Elordamyzdyŋ törındegı Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev salyp bergen ǧajaiyp ǧimarat, astanalyq sirktıŋ älemdegı köşbasşy sirktermen tyǧyz qarym-qatynas jasauy, bızdıŋ ärtısterımızdıŋ sirk maitalmandaryn taŋ qaldyrǧan keremet önerı, jyl saiyn qala künıne orai dästürlı türde ötkızıletın «Aziia jaŋǧyryǧy» atty halyqaralyq bedeldı festival, ūlttyq salt-dästürlerımızdıŋ saltanat qūruy elımızdegı sirk önerın küllı älemge paş etıp keledı.
Sonyŋ bır dälelı, ötken jyly «Astanalyq sirk» memlekettık kommunaldyq-qazynalyq käsıpornynyŋ bas direktory Erık Joljaqsynov Monakonyŋ hanşaiymy Stefaniianyŋ tıkelei şaqyruymen älemdık sirk önerınıŋ biık şyŋy – Monte-Karlodaǧy halyqaralyq sirk önerı festivalınıŋ qazylar alqasynyŋ müşesı boldy. Qazaq sirkınıŋ tarihynda tūŋǧyş ret Qazaqstannyŋ ökılı Monte-Karlodaǧy 42-ınşı festivalde älemdegı 6 memlekettıŋ sirk maitalmandarynyŋ qatarynda otyryp, ǧalamat önerge qazylyq ettı. Būl – täuelsız Qazaqstannyŋ tarihyndaǧy sirk önerı üşın zor jetıstık, biık märtebe!
Juyrda bız osynau asa jaǧymdy jaŋalyqty estıp, sirk önerı salasyndaǧy aituly quanyşpen bölısu maqsatynda «Astanalyq sirk» memlekettık kommunaldyq-qazynalyq käsıpornynyŋ bas direktory Erık Joljaqsynov aǧamyzǧa jolyǧyp, arnaiy sūhbattasqan edık. Sol syr-sūhbatymyzdyŋ ūzyn-yrǧasy tömendegıdei bolyp şyqty.
Qala-memlekette öner körsetu, qazylyq etu – ülken jetıstık
– Sızdı jäne astanalyq sirk ūjymyn elordanyŋ ǧana emes, qazaq sirkınıŋ tarihyndaǧy aituly oqiǧamen, ülken jetıstıkpen şyn jürekten qūttyqtaimyn! Ekeuara äŋgımemızdı osynau jaǧymdy jaŋalyqtan bastasaq. Monte-Karlodaǧy älemdık festivalge qazylyq etuge qalai jolyŋyz tüstı?
– Monako – şaǧyn qala-memleket. Onyŋ äkımşılık aumaǧynyŋ bırı – Monte-Karlo qalasy. Halyqaralyq turizmnıŋ jäne sirk önerınıŋ astanasy ekenın küllı älem halqy bıledı. Jyl saiyn Monte-Karloda älemdık deŋgeidegı sirk festivalı ötedı. Bylaişa aitqanda, sirk önerınıŋ «Oskary» sonda tabystalady.
– Sol saparda kökıregıŋızge tüigen oi-pıkırlerıŋızben, alǧan äserlerıŋızben bölısseŋız?
– Alǧan äserlerım ūşan-teŋız. Monte-Karlo – sirk önerınıŋ astanasy bolyp sanalady. Älemdık sirktıŋ naǧyz jauharlary, keremetınıŋ bärı sol jerde. Bır baiqaǧanym, monte-karlolyqtar taŋnyŋ atysynan künnıŋ batysyna deiın sirk qoiylymdaryn tamaşalaidy. Būlarda sirkten basqa tırlık joq pa dep taŋ qalasyŋ.
– Bızdıŋ ärtısterımız Monte-Karloda öner körsettı me? Sirk maitalmandarynyŋ köŋılınen şyǧatyndai öner körsetu üşın qandai joǧary deŋgeige jetu kerek? Olardyŋ ökılderı elordaǧa keldı me?
