2017 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap elımızde mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesı kezeŋ-kezeŋımen engızıledı. Atalmyş jüie densaulyq saqtau salasyna qanşalyqty özgerıs äkeledı? Tūrǧyndarǧa medisinalyq qyzmet körsetu qalai jüzege asyrylady? Osy jäne özge de saualdardy Otan soǧysy mügedekterınıŋ ortalyq klinikalyq gospitalınıŋ direktory Ädılhan Abdulinge qoiǧan edık.
Bäsekege qabılettılık artady
– Ädılhan Ämırbekūly, mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesınıŋ eŋ tiımdı tūsy qandai? Mäselen, qarapaiym azamat retınde būl jüie maǧan ne beredı?
– Ūlt densaulyǧyn saqtau – memleket nazaryndaǧy basty mäsele. Sondyqtan medisina salasyndaǧy būl reforma halyqtyŋ densaulyǧyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan. Bırınşıden, el aumaǧyndaǧy özıŋız qalaǧan kez kelgen emhanadan medisinalyq kömek alasyz. Ekınşıden, mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesınde qarastyrylǧan qosymşa barlyq aqyly qyzmetten bosatylasyz. Būdan basqa da tiımdı tūstary barşylyq. Mysaly, saqtandyru jarnalaryn azamattarǧa jūmys beruşı mekemeler töleidı. Al jūmyssyzdar men eŋbekke jaramsyz azamattar üşın jarna memleketten audarylady. Būl jüie halyqtyŋ barlyq toptary üşın medisinalyq jäne därılık kömektıŋ teŋ kölemı men sapasyn qamtamasyz etedı.
– Osy jüiege qatysty san aluan pıkırler köp. Ülkender jaǧy 1990 jyldardaǧy Mındettı medisinalyq saqtandyru qorynyŋ qatelıgın alǧa tartady. Mūny qaitalamas üşın qordyŋ qarjylyq tūraqtylyǧy qamtamasyz etıle me?
– Qarjylyq tūraqtylyǧyn qamtamasyz etude türlı tetıkter qarastyrylǧan. Bırınşıden, qyzmet kommersiialyq sipatta emes. Audarymdar men jarnalardyŋ nysanaly sipaty jäne olardyŋ qaitarymsyzdyǧy qamtamasyz etıledı. Äleumettık mındettı saqtandyru qorynyŋ aktivterın medisinalyq qyzmet beruşılerdıŋ qyzmetterıne aqy töleu üşın airyqşa qoldanu közdelgen. Būl – elımızdıŋ aşyq investisiialyq saiasaty. Sonymen qatar, qandai da bır üşınşı tūlǧalar tarapynan ÄMSQ aktivterınde öndırulerdı talap etuge tyiym salynady.
– Saqtandyru qorynyŋ halyq üşın qajettılıgın aittyŋyz. Al memleket pen qyzmet beruşılerge qanşalyqty paidasy bar?
– Taǧy qaitalap aitaiyn, halyq ambulatoriialyq därı-därmekpen qamtamasyz etıledı jäne densaulyq saqtaudaǧy beiresmi tölemder deŋgeiı tömendeidı. Elımız üşın de tiımdılıgı joǧary. Medisinalyq kömek jalpyǧa ortaq bolǧandyqtan, azamattardyŋ jauapkerşılıgı de ortaq bolady. Tūtynu kölemderın teŋgerımdeuge mümkındık beretın densaulyq saqtaudyŋ qarjylyq tūraqty jüiesı qalyptasyp, naryqtyq tetıkterı jetıldırıledı. Qarjy resurstaryn paidalanu tiımdılıgı artady. Al qyzmet beruşıler üşın eŋbekaqy töleu jüiesı jetıldırılıp, bäsekege qabılettı jalaqy alu mümkındıgı bolady. Sondai-aq, jaŋa medisinalyq tehnologiialardy engızu arqyly negızgı qūraldar uaqytyly jaŋaryp otyrmaq.
Şūǧyl kömek bärıne körsetıledı
– Eger saqtandyrylmaǧan adam şūǧyl türde kömekke mūqtaj bolǧanda emdeuge qalai jatqyzylady? Azamattardyŋ özderınen aqy töleudı talap etu arqyly sybailas jemqorlyqqa jol berılmei me?
