Elordamyzda qala töŋıregındegı Qosşy, Qoiandy, Qaraötkel, Ürker, Talapker, Jıbek joly, Qyzylsuat syndy qala, auyldardan kelıp jūmys ısteitın azamattar az emes. Keibır derekterde jarty millionǧa juyq adam qala töŋıregındegı eldı mekenderden Astanaǧa kelıp jūmys ısteidı degen aqparat ta aitylady. Tek Qoiandy auylynyŋ özınen künıne 20 myŋ adam qalaǧa kelıp-ketıp jūmys ısteidı.
Qordalanǧan mäsele köp
Qoiandy – Astana qalasyna eŋ jaqyn auyldyŋ bırı. Resmi derek boiynşa 22400 tūrǧyn tırkelgenmen, şyn mänınde, 40 myŋnan astam adam tūrady. Qaladan on-aq şaqyrym jerge ornalasqan būl auyl da tört tūrmany tügendelmei kele jatqan auyldyŋ bırı. Soŋǧy jyldary mūnda auyz su, jol, jaryq, mektep mäselesın şeşuge basa nazar audarylsa da, tūrǧyndar sanynyŋ jyl saiyn artuyna bailanysty būl mäseleler älı özektı tüiın bolyp tūr.
2022 jyly qyrküiek aiynan bastap halyqtyŋ sailauymen äkım bolǧan Baqythan Soltanbai – Qoiandynyŋ qalai ülkeiıp, qalai özgergenın közımen körgen azamattyŋ bırı.
– Qoiandyǧa köşıp kelgenıme biyl 17 jyl boldy. Men kelgende būl aumaqta 68 üi bar edı, qazır 6000-ǧa jettı. Demek, būl – elımız boiynşa halqy jyldam ösıp kele jatqan auyldyŋ bırı. Qazaqstannyŋ köptegen auyly siiaqty bızde de auyz su, jol, jaryq, mektep mäselesı özektı. Degenmen soŋǧy kezderı būl mäseleler de bırtındep şeşılıp jatyr, – dep söz bastaǧan Baqythan myrza eŋ aldymen balalardyŋ bılım alu mäselesın auyzǧa aldy.
2 mektepte ekı auysymmen oqidy
Qoiandy auylynda 2 mektep bar. Auyldyŋ №1 jalpy bılım beretın mektebı 900 oryndyq, alaida onda 1919 oquşy ekı auysymmen oqidy. Al №2 jalpy bılım beretın mektep 1200 oryndyq bolsa, onda 2253 oquşy oqidy. Ekı mektepte de bala sany mejeden ekı esege köp bolyp, mektep jetıspeu mäselesın tübegeilı şeşe almaǧandyqtan, Qoiandy tūrǧyndarynyŋ bıraz balasy qaladan oquǧa mäjbür. Onyŋ üstıne, būl auylda jylyna 500-600 bala mektep tabaldyryǧyn attaidy. Osy mäselenı şeşıp, balalardyŋ alaŋsyz bılım aluyna jaǧdai jasau üşın memleket tarapynan aldaǧy uaqytta 2000 bala bılım alatyn «komfort» mektep salu josparlanyp otyr.
«Memlekettık akt şyǧyp, jobalau jūmysy jasalyp jatyr. Būiyrsa, qūrylys jūmysy biyl bastalmaq. Būl bızdıŋ auyl üşın der kezınde jasalǧan ülken qamqorlyq boldy» deidı auyl äkımı.
Qoiandy auylynan künıne 20 myŋnan astam adam Astanaǧa baryp jūmys ısteidı. Sonymen qatar, qalada oqityn studentter men oquşylar da az emes. Olar №307 avtobuspen baryp, ortalyq bazardan avtobus auystyruǧa mäjbür. Avtoparkterge būl mäsele aityldy, qoǧamdyq kölıktıŋ marşrutyn özgertudı sūradyq. Tym qūrysa №307 avtobustyŋ soŋǧy aialdamasy «Älem», «Şapaǧat» bazary bolsa, halyqqa öte qolaily bolar edı. Alaida būl mäsele bügınge deiın şeşımın tappai keledı
Qazır auylda 280 oryndyq memlekettık balabaqşa jūmys ıstep tūr. Būǧan qosa, taǧy bır balabaqşanyŋ qūrylysy bıtıp, jaqynda paidalanuǧa berılmek. Jeke balabaqşalar da bar.
