Oraza aittan soŋ jetpıs künnen keiın keletın mūsylmandardyŋ eŋ qasiettı merekesı – Qūrban ait biyl 15 qazanda bastalyp, üş künge sozylady. Mekkege qajylyq aiaqtalady. Osyndai aituly künder qarsaŋynda bız qyzmetke jaqynda kelgen Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ Astana qalasy boiynşa ökılı, «Nūr Astana» ortalyq meşıtınıŋ Bas imamy Nauryzbai qajy Ötpenovtı äŋgımege tarttyq.
– Jaŋa qyzmetıŋız qūtty bolsyn! Qūrban aittyŋ erekşelıgı turaly äŋgımeleseŋız.
– Meiırımdı de raqymdy Allanyŋ atymen bastaimyn! Assalaumaǧaleiküm, qūrmettı mūsylman qauym! Jaratqan bır Allaǧa sansyz madaq pen maqtaular bolsyn! Ekı dünie sūltany Mūhammed paiǧambarymyzǧa (s.a.s.) sansyz salauattar bolsyn! Äuelı barşa mūsylman qauymdy sızder arqyly İslam älemı aŋsai kütken aituly ūlyq mereke – Qūrban aitpen şyn jürekten qūttyqtaimyn!
Dınımızde būl merekenıŋ alar orny erekşe. Öitkenı, qasiettı Qūrban ait jamaǧattyŋ bırlıgın küşeitıp, özara bauyrlastyqty arttyrady. Ait İslam dınınen būryn ejelgı arab elınde düniege kelgen. Asyl dınımız mūny dıni dästür, mūsylmandardyŋ eŋ ūlyq merekesıne ainaldyryp, airyqşa nūrlandyrdy. Mınekei, sodan berı Qūrban ait mūsylman ai küntızbesındegı zülhijja aiynyŋ onynşy jūldyzynda bastalyp, 3-4 künge jalǧasady. Būl merekenıŋ alǧaşqy künı biyl 15 qazanǧa säikes kelıp otyr.
Qasiettı Qūrban ait merekesınde mümkındıgı bar ärbır mūsylman balasy Alla taǧalanyŋ rizaşylyǧy üşın qūrbandyq şaluy tiıs. Qūrbandyq şalu tek mal bauyzdaumen ǧana şektelmeidı. Onda adamnyŋ ışkı nietı, şyn peiılı, dınge bekemdıgı, taqualyǧy, basqalarǧa janaşyrlyǧy tarazyǧa tüsedı. Sondai-aq, pendenıŋ pendeşılıgı men märttıgı, saraŋdyǧy men jomarttyǧy da synalady. Alla taǧala Qūranda: «Namaz oqy jäne qūrban şal» dese, ardaqty Alla Elşısı (s.a.s.): «Kımde-kım mümkınşılıgı bola tūra qūrban şalmasa, bızdıŋ namaz oqityn jerlerımızge jaqyndamasyn!» degen.
Qūrbandyq şalu mūsylman, aqyldy, baliǧat jastaǧy jäne Qūrban ait uaqytynda jolauşy emes kısıge mındet. Sonymen qatar, negızgı qajetterden tys nisap mölşerınde qarjysy bar boluy tiıs.
Nisap mölşerı – 85 gramm altyn nemese sonyŋ qūnyna teŋ keletın qarajat. Zeket ǧibadaty sekıldı qūrbandyq şalu mındet boluy üşın nisap mölşerıne jetken malǧa bır jyl tolu şart emes. Bailyq mölşerı qolynda joq adamdarǧa qūrbandyq şalu mındet bolmaǧanmen, jaǧdaiy kelse, qūrbandyq şaluyna rūqsat. Qūrban şalǧan uaqytta mındettı türde niet etu kerek. Öitkenı, maldy ǧibadat üşın soiatyny sekıldı, tek qana etı üşın de soiuǧa bolady.