– Menıŋ oiymşa, qaltadan töleu, kerısınşe, maŋyzdylyǧyn joǧaltady. Jūmyssyz retınde tırkelgısı kelmeitın nemese salyq tölemeitın adamdar josparly kömekke aqy töleuge mındettı bolady. Şūǧyldylyqty baqylau saraptama boiynşa jäne şūǧyl jaǧdailardyŋ tızbesınıŋ negızınde jüzege asyrylady.
– Qazırdıŋ özınde aqyly qyzmet körsetetın jeke zerthanalyq ortalyqtar köp. Olar da saqtandyrumen qamtyla ma?
– Būl jerde olardyŋ mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesınde jūmys ısteu nietıne bailanysty. Zerthanalyq qyzmetter medisinalyq kömektıŋ bır bölıgı retınde MÄMS jüiesımen qamtylady.
– Saqtandyru bolmaǧan jaǧdaida medisinalyq kömek körsetuden bas tartuǧa bola ma?
– Jarnalardy tölemeitınderge tek josparly stasionarlyq kömek kezınde bas tartylady.
– Al jedel jäne şūǧyl medisinalyq kömek qalai körsetıledı?
– Keiınge qaldyruǧa bolmaityn şūǧyl kömek barlyq azamattarǧa tügel körsetıledı. Qazırgı uaqytta zaŋǧa säikes klinikalyq belgılerı jäne parametrlerı boiynşa şūǧyl jai-küi tızbesı äzırlenu üstınde.
Jūmyssyzdarǧa balama mümkındıkter bar
– Astanada uaqytşa jūmys ısteuge kelgen şeteldık azamattar köp. Olardyŋ mäselesı ne bolmaq?
– Elımızdıŋ «Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru turaly» zaŋyna säikes el aumaǧynda tūraqty tūratyn şeteldıkter men azamattyǧy joq tūlǧalar, sondai-aq oralmandar eger osy zaŋmen özgeşe közdelmese, Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattarymen teŋ mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesındegı qūqyqtardy qoldanady. Eŋbekşı migranttarǧa medisinalyq kömek memleketaralyq kelısımder şeŋberınde körsetıledı. Eger ondai kelısımder bolmasa, onda eŋbekşı migranttar ÄMS şeŋberınde medisinalyq kömek alady, al qorşaǧan ortaǧa qauıp töndıretın aurular kezınde tegın emdeledı.
– Jūmyssyz azamattardyŋ jaiyna da toqtalsaŋyz…
– Salyq tölemderın jüzege asyrmaityn beiresmi jäne önımsız jūmyspen qamtylǧan halyq sany bügıngı taŋda şamamen 2,5 mln adamdy qūraidy. Ädeiı salyq tölemeitın adamdar tek josparly kömek kezınde şekteledı. Halyqtyŋ būl sanaty üşın medisinalyq kömek aludyŋ balama mümkındıkterı bar: jūmyssyz retınde tırkelu ūsynylǧan, onda jarnany ÄMSQ-qa memleket töleitın bolady nemese öz qyzmetın zaŋdastyryp, salyqty jalpy qorǧa töleuı qajet.
– Eŋ soŋǧy saual, jüzege asyru naqty qai kezeŋderdı qamtidy?
– Mındettı medisinalyq saqtandyru jüiesı elımızde 2017-2024 jyldar aralyǧynda bırtındep engızıledı. 2017 jyldan bastap memleket, jūmys beruşıler jäne özın-özı jūmyspen qamtyǧan azamattar Äleumettık medisinalyq saqtandyru qoryna jarna töleudı bastaidy. Erekşe sanattaǧy azamattar üşın memleket töleitın jarnanyŋ mölşerlemesı 2024 jylǧa qarai ortaşa ailyq eŋbekaqynyŋ 7%-yn qūraityn bolady. Ol bastapqyda 4%-ben bastalsa, odan arǧy jyly 5%-ǧa ūlǧaimaq. Al jūmys beruşıler jarnasy mölşerlemesınıŋ jalpy kölemı alǧaşqyda 2%-dy qūrasa, 2020 jyly 5%-ǧa artatyn bolady. Būl rette 2020 jylǧa qarai kırısınıŋ 7%-yn qorǧa audaryp otyratyndar özın-özı jūmyspen qamtyǧan azamattar bolmaq.
Gülmira AIMAǦANBET