Qoiandy auylynda klub qana bar. Bıraq mädeniet üiı joq. 40 myŋ halyq tūratyn auylda tūrǧyndarǧa ruhani när beretın mädeniet üiınıŋ bolmauy – ülken kemşılık.
«Auylda mädeniet üiı, kıtaphana, sondai-aq balalardyŋ köŋıl köteruıne qajettı ortalyqtar joq. Sosyn da köptegen ata-ana senbı, jeksenbı künı balalaryn qalaǧa süireuge mäjbür. Bız aldaǧy uaqytta osy mäselelerdı şeşsek deimız. Mädeniet üiın aşudyŋ joba-josparyn jasap, qatysty oryndarǧa ötınış te aityp jatyrmyz. Aldaǧy uaqytta būl talabymyz da oryndalady dep oilaimyn» deidı äkım öz josparymen bölısıp.
Aralyqta qalǧan «Anklav»
Astana ırgesındegı qoqys zauytynyŋ qoŋsyǧan iısı barady demeseŋ, Qoiandy auylynyŋ ornalasqan jerı öte keremet. Töŋıregınde at şaptyrym jazyq, aq qaiyŋmen kömkerılgen saialy alqaptar az emes. Auyldyŋ ırgesınde ǧana aqqu ūşyp, qaz qonǧan Qoiandy kölı jatyr. Bır auyz sözben aitqanda, auyl qala ırgesınıŋ turizmın damytuǧa sūranyp tūr. Bıraq aralyqta qalǧan «anklavqa» ainalǧan būl auyldyŋ qazır ondai mümkındıgı joq. Sebebı auyldyŋ töŋıregı – kölı de, şölı de tügelımen Baiqoŋyr audanyna täueldı. Al auyl äkımşılık aumaq boiynşa 70 şaqyrym qaşyqtyqtaǧy Selinograd audanyna qaraidy. Osy arada töŋıregındegı auyldyŋ damuyna qajettı jerdıŋ bärın (kerek deseŋız, Qoiandynyŋ dachasyna deiın) Baiqoŋyr audanyna bergende, auyldy da nege Astanaǧa qosa salmaǧan degen sūraq tuady. Qalanyŋ auasymen tynystap, auyldyŋ künın keşken tūrǧyndar da auyldy qalaǧa qosqan dūrys dep sanaidy.
– Jūmys şyǧa qalsa, 70 şaqyrym jerdegı audan ortalyǧyna baruǧa mäjbürmız. Būl halyqqa asa tiımsız bolyp tūr. Auylda jalǧyz jedel järdem kölıgı bar. 40 myŋ halyq tūratyn auylǧa jetkılıktı me?! Adam ömırı bärınen maŋyzdy ǧoi. Onyŋ üstıne, halyq sany jyl saiyn ösıp barady, halyq osylai öse berse, qazırdıŋ özınde tolyq şeşılıp bolmaǧan jaryq, su, jol, mektep mäselesı ūlǧaia beredı. Auylda seiıl-seruen qūratyn tynymbaqtar da joq. Arqanyŋ apai tösınen artyq jer de būiyrmaǧan būl auyldyŋ tūrǧyndary qala mädenietınen igılıktengısı keledı. Balamyzdy qalaǧa süirep oqytyp jürgenımızge de 5-6 jyl boldy. Sondyqtan Qoiandy auylyn Baiqoŋyr audanyna qosqan jön dep sanaimyn,– deidı auyl tūrǧyny Erkınjan Slamhan.
Qoiandy astanaǧa tiıp tūrǧanmen, onyŋ kärız jüiesı de Astanaǧa qosylmaǧan, qoqysty da qala şetındegı qoqys öŋdeu zauytyna apara almaidy. Būl, ainalyp kelgende, Astanany lastaidy. Tym qūrysa auyldyŋ kärız jüiesı qalaǧa tıkelei jalǧanuy kerek edı. Qalanyŋ bolaşaq damuyna qatysty būl mäselenı qala basşylary da oilasuy kerek dep sanaimyz.