– İä, keldı. Ötken jyly Monte-Karlodaǧy halyqaralyq sirk festivalınıŋ vise-prezidentı, Stefaniia hanşaiymnyŋ ökılı Urs Pils elordamyzǧa kelıp, «Aziia jaŋǧyryǧy» festivalınde öner körsetken ärtısterımızdı öz elıne şaqyrdy. Sol ärıptesterımız Germaniiaǧa, İtaliiaǧa jäne t.b. elderge bardy. Älemnıŋ ärtürlı jerlerın aralap, öner körsettı. Bır aidan soŋ olar Monte-Karloǧa taǧy attanady. Būl da bız üşın zor jetıstık der edım! Aldyŋǧy jyly atalǧan festivalden bas jüldenı jeŋıp alǧan şabandoz jıgıtterımızdı qytailar attai qalap, şaqyrtyp aldy. Osyǧan qarap, qazaqtyŋ sirkın küllı älem moiyndaǧanyn köruge bolady. Erekşe önerdıŋ arqasynda Qazaq elın, onyŋ bas qalasy – Nūr-Sūltandy küllı älem tanyp-bılude. Negızınen alǧanda, «Aziia jaŋǧyryǧy» atty festivaldıŋ basty maqsaty – jas talanttardy aşu, älemdegı üzdık öner ordalarymen tyǧyz qarym-qatynas jasau, qazaqtyŋ ölmeitın salt-dästürlerın özgelerge keŋınen nasihattau bolyp tabylady. Esıgımızdı tars jauyp alyp otyrsaq, bızdı kım şaqyrady? Mūndai ızgı şaralardyŋ bererı mol. Mysaly, ol – qarapaiym halyq üşın ūmytylmas mereke bolsa, ekınşı jaǧynan şetelden kelgen qonaqtarǧa salt-dästürlerımızdı, joǧary mädenietımızdı nasihattaityn tamaşa mümkındık. Qyzdarymyz üstıne ūlttyq oiuy bar kiımder kiıp şyǧyp, jüldelerdı tabystaidy. Festivaldıŋ soŋynan qonaqtarǧa arnap, aq dastarhan jaiamyz. Ülken asymyzdy, ūlttyq susyndarymyzdy aldyna qoiamyz. Tıptı, ömırınde qazaqtyŋ ūlttyq asyn alǧaş ret jep, taŋ qalǧan şeteldık ärıptesterımız sol dämdı, asty saǧynyp jatatyny ras.
12-şı festivaldıŋ jaŋalyǧy nede?
– Biylǧy «Aziia jaŋǧyryǧy» halyqaralyq festivalı qaşan ötedı? Onyŋ jaŋalyǧy nede? Biylǧy merekede sirkke aǧylǧan patşa köŋıldı körermenderdı nemen taŋ qaldyrasyzdar?
