L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde 1 nauryz künı saǧat 11.00-de Kenjeǧali Jūmaǧūlovtyŋ 60 jasqa toluyna arnalǧan «Sifrlyq däuır: adam kapitaly jäne telejurnalistika» atty döŋgelek üstel ötedı.
Jaqyn tanystyǧymyz almaly baqta tuǧan jer turaly saǧynyş äŋgımeden bastaldy.
– Bızdıŋ Qalbada 6 metr qar jauady, – dep qaldy Kenje. Şu öŋırınıŋ tumasy, qūrdasy Diqan:
– 6 metr artyqtau şyǧar, säl tüsseŋşı, Kenje, – dep qyljaŋǧa ainaldyrdy.
– Jaraidy, 5 metr qar tüsedı.
Ary qarai ärkım öz tuǧan jerınıŋ erekşelıgın aityp kettı. Süt pısırım uaqyt ötken soŋ Diqan äŋgımege qaita oralyp:
– Kenje, 5 metr qar degen de oŋai emes, taǧy tüsşı, – dep qolqa saldy. Kenje bolsa:
– Qalbada 4 metr qar tüsedı, – dep qinala köndı. – Boldy, odan ary tüspeimın, – dep tyiyp
tastady…
Qysy kei jyldary 6 aiǧa sozylatyn Kökpektınıŋ ūlany Kenjeǧalidyŋ osy bır äŋgımesı suret bolyp köz aldymyzda qalyp qoidy… Bala Kenje zerek, qiialy jüirık, armanşyl bolyp ösedı. Auyl qariialary qastaryna alyp, erkeletıp otyratyn, kıtap oqytady, äŋgıme aitqyzady. Osy orta öjet mınezı men tabandylyǧyn şyŋdaidy.
Mäskeu tübınde äskeri boryşyn ötegen jyldary da osy alǧyrlyǧy janyna serık bolyp, qiyndyqtardy tez eŋseruıne kömektesedı. Qaitpas erık-jıgerı Qazaq memlekettık universitetı jurnalistika fakultetıne alyp keledı. Alǧaşqy jyly synaqtan müdırıp, QazMU qalaşyǧyn salyp jatqan qūrylysşylar qatarynan tabylady. Az uaqytta tas qalauşylar brigadirı därejesıne köterıledı. «Ömırde jön sıltep, dūrys baǧyt-baǧdar berıp, qamqorlyq tanytqan aǧalarym köp boldy» degen sözdı Kenje jiı aityp otyrady. Qabyldau emtihanynan soŋ, baiqauda baly kem soǧyp tūrǧan Kenjenı «QazMU qūrylysynda özın tanytqan, ömır körgen Jūmaǧūlovtan jaqsy jurnalist şyǧady» dep komissiiany köndırgen dekan Temırbek Qojakeev Kenjenıŋ talantyn erte tanidy. Būl 1980 jyl bolatyn. Keiın joǧary kurstarda Kenje halyqaralyq şuǧa ılıgedı, alys Kubadan kelıp oqyp jatqan studenttıŋ bırıne jūdyryǧy qatty tiıp ketedı. Sonda da «qazaq qyzynyŋ namysyn qorǧasa, joryqsyzdy jönge salsa, nesı bar!» dep studentın dekan Qojakeev araşalap qalady.
Jurfakta oqyǧan jyldary Kenjenı erekşe baiytty, ızdenımpazdyǧy bılımmen tolyqty. Qazaqtyŋ maŋdaialdy ǧalymdarynan därıs tyŋdady, ūlaǧatyn kördı. Bırınşı kursta aqyn Qadyr Myrzaliev ädebiet älemıne yntyq etkızdı, professorlar Temırbek Qojakeev satiranyŋ syryn aşsa, Tauman Amandosov publisistık önerdı tanytty, Myrzatai Serǧaliev jazu stilın jetıldıruge baulydy. Kafedra meŋgeruşısı Marat Barmanqūlov diplom jetekşılıgın özıne alyp, telehabar jasaudyŋ qyr-syryna üirettı. Joǧary kurstarda täjıribeden ötuge barǧan student Jūmaǧūlovty Semei oblystyq telearnasynyŋ direktory Bättaş Sydyqov jūmysta qaluǧa ügıttedı. Osyndai igı jaqsylar Kenjeǧalidyŋ azamat bolyp qalyptasuyna qamqorlyq tanytty, jolyn aşyp berdı.
