Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, belgılı suretşı-zerger Berık Älıbai ūlttyq önerdı köpşılıkke därıpteu maqsatynda öz üiın muzeige ainaldyryp, jyldar boiy myŋdaǧan būiymdy jeke kolleksiiasyna jinaqtaǧan. Babamyzdyŋ asyl önerın ardaqtap, zergerlık önerdıŋ şyŋyna şyqqan şeberdıŋ etnografiia muzeiı äsırese Astanaǧa keletın turister üşın erekşe köz tartady. Otandyq zergerler arasynda balamasy joq otbasy mūrajaiymen bız de tanysyp qaittyq.
Bas qalanyŋ oŋ jaǧalauyndaǧy üi-muzeige kırerde bırden eŋ äuelı ekı qabatty eŋselı üidıŋ aulasyndaǧy bes qanatty kiız üi tıgılgenı közge tüsedı. Zerger ony Qaraqalpaqstannan kelgen qandas azamattan satyp alypty. Üidıŋ ışı ūlttyq oiularmen bezendırılgen. Köne sandyqtar, qūraq körpeler, basqūrlar, qysqasy ertede ata-babamyz ūstanǧan jabdyqtardyŋ bärı qoiylǧan.
Denı XIX ǧasyrdyŋ jädıgerlerı sanalady. XV-XVI ǧasyrda ǧūmyr keşken qazaq batyrynyŋ sauyty ılıngen. Bır būryşta köne kübı tūr. Otbasy mūrajaiynda baiyrǧy babalarymyz paidalanǧan tūrmystaǧy jabdyqtardyŋ barlyǧy saqtalǧan. Qazdai tızılgen köne samauryndar da köz tartady. Otandyq qylqalam şeberlerınıŋ tuyndylary da körnekı jerden oryn alǧan. Zergerdıŋ öz qolynan şyqqan būiymdary da qoiylǧan. Qysqasy, etnografiia muzeiınen tarihymyzdyŋ tūtas bır kelbetın köruge bolady.
Muzeiden közımızge erekşe tüsken Abai būryşy turaly syr tartqymyz keldı. Mūnda hakımnıŋ öz dombyrasy saqtalǧan. Özındık tarihy da bar. Oŋtüstıkte Haqmadiiar atty bai saudager şyǧystaǧy Abaidyŋ auylyna aqyndy ızdep baryp, bır jyldai oişyldyŋ janynda bolady. Keiın keterınde Abai osy dombyrasyn syilaǧan körınedı. Al zergerdıŋ qolyna atalmyş jädıger saudager ūrpaqtarynan tüsken eken. Sondai-aq osy būryştaǧy süiektep oiylǧan, Qūnanbai ūstaǧan delınetın asadalǧa da ärkım qyzyǧa qarary anyq.
Zergerdıŋ ülken qyzy tūrmysqa şyqqanda jasaǧan säukelesı – bar nazardy audartatyn būiymnyŋ bırı. Körkemdıgı joǧary tuyndyda bar öŋırdıŋ ülgısı salynǧan. Säukelenıŋ äşekeilerı taza kümısten örılıp, barqyttan tıgılgen. Ony jasau üşın zerger köp eŋbektenıptı.
«Babalarymyz qyzy ūzatylar kezde bar malyn şaşsa da aianyp qalmaǧan. Bır säukelenıŋ özın 500 jylqyǧa baǧalaǧan. «Sau kel» degen maǧynasy bar öte qūndy būiym. Qyzyma arnap jasalǧan būl säukele – otbasymyzdyŋ baǧasy joq jädıgerı» dep zerger tarihtan söz qozǧady.
Şeberdıŋ kümıspen küptep jasaǧan alqalary, jüzıkterı, bılezıkterı jäne syrǧalary da äsemdıgımen köz tartady. Öŋırjiek, ükıaiaq, boitūmar, qūdaǧi jüzık, otau jüzık sekıldı būiymdardy taǧudyŋ da tarihi-taǧylymdy öz retı bar. Äşekei būiymdarynyŋ bärı de taza kümısten jasalǧan. Ärine, altyn, jez, mys, aqyq, peruza, malahit jäne qūlpyrma tasty qosymşa paidalanǧan. Sonymen bırge ūstanyŋ qolynan şyqqan kezdık, pyşaq, qanjarlar da jūtynyp tūr. Reŋı jüz qūbylady. Bır bölmenıŋ ışı at äbzelderıne arnalǧan. Olardyŋ könesı XVI-XVII ǧasyrdan bastau alady. Halqymyzǧa tanylǧan qylqalam şeberlerınıŋ tüpnūsqa tuyndylary törden oryn alǧan.
«Jalpy, är halyqtyŋ öz tarihy bar. Sondyqtan ony jıtı bılu qajet. Mäselen, bügıngı taŋda äşekei būiymdar men basqa da zattarǧa qazaqtyŋ oiu-örnekterın qalai bolsa solai japsyru beleŋ aldy. Tüpkı mänıne üŋılıp jatpaidy. Är jädıgerdıŋ syry bar. Jöndı-jönsız qoldana beruge bolmaidy. Mysaly, berırekte tüsırgen tarihi kinolarda akterler men aktrisalar paidalanǧan äşekei būiymdardy körgende jüregım auyrady. Är jasqa tän äşekeiler bar. Soǧan laiyqty kiınıp, äşekeilerdı taǧady. Al bızde oǧan eşkım qaramaidy. Män bermeidı. Qyrǧyzdyŋ, türıkmennıŋ būiymdaryn bızdıkı dep qoldanady. Tuysqan el bolǧandyqtan, ūqsastyǧymyz bar şyǧar. Degenmen ony ajyrata bılu kerek nemese sodan habary bar adamnan sūrauy qajet. Oǧan elımızde öndırıstıŋ damymaǧany men memleket tarapynan qoldaudyŋ joǧy da äserın tigızbei qoimaidy» dedı öz sözınde Berık Älıbai.
Közden būl-būl ūşyp bara jatqan qūndylyqtarymyzdy körıp, ertegı älemıne engendei küi keştık. Mūrajai qūddy bır etnografiia auyly sekıldı jyly äser qaldyratynymen erekşe. Aita keteiık, elordaǧa kelgen şetel delegasiialaryn bızdıŋ azamattar osynda äkeluge qūmartyp tūrady eken. Olar şeberdıŋ jeke kolleksiiasyn körıp, köşpendıler tarihyn tani tüsedı. Turisterge arnap muzeide türlı şeberdıŋ būiymdarynan jinaqtalǧan düken de bar.
Berık Älıbaidyŋ qolynan şyqqan būiymdardyŋ barlyǧy da eşbır tehnika kömegınsız, maŋdai termen jasalǧan taza qol eŋbegı. Sonysymen de būl būiymdar baǧaly. Zergerdıŋ aituynşa, şyn köŋılmen ıstelgen zat tūtynuşyǧa quanyş syilaidy. Süiıp jasalǧan būiymnyŋ özındık energetikasy saqtalady. Berık Älıbaidyŋ endıgı armany – būl dünienıŋ barlyǧyn ūrpaǧyna qaldyryp, şäkırt tärbielep, jasöspırımderdı ūlttyq önerge baulu. Osy maqsatta zerger muzei janynan mektep aşsam degen asyl armanyn joiǧysy kelmeidı. Bız de soǧan tılekşımız.
