astanasyn Almatydan Aqmolaǧa köşıru turaly ideiany alǧaş ret Parlament deputattarynyŋ aldynda aitty. Ol sonda astanany auystyrudyŋ basty tört sebebıne toqtalǧan: «Bırınşıden, Qazaqstandy geosaiasi jaǧynan küşeitudıŋ qajettıgınen tuyndady. Qala tört tarapqa: Oŋtüstıkke, Soltüstıkke, Batysqa, Şyǧysqa bırdei aşyq. Ekınşıden, būl şeşımdı qabyldaǧanda qauıpsızdık mäselesı de eske alyndy. Täuelsız memlekettıŋ astanasy, mümkındıgınşe, syrtqy şekaralarynan jyraqta jäne eldıŋ ortasynda ornalasuy tiıs. Üşınşıden, astananyŋ ornyn auystyru Qazaqstannyŋ ekonomikasyn sauyqtyru qajettıgınen de tuyndady. Törtınşıden, astanany aimaqqa qarai köşıre otyryp, bız qūramy jaǧynan köp ūltty, tūraqty polietnostyq memlekettı qūru, Qazaqstandy mekendep otyrǧan halyqtardyŋ arasyndaǧy dostyqty saqtau jäne nyǧaitu baǧytyn taǧy da däleldedık» degen edı Prezident.
1997 jyldyŋ 20 qazanynda Nūrsūltan Nazarbaev «Aqmola qalasyn Qazaqstan Respublikasynyŋ astanasy dep jariialau» turaly Jarlyqqa qol qoidy. Al 8 qaraşada elordaǧa elımızdıŋ Kök Tuy, Eltaŋbasy jäne Prezident bairaǧy jettı. Sol tūstan-aq mūnda qūrylys jūmystary qarqyndy jüre bastady. Elımızde jaŋa basqaruşylardyŋ legın daiyndau qajettıgı myqtap qolǧa alyndy. Osy rette Prezident özı bas bolyp jaŋa qalada jaŋaşa oilaityn mamandardyŋ şoǧyryn qalyptas­tyruǧa bılek sybana kırıstı.
Astana jetıstıkterı köz quantady. Älemnıŋ 27 elınen kelgen myŋnan asa sportşy qatysqan Aziiada oiyndarynyŋ aşylu saltanaty, 2011 jyly «Mäŋgılık el» saltanat qaqpasynyŋ boi köteruı, 2012 jyly Ortalyq Aziia­daǧy eŋ ülken «Äzıret Sūltan» ortalyq meşıtınıŋ el igılıgıne berıluı, 2013 jyly «Astana Opera» teatrynyŋ tūsaukeserı, 2014 jyly Ūlttyq mūrajaidyŋ aşyluy, 2015 jyly Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyq mereitoiyn toilauy, 2016 jyldyŋ 4 şıldesıne millionynşy tūrǧynnyŋ düniege keluı… Astana aibaryn asyryp, ajaryn aişyqtady.

Täuelsız eldıŋ taŋdauy – latyn älıpbiı

Täuelsızdıktıŋ qazaqqa bergen aituly oqiǧalardyŋ bıregeiı – latyn älıp­­biıne qadam basuymyz. Memleket basşysynyŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamalyq maqalasy el mädenietı men ädebietın, salt-dästürı men ūlttyq ruhaniiatyn qaita jaŋǧyr­tuǧa mol mümkındık bergenı mälım. Elbasy maqalasynda qazaq tılın bırtındep 2025 jylǧa deiın latyn grafikasyna köşıru qajettıgın qadap aitty. Būl mäsele būryn da bırneşe ret köterılgenı esımızde. Biyl osy mındettı jüzege asyru myqtap qolǧa alyndy. Al mūny täuelsızdıgımızdıŋ bır igılıgı retınde qabyldaimyz. Öitkenı otarşyl bilıktıŋ qūzyrynda jazylǧan tarihymyzǧa köz jügırtsek, qazaq älıpbiınıŋ üş märte özgergenın baiqaimyz. Būlardyŋ qai-qaisyn da jaqsy nietpen bastalǧan qadam dep aituǧa auyz barmaidy. Egemendık jyldaryndaǧy latyn grafikasyna ūmtylysymyz beker emes…
Juyrda ǧana, 26 qazan künı Elbasy «Qazaq tılı älıpbiın kirillisadan latyn grafikasyna köşıru turaly» Jarlyqqa qol qoidy.
Qazırgı jahandanu zamanynda bızdıŋ basty maqsatymyz – älemnıŋ damyǧan elderınıŋ qatarynan tabylu. Latyn älıpbiı elımızdıŋ bılım salasyn jan-jaqty damytuǧa, sonymen qatar, türkı halyqtarynyŋ bır-bırımen mädeni jäne ruhani jaqyndasuyna da yqpalyn tigızerı anyq.

