Astanada bes kün boiy dürıldegen «Şabyt» şyǧarmaşyl jastardyŋ XX halyqaralyq festivalınıŋ qorytyndysy şyǧaryldy. Älemdık deŋgeidegı şaraǧa qatysuǧa Qazaqstan, Resei, Türkiia, Özbekstan, Latviia, Litva, Armeniia elderınen kelgen 500-den astam ümıtkerdıŋ arasynda dara şyqqan jastardy marapattau saltanaty «Astana» konsert zalynda öttı.
Biyl festival jiyrmasynşy märte ūiymdastyrylǧannan keiın onyŋ joly da, jönı de bölek boldy. Al alǧaşqy jyldary baǧdarlamasyn aiqyndau bıraz qiyndyqtardy tudyrdy. Būl turaly «Halyq muzykasy» atalymynda qazylar alqasyna töraǧalyq etken Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Säken Äbdırahmanov aitady.
«Şabyt» festivalı kezınde Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary bolǧan belgılı kompozitor Tölegen Mūhamedjanovtyŋ ideiasymen düniege keldı. 1998 jyldyŋ 10 mausymynda Astananyŋ tūsaukeserı ötkenın bılesızder. Äu bastan Elbasy Astanany ekonomikalyq tūrǧydan ǧana emes, mädeni jaǧynan damytu maqsatyn qoidy. Sodan qala mädenietıne jauapty adamdar, bärımız, oilandyq. Almatyda jastarǧa arnalǧan «Jıger» festivalı ötıp tūratyn. Sol jyly onyŋ jolymen «Şabytty» bastadyq. Bır qyzyǧy, qala biudjetı bekıtılıp ketken bolatyn. Sondyqtan alǧaşqy festivaldı demeuşılerdıŋ qarjysymen ötkızuge tura keldı. Bastapqyda ekı-üş jyldyŋ kölemınde atalymdar sany 20-ǧa deiın bardy. Qatysuşylar sany da myŋnan asatyn. Ärine, būl jaǧdai qala biudjetıne edäuır salmaq tüsırdı. Törtınşı nemese besınşı jylda ǧana atalymdardy alty-jetıge qysqarttyq» deidı Säken Seiıtqaliūly.
Biylǧy mereitoilyq festivalde de önerge talasy bar jastar alty atalym boiynşa saiysqa tüstı. Atap öterlık jait, atalymdar är jyl saiyn özgerıp otyrady. Mäselen, biylǧy keibır atalymdardyŋ ornyna kelesı jyly özgelerı baǧdarlamaǧa enedı. Osy jyly «Şabyttyŋ» talaptary da küşeitıldı. Atap aitsaq, «Halyq muzykasy» atalymynyŋ dombyramen än aitu tarmaǧynda öner jarystyrǧandar qazaq änınıŋ barlyq mektepterın meŋgergenderın körsetuge tiıs boldy. Būl synnan sürınbei ötkenderdıŋ qatarynda ekınşı oryndy ielengen Astana qalasy Memlekettık akademiialyq filarmoniiasynyŋ solisı Äigerım Nartueeva men bırınşı oryndy alǧan taǧy bır astanalyq ören Nūrjan Meiırhan boldy. Al bas jülde Asqar Mūqiiatqa būiyrdy.
Dombyraşylar arasynda Ūlan Bäkıjanov top jardy. Halyq aspaptary orkestrı sanatynda keiıngı jyldary örelı önerımen körınıp jürgen «Qorqyt» dästürlı saz toby bas jüldenı ielendı. Sondai-aq, biylǧa mereitoilary tüsıp otyrǧan ūlttyq muzyka maitalmandary Äset Naimanbaiūly, Bolat Sarybaev, Maǧauiia Hamzin atyndaǧy jüldeler ielerın tapty.
Jalpy, biylǧy festival tūlǧalar atyndaǧy osyndai atauly syilyqtardyŋ köptıgımen erekşelendı. Būdan būryn Astanalyq sirktıŋ negızın qalauşy Baltabek Jūmaǧūlov atyndaǧy jülde dästürlı türde tapsyrylyp tūratyn. Al būl joly būǧan taǧy Ǧaziza Jūbanova, Erkeǧali Rahmadiev, Kenjebek Andarbaev, Hakımjan Nauryzbaev, Şäken Aimanov, Berdıbek Soqpaqbaev atyndaǧy syilyqtar men diplomdar qosyldy. Qalalyq Mädeniet, mūraǧattar jäne qūjattama basqarmasynyŋ arnaiy syilyqtary da tapsyryldy.
Osy jyly «Üzdık ädebi şyǧarma» atalymynda balalar jäne jasöspırımder taqyrybyna proza jazatyn jas qalamgerler dodaǧa tüstı. Bızde jas aqyndar köp. Bıraq jas jazuşylardy tabu qiyn. Baldyrǧandarǧa arnap qalam terbeitın jastar tıptı joqtyŋ qasy. Būl atalymda qazylar alqasyna jetekşılık etken belgılı aqyn, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı Nesıpbek Aitūly jas jazuşylardan şyǧarmalar tüse qoiar ma eken dep te kümändanǧan edı. Joq, elımızdıŋ är aimaǧynan 20-ǧa juyq jazuşy şyǧarmalaryn tapsyrypty. Solardyŋ arasynda «Tylsym» tuyndysyn ūsynǧan Qanat Äbılqaiyr bas jüldenı aldy.
«Akterlık şeberlık» atalymynda Ūlan Qabyldyŋ mereiı üstem boldy. «Beineleu önerı» boiynşa Änel Älıbai top jardy. «Sirk önerınde» «Qarama-qarsy ätkenşek» nömırın ūsynǧan Astanalyq sirktıŋ önerpazdaryna teŋ keletın eşkım tabylmady.
«Klassikalyq muzyka» atalymy ışınara üş tarmaqqa bölındı. Akademiialyq vokal boiynşa Ūlpan Äubäkırova, alt, violonchel, kontrabas aspaptaryn bırıktırgen tarmaqta Eldar Aitbekov üzdık dep tanyldy. Al biylǧy «Şabyttyŋ» triumfatory – skripkaşy Jıbek Müsırǧalieva. Ol özı meŋgergen aspap boiynşa saiysta top jaryp, festivaldıŋ eŋ basty jüldesı – QR Prezidentı kubogyn ielendı.
– Elbasynyŋ el jastaryna degen qamqorlyǧy erekşe. Būl kubok – sonyŋ bırden-bır dälelı. Osyndai qamqorlyqtyŋ arqasynda jastardyŋ almaǧan asuy, şyqpaǧan biıgı bolmaidy dep oilaimyn, – dedı kubokty tapsyrǧan Astana äkımınıŋ orynbasary Ermek Amanşaev.
Saltanatty şara gala-konsertke ūlasty. Onda festival jeŋımpazdary öz önerın körsetıp, Küläiym Qaiyrbaeva, Bibıgül Janūzaq, Albina Oganesian jäne «Renzo» toby jinalǧan halyqtyŋ köŋılın köterdı.
Amanǧali QALJANOV
