Nūrsūltan NAZARBAEV: Iаdrolyq qarudan bas tartu – bızdıŋ sanaly taŋdauymyz
Täuelsızdık saraiynda Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qatysumen Semei iadrolyq synaq poligonynyŋ jabyluyna 25 jyl toluyna arnalǧan «Iаdrolyq qarusyz älem qūru» atty halyqaralyq konferensiia öttı. Älemnıŋ 52 elınen 200-ge juyq adam qatysqan şarada iadrolyq qarusyzdandyru mäselesı qozǧaldy. Konferensiia barysynda baiandama oqyǧan Prezident Nūrsūltan Nazarbaev şirek ǧasyrdan berı tūtas jer betın beibıtşılıkke böleu üşın barynşa küş-jıger salǧanymyzdy mälımdedı. Sondai-aq, qaraşa aiynda Elbasynyŋ bastamasymen Astanada beibıtşılık sammitı ötetını belgılı boldy. Oǧan memleketterdıŋ, ükımetterdıŋ basşylary, belgılı saiasat jäne qoǧam qairatkerlerı, köptegen elderdıŋ ǧalymdary men biznesmenderı qatyspaq.
«29 tamyz – barşa adamzat tarihyndaǧy aituly kün. 25 jyl būryn menıŋ Jarlyǧymmen jer betındegı eŋ ülken synaq alaŋdarynyŋ bırı – Semei poligony jabyldy. 40 jyl boiy iadrolyq jarylys jasaǧan poligonnyŋ ünı bırjolata öştı. Osylaişa, halqymyz Täuelsızdık taŋyn atar sätte beibıtşılık jolyndaǧy qadamyn barşa älemge paş ettı. Būl – Qazaqstannyŋ qauıpsızdık köşın bastaǧan teŋdesız qadamdarynyŋ bastauy. Biyl bızdıŋ elımız täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧynyŋ mereilı belesın atap ötedı. Qazaqstan şirek ǧasyrdan berı tūtas jer betın beibıtşılıkke böleu üşın bar küş-jıgerın salyp keledı» dedı Elbasy.
Qazaqstan osy uaqyt aralyǧynda iadrolyq qarudan azat älemge qol jetkızudıŋ tiımdı modelın qūra bıldı. Prezident būl ülgını älemnıŋ barlyq memleketterıne paidalanudy ūsyndy.
El täuelsızdıgın iadrolyq poligonsyz ielenıp, iadrolyq qarusyz nyǧaitqanymyz tarihtan belgılı. Elbasy öz sözınde osyndai joǧary halyqaralyq bedelge iadrolyq qarusyz qol jetkızgenımızdı alǧa tartty. Al, atom energiiasynyŋ aşyluyn HHI ǧasyrdaǧy ǧylymnyŋ üzdık jetıstıgıne baǧalaǧan Nūrsūltan Nazarbaev, onyŋ äskeri maqsattarǧa paidalanyluyn adamzat tarihyndaǧy eŋ ırı qatelık dep sanady. Öz kezegınde bızdıŋ elımız iadrolyq märtebesınen bas tartqanmen, beibıt atomdy damytu mümkındıgın saqtap qalǧanyn aityp öttı. Osylaişa, jahandyq antiiadrolyq qozǧalysta Qazaqstan köşbasşy atanyp, «ATOM» jobasyn jüzege asyruda. Nūrsūltan Nazarbaev konferensiiada aitylǧan ündeuler men jahandyq qauıpsızdıkke qatysty mäseleler älem saiasatkerlerınıŋ nazarynan tys qalmaitynyna senım bıldırdı.
Al, Parlament Senatynyŋ töraǧasy Qasym-Jomart Toqaev iadrolyq qarudy joiu jolyndaǧy elımızdıŋ tarihi qadamdaryna keŋınen toqtaldy. Onyŋ aituynşa, Qazaqstan boiynşa 1,5 mln adam zardap şekse, älem boiynşa qūrbandardyŋ sany milliondarmen esepteledı.
– Synaqtarǧa jappai tiym salu jäne iadrolyq qarudy zaŋsyz dep tanu – būl bükıl äskeri atom qūrylymynan qūrban bolǧandardyŋ aldyndaǧy bızdıŋ adamgerşılık paryzymyz jäne saiasi boryşymyz, – dedı Q. Toqaev.
Odan keiın söz alǧandardyŋ qatarynda BŪŪ-nyŋ Jenevadaǧy bölımşesınıŋ bas hatşysy Maikl Moller, Iаdrolyq synaqqa jappai tiym salu turaly şart ūiymynyŋ Daiyndyq komissiiasynyŋ atqaruşy hatşysy Lasina Zerbo, Bolgariianyŋ vise-prezidentı Margarita Popova, Kosta-Rika Syrtqy ıster ministrı Manuel Gonsalem, Parlamentaralyq odaqtyŋ töraǧasy Saber Uaudhuri, Panafrika parlamentınıŋ prezidentı Rodjer Nkodo Dang, Koreianyŋ Bırıgu jönındegı ministrı Hong Eng Pe jäne taǧy basqa spikerler qarusyzdandyrudyŋ keleşegı, halyqaralyq qauıpsızdıktıŋ jaŋa sipaty, iadrolyq qarudan azat aimaqtar turaly özderınıŋ ūsynystary men pıkırlerın ortaǧa saldy.
Sonymen qatar, Syrtqy ıster ministrı Erlan Ydyrysovtyŋ qatysuymen ötken sessiia otyrysynda iadrolyq qarusyz nemese soǧyssyz qauıpsızdık meselesı keŋınen talqylandy. Al, PNND jahandyq üilestıruşısı Alyn Ver ötkızgen jiynda BŪŪ-nyŋ iadrolyq qarusyzdanuǧa qol jetkızudegı rölı taqyrypqa arqau boldy.
Auqymdy mäselenı qauzaǧan halyqaralyq jiynnyŋ sessiiaaralyq otyrysynda «Nevada-Semei» iadrolyq qaruǧa qarsy qozǧalystyŋ negızın qalauşy Oljas Süleimenov, ATOM jobasynyŋ qūrmettı elşısı Kärıpbek Küiıkov jäne elımızdıŋ bas muftiı Erjan Maiamerov qatysyp, baiandama oqydy.
Aita ketken jön, bügınde älem halqy jyl saiyn 29 tamyzda iadrolyq qaruǧa qarsy kürestıŋ halyqaralyq künın atap ötedı.
Gülmira AIMAǦANBET