Kez kelgen mal qūrbandyqqa jaramaidy. Qūrbandyqqa qoi, eşkı, siyr, tüie malynyŋ erkekterı de, ūrǧaşylary da jaramdy. Qoi men eşkı eŋ kemı bır jasar boluy qajet. Degenmen, alty ailyq qozy bır jasar qoi sekıldı ırı, qoŋdy bolsa, qūrbandyqqa jaramdy. Al, eşkınıŋ mındettı türde bır jasqa tolǧan boluy qajet. Siyr ekı jasqa, tüie bes jasqa tolǧanda qūrbandyqqa şaluǧa bolady.
Sondai-aq, qūrbandyq malynyŋ denı sau, ettı jäne dene müşelerı tügel boluy kerek. Onyŋ boiynda qūrbandyq retınde şaluǧa kedergı keltıretın kemşılıkter bolmauy qajet. Mäselen, qūrban malynyŋ ekı nemese bır közınıŋ soqyr, bauyzdalatyn jerge özdıgınen jürıp bara almaityndai älsız, ekı qūlaǧynyŋ ne bır qūlaǧynyŋ basym bölıgınıŋ joq boluy sekıldı kemşılıkterı tabylsa, jaramsyz bolyp tabylady.
– Soiylǧan qūrbandyqtyŋ etı kımderge taratylady?
– Qūrban aitta şalǧan qūrbandyqtyŋ etın bai bolsyn, kedei bolsyn, özı jeuıne bolady. Būl jaiynda Alla taǧala Qūran Kärımde bylai deidı: «Qūrbannyŋ etınen özderıŋ jeŋder ärı mıskınder men kedeilerge jegızıŋder». Al, äz paiǧambarymyz qūrbandyǧynyŋ üşten bırın – otbasyna, üşten bırın – kedei körşılerıne, qalǧan üşten bırın sadaqa retınde taratatyn bolǧan. Sondyqtan qūrbandyqqa şalynǧan maldyŋ etın üş bölıkke bölıp taratu – mūstahap (ūnamdy ıs). Bır bölıgı – tuǧan-tuys, körşılerıne bai bolsa da syiǧa tartylady, ekınşı bölıgı – kedei jäne mūqtaj adamdarǧa, üşınşı bölıgı – özınıŋ otbasyna, bala-şaǧasyna tiesılı. Bıraq, şalynǧan maldyŋ etın tügeldei kedei-mūqtajdarǧa taratuǧa da bolady. Eger qūrbandyq şalǧan adam asa däulettı bolmasa jäne otbasynda adam sany köp bolsa, onda qūrbandyqtyŋ etın tügeldei özınıŋ şaŋyraǧyna qaldyra alady.
– Qūrbandyq barysyndaǧy tazalyq pen ysyrapqa da toqtalsaŋyz…
– Aldymen mynany aita ketsem, maldyŋ jany boiynan tolyq şyǧyp bolǧanǧa deiın onyŋ terısın sypyruǧa bolmaidy. Maldyŋ qany tolyq aǧyp bıtkenşe kütken jön. Al, qūrban şalǧannan keiın sol maŋaidyŋ tazalyǧyna da köŋıl bölu kerek. Maldyŋ qan-jynyn aşyq-şaşyq dalaǧa qaldyrmau kerek. Būl – qūrbandyq malyna ärı qūrban qūlşylyǧyna degen qūrmettıŋ belgısı.
Sonymen qatar, qūrban şaluşylardyŋ qaperıne ysyrapqa jol bermeu kerektıgın sala ketkımız keledı. Maldy bauyzdap, tek onyŋ etın ǧana alyp, qalǧan aǧzalaryn tastap ketu dūrys emes. Özıŋızdıŋ şalǧan qūrbandyǧyŋyzdyŋ ışek-qaryn, bas-siraǧyn jäne basqa aǧzalaryn tazalap alu kerek. Onyŋ bır tüiır etı de ysyrap bolmaǧany igı. Ysyrap etudı Alla taǧala jaqtyrmaidy.