Jurfak studentterı şuly, mazasyz ärı ūrynşaq boluşy edı. Bırde solardyŋ bıreuı jaŋa qalaşyqtyŋ ülken şyny esıgın syndyryp qoiady, oqudan şyǧyp qalu qaupı tönedı. Qasyndaǧylar «bır kömektesetın adam – Kenje, sonyŋ qolynan keluı mümkın» dep jön sılteidı. Sodan keşkı apaq-sapaqta qūrylysşylar brigadirın, qoimaşyny tauyp, tükpırdegı qazynany aldyrtady. Tünımen äinek ornyna salynady, ertesıne «Kenjenıŋ erlıgı» aŋyz bolyp studentter arasyna taraidy.
Kenjenıŋ diplom aluy da şytyrman oqiǧaǧa ainalady. Jaŋa üilengen kezı bolatyn. Köşede bır jıgıtke bırneşe adamnyŋ jabylyp jatqanyn körıp, araşa tüsıp, qyzbalyqpen älsızge bolysyp ketedı. Aiaqastynan milisiia kelıp, bärın qamap tastaidy. Keibır jaman niettıler Kenjenı oqudan şyǧaryp, diplomsyz jıberuge kırısıp jatady. 5-kursty bıtıruşı Jūmaǧūlov sodan rektor Ömırbek Joldasbekovtıŋ kabinetınen bır-aq şyǧady. Äŋgımege qanyqqan rektor ıstı jürgızıp jatqan tergeuşınıŋ telefonyn alyp, özı ūzaq söilesıp, studentınıŋ kınäsız ekendıgıne köz jetkızıp: «Diplomyn saltanatty jaǧdaida tapsyryŋdar!» dep būiyrady. Dekan Temırbek Qojakeev «Elıŋe bar, orystanyp bara jatqan ortany tüze!» dep Selinograd qalasyna attandyrady.
Bıtıruşılerdı bölu kezınde bırneşe jas jurnalist Selinograd oblysyna joldama alǧan bolatyn, alaida jeme-jemge kelgende bärı tuǧan jerıne tartyp ketedı de, jalǧyz Kenje dostaryna «tübı Aqmolaǧa kelesıŋder» dep, zaiyby Aiman ekeuı qos chemodanmen Saryarqa törınen bır-aq şyǧady.
Audandyq gazetke berılgen joldamasyn körgen oblystyq partiia komitetındegıler «joq, radioda jurnalist jetpei jatyr» dep oblys ortalyǧyna qaldyrady. Auyl qariialary synaǧynan ötıp, jurfakta şyŋdalǧan jas maman bırden jandy radioreportajdar jasap, problemalardy köterıp, auyzǧa ılıgedı. Sodan Qazaq televiziiasynyŋ Selinograd oblysy boiynşa tılşısı qyzmetıne auysady, şeber telejurnalist retınde şyŋdalady. Ülesı az qazaqtardyŋ problemalaryn qozǧap, qazaq balabaqşasy men synyptarynyŋ aşyluyna, onomastika mäselelerıne ün qosady, ūlt pen tıl janaşyry, qairatker retınde tanylady. Söitıp jürıp, Selinograd qalalyq partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy Amanjol Bölekbaevtyŋ nazaryna ılıgedı, senım artyp, qazaq tılınde gazet şyǧaruǧa ūsynys bıldıredı. Sodan 1990 jyly qazan aiynda Kenjeǧali Jūmaǧūlov qalalyq «Aqmola aqiqaty» gazetınıŋ (qazırgı «Astana aqşamy» basylymy) bas redaktory qyzmetıne kırısedı. 8 jyl boiy basylymnyŋ qalyptasuy men şyǧarmaşylyq deŋgeiınıŋ ösuıne ülken üles qosady. Qalanyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuy men mädeni-ruhani örkendeuıne arnalyp jazylǧan maqalalary respublikalyq, qalalyq basylymdarda üzdıksız jariialanyp, ülken rezonans tudyryp jatty.
Qala astana märtebesın alǧan alǧaşqy jyldary Qazaq televiziiasy aqparattyq habarlar redaksiiasyn basqaryp, qalanyŋ elordalyq imidjınıŋ qalyptasuyna köp eŋbek sıŋırdı.
