Qazaq gumanitarlyq zaŋ universitetınde QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı Tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmys komitetınıŋ ūiymdastyruymen şetelderde tūratyn qazaqtar arasynda halyqaralyq öner festivalı öttı. Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧyna arnalǧan ekı kündık şaraǧa älemnıŋ 21 elınen 60-qa juyq qandasymyz jinaldy. Festival baǧdarlamasyna aqyndar müşäirasy, suretşıler baiqauy jäne jyrşy-termeşıler men dästürlı änşıler saiysy kırdı.
Müşäiraǧa Qytai, Moŋǧoliia, Özbekstan elderınen kelgen 13 aqyn qatysty. Ärqaisysy ekı öleŋnen oqyp, aqyndyq quatyn baiqatqan olar Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, aqyn Nesıpbek Aitūly bastaǧan qazylar alqasynyŋ talqysyna negızınen epikalyq saryndaǧy jyrlaryn ūsyndy.
«Aqyndardyŋ barlyǧynda tıl tögılıp tūr. Öleŋderın köne sarynǧa salyp, ata-babalardyŋ armanyn, sonau zamandardan berı qaraiǧy qazaqtyŋ taǧdyryn jyrlap jatyr. Mysaly, Ümıtbek Baǧdat degen jıgıttıŋ ekınşı oqyǧan öleŋı menı qatty tebırenttı. Köptegen öleŋder abstraksiiaǧa, naqty emes oqiǧalarǧa qūrylsa, Ümıtbektıŋ jyrynda Şyǧys Türkıstannyŋ bükıl taǧdyry körınedı. Ol azattyq üşın basyn bäigege tıkken Taŋjaryq syndy tūlǧalardyŋ obrazyn tuyndysyna tamaşa syidyrǧan. Atamekenge degen saǧynyştyŋ da lebı esedı. Negızı tarihi otanyŋa oralu baqyt bolǧanymen, onyŋ ekınşı köleŋkelı, qasırettı jaqtary da bar. Tuǧan topyraq degen ūǧymdy alsaq, adamnyŋ kındık qany tamǧan jerı tebırentpei, tabyndyrmai, tūn ūiqysyn tört böldırmei tūrmaidy. Sondyqtan adam qaq jarylyp jatady. Mūndai taǧdyr öz basymda da bar. Aqyndyq özı namystan, el basyna tüsken taǧdyrdan tuady. Bügıngı bäigege qatysyp jatqan aqyndar jas ta bolsa, eldıŋ ışkı qasıretın sezıngen, jürekterıne ülken salmaq tüsken balalar eken. Sondyqtan olardan bolaşaqta tamaşa aqyndar şyǧady dep oilaimyn» dedı Nesıpbek Aitūly.
Suretşıler baiqauyna negızınen etnografiialyq taqyryptaǧy tuyndylar ūsynyldy. Olardyŋ arasynda özbekstandyq Güljan Täşmūhamedovanyŋ jūmystary özımızdı erekşe qyzyqtyrdy. Talapker suretşı Qazaq handyǧynyŋ qazyǧyn qaǧyp, ırgesın bekıtken Kerei men Jänıbek handardyŋ, aibarymen jerımızge köz alartqan jaudy jasytqan Abylai hannyŋ beinelerın keskındep, «Taraz – tarihymnyŋ altyn besıgı» atty surettı salypty.
Güljannyŋ ata-anasy Taşkent qalasynda tūryp jatyr eken. Özı M.H.Dulati atyndaǧy Taraz memlekettık universitetınıŋ dizain kafedrasynda bılım alyp jatyr. «Osyndai baiqauǧa bırınşı ret qatystym. Özıŋız körıp otyrǧan suretterdı saluyma tüsındıruge kelmeitın ışkı sezımım itermeledı» dedı jas suretşı.
Suretşılerge baǧa bergen qazylar alqasyn Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, suretşı, müsınşı Sembıǧali Smaǧūlov basqardy. Onyŋ ūsynylǧan jūmystar jönınde pıkırın bıldık. «Baiqauǧa qatysyp jatqan talapkerler özderıne-özı synşy bola bıluı kerek. Sol kezde olar ösedı. Özın baǧalai alatyn adam şyǧarmaşylyq tabystarǧa jetedı. Atap öter jait, Qazaqstandaǧy beineleu önerı köp elderden ozyq. Mäselen, Qazaqstanǧa būl öner türı Keŋes ökımetı ornaǧan kezeŋmen bırge keldı. Al, Qytai būl jaǧynan, tıptı, kenjelep qaldy. Bıraq, bügın özımız körgen suretterdıŋ arasynda jaqsy jūmystar da kezdestı» dedı ol.
Jyrşy-termeşıler men dästürlı änşıler saiysyna qatysqandar ekı şyǧarmadan oryndady. Bızdıŋşe, būlardyŋ arasynda erekşelengenı Türkiiadan kelgen Ertoǧyrūl Husein boldy. Ol Jetısu än oryndauşylyq dästürıne jatatyn Sädıqojanyŋ «Sarybidai» änın täp-täuır aityp şyqty. Qytaidan kelgen bırneşe qandasymyz Berdıbek Qūrjyqaidyŋ «Men qazaqpyn» termesın taŋdapty. Būl tuyndylarǧa qosa «Mailyqojanyŋ termesın», Kenen Äzırbaevtyŋ «Tık şyrqau», aqiyq aqyn Mūqaǧali Maqataevtyŋ sözıne jazylǧan Tūrsynǧazy Rahimovtyŋ «Säbi bolǧym keledı», Esenqūl Jaqypbektıŋ «Aldai-au» t.b. elımızde jäne Altaidyŋ arǧy jaǧynda jiı oryndalatyn änderdı tyŋdadyq. Alaida, atalmyş saiysqa qatysqandardyŋ köpşılıgınıŋ daiyndyǧy dūrys bolmady. Ony jyrşy-termeşıler men dästürlı änşılerge baǧa bergenderdıŋ arasynda bolǧan belgılı änşı Erlan Rysqali öz sözınde atap öttı. «Jylt etken talanttar da joq emes eken. Qatysuşylardyŋ bärı laiyqty baǧasyn alady» dedı ol.
Halyqaralyq öner festivalı gala-konsertpen jabyldy. Jeŋımpazdarǧa aqşalai syilyqtar tabystalyp, elımızge tanymal dästürlı änşıler men estrada jūldyzdary än saldy.
Amanǧali QALJANOV
