Jas aqyn Nūrislam Qūspanǧalidyŋ juyrda qolymyzǧa tigen «Qaraşadaǧy öleŋ» atty jyr jinaǧy aituly aqyndarymyzdyŋ bırı Ǧalym Jailybaidyŋ ılgerırekte jaryq körgen «Qaraşyǧymdaǧy qara öleŋ» kıtabyn esımızge tüsırdı.
Jalpy, jaŋa jinaq Qasym Amanjolov, Tölegen Aibergenov syndy qazaq jyrynyŋ körnektı ökılderınıŋ esımderın de jadymyzda jaŋǧyrtty. Mäselen, «Qaraşadaǧy öleŋ» kıtabynyŋ betaşar betı «Özım turaly» öleŋımen aşylady. Dauylpaz aqynnyŋ da osy attas ataqty tolǧauy bar. Būl – ömırınıŋ soŋǧy jyldarynda jazylyp aiaqtalǧan tolǧauynda Qasym «bary da», «baqyty da», «jaqyny da , «jüregınıŋ dosy da» öleŋı ekenın anyq aitady. Al Nūrislamnyŋ «Öleŋ – menıŋ tūŋǧyşym tıl almaityn,/ Öleŋ – menıŋ esersoq erke balam…» degen joldarynan onyŋ jyrdaǧy sapary endı bastalǧanyn, özıne berılgen öleŋdı «tärbieleu» jaǧynan älı de qinalatynyn, desek te ony balaǧa teŋeu arqyly janyndai jaqsy köretının bıldıredı.
«Bır künı men, aǧaiyn, üilenemın». Bır jyrynda osylaidy deitın jas aqynnyŋ būl tarmaǧanyn Tölegen Aibergenovtıŋ «Bır toiym bar» öleŋınıŋ saryny esedı.
Osy mysaldardan Nūrislamnyŋ boiynan bır jaqsy qasiettı baiqaimyz. Ol qaisybır tolysyp bolmaǧan jas aqyndar siiaqty özın «klassik» sanamai, qazaq ädebietınen oiyp tūryp oryn alǧan aqyndardy oqyp, öz qalamyn ūştaidy. Solardyŋ şyǧarmaşylyǧynan när alyp, özınşe jazuǧa tyrysady.
Taǧy bır aŋǧarǧanymyz, Nūrislamnyŋ boiynda qazaqy qasiet molynan şoǧyrlanǧan eken. Mäselen, ata-anasy aldyndaǧy paryzdy öleŋ tılımen örnektep, balanyŋ bolaşaǧyna alaŋdaityn äke men ananyŋ uaiymǧa salynbauyn, perzentı aldynan qandai qiyndyqtar şyqsa da jeŋetının aitady. Onyŋ auylyna, naǧaşysyna arnalǧan öleŋderınen de sony köremız.
Nūrislam – oily aqyn. Mysaly:
Ne üşın ömır süremın?
Ne üşın eken?
Köz jūmam da künderdı keşıp ötem…
Taŋdar maǧan külımdep kelıp jatyr,
Körınse de tırlıktıŋ keşı böten – dep, ömırdıŋ mänı turaly oi tolǧaidy. Jyr jinaǧyna atau berıp tūrǧan «Qaraşadaǧy öleŋ» şyǧarmasy Qazaqstan tarihynda qaraly sanalatyn jeltoqsan aiy aldyndaǧy tolǧanys eken.
Jas aqyn, sondai-aq,ömırdıŋ keibır keleŋsız körınısterın aşy tılmen synaidy. «İt aǧai», «Valentinıŋ qūrysyn!» sondai öleŋderdıŋ şoǧyryna jatady.
Ärine, mäŋgılık taqyryp – mahabbatty da molynan jyrlaidy. Jinaqtyŋ ekınşı bölımı tūtasymen būl taqyryptaǧy öleŋderden tüzılgen.
Aqşa terıp jürgenımmen qiqymdap,
Astanada arman qymbat, üi qymbat.
Bıraq bärın ūmyttyrǧan bır qyz bar,
Özı – sūlu, özı – sözsız süikımdı-aq – dep, qandai qiyndyqtarǧa jolyqsa da, adamnyŋ janyn ūly sezım terbetetının ūǧyndyrady.
Älı esımızde, London Olimpiadasynda boksşymyz Serık Säpiev altynnan alqa taǧynǧanda onyŋ jeŋısın bırtalai aqyn jyrmen äspettedı. Būl jeŋıstıŋ Nūrislamǧa qalai äser etkenın bılmedık. Esesıne, sol Olimpiadanyŋ taǧy bır jeŋımpazy Aleksandr Vinokurov märe syzyǧyn bırınşı kesıp ötken sät jas aqynnyŋ jüregınde jyr tulatypty. Jäne būl osy Olimpiadadaǧy Qazaqstan qorjynyna tüsken alǧaşqy altyn edı. Özınıŋ quanyşyn Nūrislam «Altyn ūlǧa arnau» atty öleŋımen jetkızıptı.
Tarihi tūlǧalarǧa arnaularǧa kelsek, Nūrislamnyŋ Alaş qairatkerlerınıŋ bırı Halel Dosmūhamedovke arnalǧan öleŋı de äserlı şyqqan.
Sözımızdı tüiındei kele, kıtaptaǧy öleŋder jinaq iesı jyltyraq sözge äues emes ekendıgın, jyrlaryn qarapaiym, tüsınıktı tılmen jazatynyn aita alamyz. Avtor osy baǧytynan ainymasa eken deimız.
Amanǧali QALJANOV
