«EKSPO-2017» halyqaralyq körmesı künderınde Ūlttyq muzeige keluşılerdıŋ qarasy mol. Muzei qyzmetkerlerı künıne üş myŋǧa tarta astanalyqtar men qala tūrǧyndaryn qarsy aluda. Aşylǧanyna nebärı üş jyl ötse de, älemdık muzeiler qataryndaǧy därejesı aişyqtalǧan erekşe ǧimarattyŋ tabaldyryǧyn bız de attadyq.
Mıne, keremet! Qazaq ruhaniiatynyŋ narǧasqalarynyŋ jarqyn beinelerı köz aldymyzda jarq ete qaldy. Küläş Baiseiıtova, Şäken Aimanov, Şämşı Qaldaiaqov, Roza Baǧlanova, Ämina Ömırzaqova, Şerhan Mūrtaza sekıldı ataqty jazuşylarymyzdyŋ fotosuretterı. Ortalyq kino-foto, dybys jazbalarynyŋ qorynan alynǧan suretterde közımızge ystyq tūlǧalardyŋ bır mezettık sätterı beinelengen. Beinebır ūlttyq mädeniet oşaǧyna kelgenderdı qarsy alyp, öz elıŋdı, özıŋdı tany dep tūrǧandai.
Beibarystyŋ ruhyn sezıŋızder
«Elge el qosylsa – qūt» deidı ǧoi. Ūlttyq muzeiımız jaŋa jädıgerlermen tolyǧyp jatsa, ol da berekenıŋ belgısı. Ejelgı mysyr eskertkışterı muzeige syiǧa qaldyrylmaq. Muzeidıŋ halyqaralyq körmelerınıŋ ışındegı közaiymy on jetı jyl Mysyrdy bilegen Sūltan Beibarystyŋ alaqanynyŋ taby qalǧan jädıgerler der edım. Negızgı derekter boiynşa Beibarys sūltan (1223 nemese 1225-1277) Qara teŋızden soltüstıkke qarai «Deştı Qypşaqta» (Qypşaqtar dalasy) düniege kelgen.
XIV ǧasyrdaǧy Mysyr tarihşysy äl-Aini özınıŋ «İkdu al-djuman fi tarih ahl al-azman» («Uaqyt tūrǧyndary turaly ınju alqasy») eŋbegınde Beibarys bin Abdullanyŋ qypşaq näsılınen ekendıgı turaly jazǧan. Sūltan bilık qūrǧan jyldary Mysyr quatty memleketke ainalady. Sondyqtan da bolar, mysyrlyqtardyŋ babamyzǧa qūrmetı retınde Kairdaǧy İslam önerı muzeiı jinaǧynan jädıgerlerdıŋ köşırmesın emes, naqty tüpnūsqasyn alyp kelıptı. S
an ǧasyrlardan keiın kelıp jetken babanyŋ közındei jädıgerlerdı kılem zalyna ornalastyrǧan eken. Qazaqtyŋ qaly kılemderımen jasandyryp qoiǧan jaida Beibarystyŋ sandyǧy, tūtynǧan zattary men altyn dinarlary öz zamanynan syr şertıp, arada ötken uaqyttyŋ şekarasyn joiyp jıbergendei. Körme 10 tamyzǧa deiın jalǧasady. Kelıp körıŋızder, babaŋyzdyŋ ruhyn sezınıŋızder!
Üirenetın ürdıster
Qiylyp sūrasa da, böten jūrtqa «san myŋ qoldyŋ» köleŋkesın de körsetpeitın qytailyqtar bırneşe terrakota äskerı men eluden astam jädıgerın körmege qosyp otyr. Būl jūmystar – osydan ekı-üş jyl būryn bastalǧan kelıssözderdıŋ jemısı. Halyqaralyq täjıribede aşylǧanyna üş jyl ǧana bolǧan muzeige jädıgerlerınıŋ tüpnūsqasyn alyp kelmek tügıl, şyrai bıldırıp sälemdesuı de qiyn jait. Būl rette QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ eren eŋbegın eskeru kerek.