Jalpy, qūrbandyqqa şalynǧan maldyŋ etın, terısın, bas-siraǧyn jäne sütın satu – dūrys emes. Qūrban malynyŋ atalmyş bölşekterı satylǧan jaǧdaida qūny kedeilerge sadaqa retınde berıledı. Qūrbanǧa şalynǧan maldyŋ eşqandai bölşegınen qasapşynyŋ aqysy retınde töleuge bolmaidy.
Astana qalasy äkımdıgınıŋ ūiytqy boluymen elordamyzda Qūrban ait merekesı joǧary deŋgeide atap ötılude. Qūrban şaluşylarǧa qala syrtynan arnauly mal soiatyn oryndar daiarlanyp, onda meşıt qyzmetkerlerı, qasapşylar, tazalyqşylar, tärtıp saqşylary, medisina qyzmetkerlerı jäne sol sekıldı tiıstı mekemeler qyzmet etedı. Būl – elımızdıŋ bas şaharynda tazalyqty saqtap, mereke kezınde qala tūrǧyndary men qonaqtaryna köterıŋkı köŋıl-küi syilau maqsatynda ūiymdastyrylyp otyrǧan ūtymdy şara. Alla razy bolsyn!
Naqtyraq aitqanda, qūrbandyq maldaryn satyp alu jäne soiu «Altyn taǧa» mal bazarynda (Astana-Qosşy tas joly boiyndaǧy); sondai-aq, «Pişekombinat-Astanalyq plius» JŞS (M.Dulatūly köşesı, 191); «Nūrbereke 555» JŞS (Kök bazary, Alaş tas joly, 30); «Şaumen» şarua qojalyǧy (Alaş tas joly, 9-şaqyrym); «Temeş» şarua qojalyǧy (Alaş tas joly, 7-şaqyrym); «Maqsat 2007» JŞS-ınde, («Temırjolşylar» tūrǧyn alabynda, Aqjar köşesı, 20) ǧana jürgızıledı. İslam – tazalyqty tu etken dın. Sondyqtan ūlyq mereke qarsaŋynda qaladaǧy köp qabatty tūrǧyn üi aulalary men köşe boilarynda qūrban şaluǧa tyiym salynady.
Al meşıtterde Qūrban ait merekesınıŋ qadır-qasietı men qūrbandyq şalu ısınıŋ şarttary men talaptary tüsındırılude. «Qūrban ait mübärak bolsyn!» atty kıtapşalar 10 myŋ danamen astanalyq jamaǧatqa tegın taratyluda.
Sondai-aq, biylǧy Qūrban ait merekesınıŋ qūrmetıne Astana meşıtterı men QMDB «Zeket» qorynyŋ ūiymdastyruymen «Qūrban şal!» sauapty aksiiasy ötedı. Şara barysynda ırı qara maldar qūrbandyqqa şalynyp, qūrbandyq etterı Astana qalasy men Aqmola oblysyndaǧy mūqtaj jandarǧa taratylady. Iаǧni, şaraǧa qatysuşylar 1 kısıden 7 kısıge deiın bırıgıp, bır siyrdy qūrbandyqqa şalady. Qūrban şaluşyǧa ettıŋ üşten bır bölıgı berılıp, qalǧan bölıkterı taratylmaq.
Qūrban şaluǧa jaǧdaiy jetetın barşa mūsylman bauyrlarymyzdy sauapty aksiiaǧa atsalysuǧa şaqyramyz!
Alla taǧala küllı mūsylman ümmetın jarylqap, asyl dınımız – islamǧa küş-quat bergei! Qūrban ait merekesı qūtty bolyp, şalǧan qūrbandyqtaryŋyz qabyl bolǧai! Äumin!
Sūhbattasqan
Qaiyrbek OTYZBAEV