Etnoauyl aşylsa…
Qoiandy kölı – astanalyqtardyŋ jazda eŋ köp baratyn qala ırgesındegı demalys ornynyŋ bırı. Osy köldıŋ boiyn retke keltırıp, jazda şomylatyn jaǧajai jasap qoisa, jūrttyŋ köbı demalys künın sonda ötkızetın edı. Bıraq Qoiandynyŋ ırgesınde jatqan būl kölde qazır ol mümkındık joq. Baiqoŋyr audany qaladaǧy jūmyspen qarbalas bolǧandyqtan, daladaǧy kölge köŋıl audarar deisız be…
Al Qoiandy töŋıregındegı jerdıŋ köbı jekemenşıkke, dälırek aitsaq, arqasyn Astanaǧa süiep, aiaǧy auylǧa qarai kösılgen dökeilerdıŋ menşıgıne ötıp ketken. Sosyn da auyl tūrǧyndary mal baǧatyn, üi salatyn jer tappai qinalyp otyr. Äkımdıktıŋ deregınşe, qazır Qoiandy auylynan jer telımıne ötınış bergen 10 myŋǧa juyq adam kezekte tūr.
«Auyldyŋ infraqūrylymy keŋeitılmei, äzırge eşkımge jer telımı berılmeidı. Onyŋ üstıne, auyldyŋ kölemı ūlǧaiyp, qūrylysy jaiylyp kete berse, būl artyq şyǧyn bolady, al oǧan infraqūrylym jetkızu oŋai şarua emes. Qazırdıŋ özınde bıraz otbasyǧa jeke otbasylar arqyly elektr jaryǧy jetkızılıp otyr. Iаǧni būrynǧy mäsele şeşım tauyp bolǧanşa, jaŋa mäsele jamala beredı. Sondyqtan auylǧa köpqabatty tūrǧyn üiler salu kerek. Qūrylys salatyn kompaniialar Astanany taryltyp, bırınıŋ üstıne bırın mıngestırıp ǧimarat sala bergenşe, bızdıŋ auyldan da salsa dūrys bolar edı» deidı äkım Baqythan Soltanbai.
Qoiandy auylynda turizmdı damytuǧa ülken mümkındık bar. Bır şetı qalamen, ekınşı jaǧy dalamen ūştasyp jatqan auylda süt, mai, qūrt siiaqty mal önımderın, äsırese tırı mal satatyn ülken mal bazary aşylsa, Astanany etpen qamtamasyz etu ısıne ülken serpın berer edı. Odan da maŋyzdysy, Qoiandydan etnoauyl aşyp, qazaqtyŋ qyz quu, kökpar, audaryspaq siiaqty at oiyndaryn körsetıp, kiız üi tıgıp, qazaq mädenietın därıptesek, elordaǧa kelgen qonaqtar Qoiandyǧa at basyn būrmai ketpes edı.
«Etnoauyl qūruǧa bızdıŋ auyldyŋ mümkındıgı zor. Qazır arman bar, därmen joq bop, qarjy mäselesı qol bailap otyr. Mūny respublikalyq deŋgeide oilastyru kerek dep sanaimyn» deidı äkım.
Jalǧyz avtobus jarytpaidy
Qoiandyny qalamen jalǧap tūrǧan jalǧyz avtobus (№307) bar. Būl qoǧamdyq kölık Qoiandydan şyǧyp, aidaladaǧy «Alai» bazaryna deiın ǧana barady. Astana qalasynyŋ ışıne tolyq qatynaityn bırde-bır avtobus marşruty joq.
– Qoiandy auylynan künıne 20 myŋnan astam adam Astanaǧa baryp jūmys ısteidı. Sonymen qatar, qalada oqityn studentter men oquşylar da az emes. Olar №307 avtobuspen baryp, ortalyq bazardan avtobus auystyruǧa mäjbür. Avtoparkterge būl mäsele aityldy, qoǧamdyq kölıktıŋ marşrutyn özgertudı sūradyq. Tym qūrysa №307 avtobustyŋ soŋǧy aialdamasy «Älem», «Şapaǧat» bazary bolsa, halyqqa öte qolaily bolar edı. Alaida būl mäsele bügınge deiın şeşımın tappai keledı, – dep auyl äkımı de keiıstık bıldırdı. Al qalanyŋ avtoparkterı «qalanyŋ qoǧamdyq kölık tapşylyǧyn şeşe almai otyrǧanda, Qoiandyny qoia tūr» degen syŋai tanytty.