ruhymyzdy kötergen körme

Täuelsız eldı älemge tanytqan aişyqty jetıstıkterımızdıŋ qataryna EKSPO-2017 körmesı qosyldy. Arqa tösındegı alyp şaharda jalauy 93 kün boiy jelbıregen halyqaralyq mamandandyrylǧan körmenı de azat halyqtyŋ airyqşa oljasy deuge qūqylymyz. Öitkenı ol şarany älemnıŋ 4 million adamy tamaşalap, 115 memleket pen 22 halyqaralyq ūiym «Bolaşaq energiiasy» taqyrybynda jahan jetıstıkterın tanystyrdy. «Astanadaǧy EKSPO-2017 körmesınıŋ joǧary deŋgeide ärı tabysty ötkenın zor maqtanyşpen aitqym keledı. Būl täuelsız Qazaqstannyŋ abyroiyn asqaqtatqan airyqşa jetıstıkterdıŋ bırı boldy. Būl körme Qazaqstannyŋ bükıl älemge tanymaldyǧy men turister üşın tartymdylyǧyn arttyrdy. Elımızge kelgen märtebelı meimandarǧa halqymyz­dyŋ qonaqjailyǧyn körsetıp, «Bolaşaq energiiasy» taqyrybyna qatysty bükıl älemnıŋ täjıribesın öz jerımızde toǧystyrdyq. Törtkül dünie köz tıkken EKSPO bedelımızdı biıktettı, ruhymyzdy köterdı» degen edı Elbasy.
Osy şara arqyly Qazaqstan törtkül dünienıŋ nazaryn audartyp, älem halyqtarynyŋ qyzyǧuşylyǧyn oiatty. «National Geographic Traveler» jurnalynyŋ şeşımımen «Bolaşaq qalasy» dep tanylǧan Astana turaly bedeldı halyqaralyq «National Geographic» telearnasy «Megaqūrylystar: Astana – bolaşaq qalasy» filmın tüsırdı. «The New York Times» basylymy elımızdı saiahattauǧa laiyq memleketterdıŋ qataryna qosyp, baǧamyzdy asyrdy. Elbasy sözımen aitsaq, EKSPO aiasynda ūiymdastyrylǧan 6 myŋnan astam mädeni şara körmege erekşe atmosfera syilady.
EKSPO körmesı, şyndyǧynda, ǧylym, biznes pen qoǧam arasyndaǧy qarym-qatynasty rettedı. Älem elderı men halyqtarynyŋ dostyǧyn tereŋdetıp, ırgelı ıskerlık bailanysyna septestı. Barlyǧy Qazaqstannyŋ bai tarihymen tanysyp, mädenietıne qanyqty.
Halyqaralyq körmeler biurosynyŋ bas hatşysy Visente Lossertales Qazaqstandaǧy halyqaralyq şara ja­iyndaǧy pıkırın bylai bıldırdı: «Jaŋǧyrmaly energiiany alǧa jyljytu – tūraqty damuǧa baǧyttalǧan orasan zor eŋbek. Balamaly energiia közderın öndıru, qoldanu, ony taratu XXI ǧasyrdyŋ mındetı ekendıgın jetkızgım keledı. Äuelde körme aldynda qoiylǧan mındetter men maqsattar jüzege asyryldy. Elordada ötken EKSPO körmesı qatysuşy memleketterdıŋ tehnikalyq jäne tehnologiialyq jetıstıkterın, mädenietı men tarihyn barşa älemge paş ettı. Qazaqstan osy jauapty ıstı atqaryp, körmenı laiyqty deŋgeide ötkızdı».
İä, täuelsız Qazaqstan şirek ǧasyr­dan säl ǧana asatyn jyldarynda, tarihi ölşemmen alǧanda qas-qaǧym sätte, biık-biık belesterdı baǧyndyr­dy. Üşeuıne toqtaldyq, üş myŋy köz aldymyzda, jüregımızde, sanamyzda. Jalǧastyruǧa bärımız qūştarmyz, atsalysamyz, üles qosamyz. Kümänsız! Tek tynyştyǧymyz bülınbei, täuelsızdıgımız baiandy bolǧai!

Gülmira AIMAǦANBET