– Qala künıne orai jyl saiyn ötetın «Aziia jaŋǧyryǧy» atty halyqaralyq sirk önerı festivalı biyl 12-şı ret ötedı. Ötetın künderı – 4-8 şılde aralyǧy. Qazır oǧan qyzu daiyndyqqa kırısıp kettık. Biyl ärtıster 15 memleketten keledı dep kütılude. Olardyŋ arasynda AQŞ, Ūlybritaniia, İtaliia, İspaniia, İzrail, Vetnam, Mysyr elı, Bolgariia, Monǧoliia, Qytai, Belarus, Resei, Ukraina, Özbekstan, Qyrǧyzstan jäne Täjıkstan bar. Osyǧan qaraǧanda, festivaldıŋ auqymy, bedelı, deŋgeiı bölek ekenın köruge bolady. Ärıptesterımızdıŋ bıraz jaŋalyqtarmen keletını sözsız. Öitkenı önerdıŋ ündestıgı, sabaqtastyǧy jalǧasa beredı. Önerdıŋ bır orynda tūruy mümkın emes. Jyl saiyn jaŋa nömırler keledı. Köbınese körermender būryn körmegen qoiylymdardy äkeluge tyrysamyz. Biyl da solai bolary anyq. Ärıptesterımızdıŋ būl festivalge degen qūlşynysy, qūrmetı erekşe. Biyl da sony baiqadyq. Älbette, būl jüldelı festival bolǧandyqtan, bas jüldesı, 1-şı, 2-şı jäne 3-şı oryndardan bölek, «Körermender közaiymy» degen atauly jülde berıledı. Sondai-aq eŋ üzdık rejissura, eŋ üzdık qoiylym degen atalymdar bar. Qazır innovasiia zamany. Sondyqtan, ärtısterdıŋ jūrtty taŋ qaldyratyn nömırlerı jyl saiyn jaŋaryp jatady. Menıŋşe, olar jiylǧan halyqty özınıŋ keremet önerımen de, üstındegı kiımımen de, qoiylǧan muzykasymen de taŋ qaldyrady. Mysaly, akrobattardyŋ äuede öner körsetuın alaiyqşy. Būl – bügıngı taŋdaǧy öte qauıptı nömırlerdıŋ bırı. Nemese «şyqqyş» degen nömır bar. Ekı qolyn qoiyp otyryp, joǧary şyǧady. Bır qabatty üidıŋ şatyryna şyqqandai bolyp körınedı. Ekı taiaqtyŋ üstıne şyǧyp, oŋǧa jäne solǧa auytqyp, öner körsetedı. Būl – asqan jürektılıktı qajet etetın nömırler. Biyl bızdıŋ Jomart Janmyrzaev atty ärtısımız manejge şyǧady. Ol jıŋışke sym temırdıŋ üstınde oiyn (qolymen jäne aiaǧymen tūrady, jatady) körsetedı. Sonymen qatar, jan-januarlardyŋ qatysuymen de qoiylymdar körsetıledı. Barlyǧyn aityp qoisam, keletın halyqqa qyzyqsyz bolyp qalar. Aitpaqşy, ol künderı sirktıŋ biletterı 1,5 myŋ teŋgeden 6 myŋ teŋgege deiın satylady. Bilettıŋ qūny otyratyn oryndyqqa bailanysty. Odan bölek, 60-qa tarta qonaqtarymyz keledı. 4-5 şılde künderı körermenderdıŋ nazaryna qoiylym ūsynylady. Al 6-7 şılde künderı – jüldelı baǧdarlamalar, 8 şılde künı gala-qoiylym körsetıledı. Qysqasy, elordamyzdaǧy bedeldı sirktı, öz önerımızdı basqalarǧa tanytatyn, nasihattaityn kün jaqyn qaldy.
– Erık Qaliūly, bır sūhbatyŋyzda: «Sirk degennıŋ özı inemen qūdyq qazǧandai dünienıŋ bırı» depsız. Sirktıŋ özge önerdıŋ türınen erekşelıgı, özgeşelıgı nede dep oilaisyz? Sirk tärbie qūraly bola ala ma?
– Öz basym teatrda da, kinoda da qyzmet ettım. Bıraq sirktıŋ erekşelıgı bölek. Mūnda şynynda da ärtısterdıŋ ala taŋnan qara keşke deiın eŋbek etuı sportpen ündesıp jatyr. Sol sebepten sirk önerıne dūrys köŋıl bölıp, qoldauymyz qajet. Ärine, Elbasynyŋ özı salyp bergen ǧajaiyp ǧimaratymyz bar. Qala basşylyǧy tarapynan ünemı qoldau körsetıletını anyq. Alaida sirktıŋ ärtısterı barǧan jerde jeŋıske jetetın bolsa, kädımgıdei memlekettık tuymyz aspanǧa köterıledı. Mūndai ürdıs sportta jäne sirkte bar. Demek, būl öner toiynyŋ özı eŋselı elordamyzdy, täuelsız elımızdı şetelderge nasihattaudyŋ tamaşa bır mümkındıgı ekenı dausyz.
Sūhbattasqan
Tölen TILEUBAI