– Jädıgerlerdıŋ aldy elımızge jetkende bız de erekşe tolqynysta boldyq. Ermitajdyŋ qūndy dünielerı avtokölıkpen jetkızıldı. Qytailyq muzeişıler jädıgerlerıne tüsken ärbır syzatty tüstep-hattap, ärqaisysyn aq qolǧabymen ūstap, demın almai qūndaqtan şyǧaryp, ornyna qoiǧanşa tynym tappady. Jalpy üş ǧasyrlyq tarihy bar orys muzeilerınen de, qytailyq ärıptesterden de üirenerımız öte köp deidı, – muzei qyzmetkerı Läilä Noǧaibek.
Eldıkke syn-aq…
İä, qai elde bolmasyn şeteldık qonaqtar aldymen kelgen jerınıŋ muzeiıne baryp, ötken tarihy men bügıngısın tamaşalap, bolaşaǧyna oi jıberedı. Köneden jetken mūrasymen tanysyp, halyq turaly oiy qalyptasady.
Ūlttyq muzeiı de öz jolynan jaŋylmaǧan. Aita bılsek, saq däuırınıŋ Altyn adamy – bızdıŋ tarihi mūramyzdyŋ basty saqşysy da, qol jetpes jädıgerı de. Odan berı bırneşe Altyn adam tabylsa da, Altyn adam täuelsızdıgımızdıŋ bır belgısındei bolyp qalyptasty. Odan keiıngı däuırlerdegı qazaqtyŋ tūrmys-tırşılıgı etnografiialyq zalda jinaqtalǧan. Astana, Zamanaui zaldaryn aralap bolyp, altyn samūryqtyŋ qanatyn jaiǧan sätıne tüsseŋız, jolyŋyz bolǧany.
– Şeteldık körmelerdı ūiymdastyrudyŋ özındık erekşelıkterı bar. Barynşa mazmūnyn aşyp, onyŋ jaŋa jerde üilesuıne män beremız. Eŋ bastysy, sol muzeilerdı tamaşalaǧandai äser qaldyryp, uaqyt pen mekennıŋ tıgısı bılınbei ündesuı şart, – dep tüsındırdı ekspozisiialyq körme qyzmetınıŋ basşysy Toǧjan Ädılbekova.
Aita berse, äŋgıme köp. Sonyŋ bırı – muzei mädenietın qalyptastyru mäselesı. Biylǧy jaz muzei qyzmetkerlerı üşın de ülken synaq bolǧan siiaqty.
Jalpy, täjıribe boiynşa ataqty muzeilerde kıru baǧasyn retteudıŋ türlı täsılderı bar. Şeteldık turisterge bölek baǧa ūsynsa, jergılıktı halyq üşın de muzeidı aralaudyŋ arnauly qūny bar. Sonymen bırge, TMD elderınıŋ azamattaryna da arnalǧan baǧalardyŋ baryn esten şyǧarmaŋyz.
Erınbei eseptep edım, Ūlttyq muzeidı tügel aralap, barlyq şeteldık körmelerdı tamaşalau üşın 7500 teŋge kerek eken. Şeteldık jädıgerlerdı ainalyp ötıp, gid qyzmetın qajet etpeseŋız, onda 1700 teŋge tūrady. Altyn zalyna qosymşa tölem taǧy bar. Būl degenımız ne?
Sözdıŋ şyny sol, bilet arzan emes.
Kürektep aqşa tapqandar Ūlttyq muzeiımızge kelıp kezekke tūrmaidy. Astananyŋ qonaǧy sapyrylysyp jatqan «EKSPO» künderı auyl adamdarynyŋ ūlttyq mädeni mūramyzben tanysuyna mümkındık beru kerek. Muzei tamaşalau mädenietın jasynan egıp, kökıregıne şamşyraǧyn jaqqymyz kelse, şaharymyzdyŋ basty öner oşaǧynyŋ esıgı qazaq balasyna aşyq boluy tiıs edı.
Aigül
Uaisova