2008 jyldan bügıngı künge deiın Kenjeǧali Jūmaǧūlov Lev Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ «Euraziia universitetı» gazetınıŋ bas redaktory, «Euraziia-aqparat» oqu-täjıribe ortalyǧynyŋ direktory qyzmetterın abyroimen atqaryp keledı. Teleradiojurnalistika jäne qoǧammen bailanys kafedrasynda aǧa oqytuşy qyzmetın atqaryp, täuelsız elımızdıŋ jas jurnalisterın daiyndau baǧytynda eŋbek etude. Onyŋ jetekşılıgımen diplom qorǧaǧan köptegen jas maman elımızdıŋ BAQ salasynda belsendı qyzmet atqaryp jür.
Akademiialyq ortada Kenjeǧalidyŋ jaŋa tynysy aşyldy: ötımdı, oqyrmannyŋ qolynan tüspeitın gazet şyǧardy, qūlyptauly tūrǧan telestudiianyŋ esıgın būzyp, studentterdıŋ täjıribe ortalyǧyna ainaldyrdy, radiostudiiany jeke aşty, Prezident teleradiokeşenı tehnikasyn jaŋartqanda, onyŋ 4 kameraly bar jabdyǧyn äkelıp, 2-nşı telestudiiany jaraqtap, ıske qosty. Kenjekeŋ talai kelelı ısterdıŋ ūiytqysy bolyp jür.
Eŋbekqorlyǧy men adamgerşılıgı ış tartsa kerek, qazaqtyŋ nebır jaqsysy men jaisaŋdary Kenjenı jaqyn tartty. «Aǧa» dep akademik Rymǧali Nūrǧalievtyŋ janynan tabyldy. Qazaqtyŋ Aqseleuı bırden tanyp, laiyqty baǧasyn berdı, erkeletuge beiım edı. Astanaǧa kelgen Myrzatai Serǧaliev būrynǧy studentımen erkın syr aqtaratyn. Ūstazy Namazaly Omaşūly bolsa endı tastaiaqqa üirettı. Qyzmet babynda oiyn aşyq jetkızıp, pıkır talastyrǧan jaǧdailar da köp boldy. «Aǧalarynyŋ baby men köŋılın bır tapsa, Kenje tabady» dep rektor Erlan Bättaşūly Sydyqov ekspedisiia, ıssaparda maŋyzdy şaruany Kenjeǧaliǧa tapsyrady. Telestudiia mümkındıkterın paidalanyp ondaǧan derektı filmder men portretterdıŋ ssenariiın jazdy, habar daiarlady.
Söitıp, Kenjeǧali Jūmaǧūlov Aqmolaǧa jas maman bolyp kelıp, keiın Astana märtebesın ielenuıne, universitetımızdıŋ maŋdaialdy oqu ornyna ainalǧanyna kuä boldy. Osynda qyzy Danagül ömırge keldı, oqydy, tūrmysqa şyqty, nemereler syilady. Elımen bırge jasap, körkeiudıŋ ülgısı osyndai-aq bolar!
«Jıgıttıŋ bır jūrty – qaiyn jūrty» deidı qazaq. Kenje Öskemende sirek bolady. Baldyzdary jaqynda mynadai bır estelık aitty. Täuelsızdıktıŋ eleŋ-alaŋ jyldarynda qala aralap kele jatyp, Kenjege «Jezde, myna eskertkıştıŋ aldynda estelık suretke tüseiıkşı» dep qolqa salady. Sonda Kenje: «Joq, Leninnıŋ eskertkışı aldynda tüspeimın! Myna jerde Abaidyŋ alyp tūlǧasy tūru kerek!» dep könbei qoiady. Qazır Öskemen qalasynyŋ ortalyǧynda babasy Abai Qūnanbaiūlynyŋ eŋselı eskertkışı tūr. Osy barǧanda jezdesı men baldyzdary suretke qaita-qaita tüsıp jatty…
Yrǧyzbai ūrpaǧy Kenjeǧali Jūmaǧūlov asqaraly alpys jasyna el baǧalaǧan eŋbegımen keldı. Är qazaqtyŋ boiynda namys ūşqyny bolady, al Kenjeǧali namystan qūiylǧan, basynan baqaişyǧyna deiın örşıl mınez kernep tūrady desek, eş jaŋylmaimyz!
Aiazbi AQBERGENŪLY,
Astana qalasy
