Qazaq qamy üşın babalarymyzdyŋ qany az tögılmedı, batyrlarymyz bükıl ömırın at üstınde ötkızdı. Aqtamberdı jyrau bylai dep jyrlapty: «Jauǧa şaptym, tu bailap, şeptı būzdym aiǧailap, dūşpannan körgen qorlyqtan, jylady jürek, qan qainap, eldı, jūrtty qorǧailap, ölımge jürmız bas bailap». Iаǧni, ata-babalarymyzdyŋ ūly maqsaty täuelsız el bolu edı. Täuelsızdıktı HH ǧasyrdyŋ soŋyna taman aldyq jäne ony Tūŋǧyş Prezident – Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ esımımen bailanystyramyz.
Ötkenge zer salsaq, 25 jyl būryn Qazaqstan Respublikasynyŋ ekınşı Konstitusiiasy bükılhalyqtyq referendummen maqūldanyp, bız memlekettı basqarudyŋ prezidenttık jüiesıne qadam bastyq. Onyŋ sebebı de joq emes edı. Ata Zaŋdy daiyndauǧa mol ter tökken akademik Salyq Zimanov täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynda bilık tūtqalarynyŋ teketıresı kesırınen, ärı syrtqy-ışkı «ürit, soq» küşterdıŋ jelpuımen bır bütın eldıŋ ekıge bölıne jazdaǧany turaly aitady. Mäselen, Ertıstıŋ oŋ jaǧalauy sol jaǧalauyna köz alartsa, Jaiyq kazachestvosy şporlaryn sartyldatyp, Oraldyŋ köşelerın şaŋdatyp jatty. Naq osy kezderı qazaqstandyq bır top deputat Mäskeuge jinalyp, öz aldyna köleŋkelı ükımet pen Qazaqstannyŋ aumaǧyn bölşekteudı közdeitın ırtkı saluşy qozǧalys qūruǧa bastama kötergenderı jaily būqaralyq aqparat qūraldarynan belgılı boldy jäne olar tarapynan Prezidenttı qyzmetınen ketıru, Qazaq ükımetın taratyp jıberu, jergılıktı özın-özı basqaru qūqyǧyna ie bolu arqyly soltüstık oblystardy Reseige beru jönınde talaptar qoiyla bastaldy. Memlekettıŋ tūtastyǧyn saqtap qalu qajettılıgınıŋ osyndai syn saǧatynda Salyq Zimanov el basqaru jüiesın bırızge salu kerek bolǧandyǧy, onyŋ eŋ tiımdı joly tıkelei prezidenttık bilıktı ornyqtyru ekendıgı jönındegı öz oilarymen baspasözde bırneşe märte bölıskenın, «Bızge diktaturaǧa mülde jat, küştı prezidenttık bilık kerek» degen taqyryppen arnaiy maqala da jazǧanyn tılge tiek etedı. Jalpy alǧanda, sol kez ūlttyq müddelerdı aiaqasty etkısı kelgenderdıŋ qarqynyn qaitaru üşın mol küş-jıgerdıŋ qajet etkenın aitqan jön.
Sondai-aq 90-şy jyldardyŋ basynda bızder şyn maǧynasynda Keŋes imperiianyŋ üiındısınıŋ astynda qalǧan jaǧdaida edık. Käsıporyndar toqtap, myŋdaǧan adamdardyŋ köşede qaluy, bos söreler, şetı men şegı joq kezek, aqşanyŋ qūnsyzdana tüsuı, infliasiianyŋ jylyna myŋdaǧan paiyzǧa jetuı sol bır kezderdıŋ üirenşıktı qūbylysy bolatyn. Jappai jetıspeuşılık. Tıptı kır sabynnyŋ halyqqa talonmen berılgenı älı este. Aziialyq qarjy naryǧy tudyrǧan älemdık daǧdarys saldary da elımız üşın oŋai tigen joq. Mūnai baǧasynyŋ bır barrelı toǧyz dollarǧa deiın tömendep, adamdarǧa zeinetaqy, järdemaqy, eŋbekaqy tölei almaǧan kezderımız boldy.
Būl qiyndyqtan halyqtyŋ auyzbırşılıgı, küş-jıgerın jūmyldyru, el basşylyǧynyŋ dūrys jäne sarabdal şeşımderı arqasynda ǧana şyǧyp, eŋse tıktei aldyq. Qysqa merzım ışınde tübegeilı ekonomikalyq reformalar ıske asty, naryqtyq ekonomikanyŋ negızderı jasaldy, auqymdy jekeşelendıru jürgızıldı, jeke sektor jandandy, ūlttyq valiuta engızıldı, ekonomikalyq qūrylymda servis pen tūtynu sektorynyŋ ülesterı kürt östı, qandai da bır tauardyŋ «jetıspeuşılıgı» ūǧymy kelmeske kettı. Eŋ bastysy, adamdardyŋ sanasynda tyŋ serpılıs paida boldy jäne keŋestık jyldarda tūmşalanǧan būqaranyŋ käsıpkerlık jıgerınıŋ oianuyna mol mümkındık tudy.
Şyndap kelgende, būrynǧy keŋestık däuırdı basynan ötkergen elderde ekonomikany reformalau üderısterı būryn-soŋdy būl tūrǧydan täjıribe bolmaǧandyqtan, ärı-särı küide jürgızılse, qarapaiym halyq naryqqa köşuge müldem daiyn emes edı. Olai bolsa täuelsızdık alǧan tūsta ne naryqtyq ekonomikanyŋ zaŋdylyqtaryn, ne halyqaralyq jaǧdaidyŋ naqty erejelerın baǧamdai qoimaǧan ärı qandai da bır syrtqy saiasi täjıribesı joq jaŋa memleketter basşylarynyŋ nendei küi keşkenderın tüsınu qiyn emes. Mıne, osyndai bır kürdelı kezeŋde elımızdıŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev tuǧan elınıŋ milliondaǧan adamdary üşın jauapkerşılık tızgının öz qolyna aldy jäne qyryq atan tüiege jük bolarlyq būl mındettı tamaşa atqara bıldı. Batystyq investorlarmen alǧaşqy kelısımşarttardyŋ jasaluy, mäselen, onyŋ jeke basynyŋ zor bedelı men sıŋırgen eŋbegınıŋ bır öteuı ǧana. Nazarbaevtyŋ KSRO kezınde «Şevrondy» Qazaqstanǧa «ötkızuge» Gorbachevtıŋ közın jetkızıp, tıkelei kelıssözder jürgızuge kelısımın alǧanyn ekınıŋ bırı bıle bermes. Sol tūsta eşkım de Qazaqstanǧa qūlşynyp tūrmaǧan edı. N.Nazarbaev bızge degen senımsızdık pen qorqynyşty seiılte bıldı, söitıp investisiialar äuelı kışkene kölemde, keiın quatty aǧynmen qūiylyp, ūlttyq önerkäsıptı aiaǧyna tık tūrǧyzuǧa molynan mümkındık berdı.
Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ sıŋırgen zor eŋbegı, sondai-aq eldıŋ ışkı jäne syrtqy problemalaryn öz halqynyŋ müddesı men mūqtajdary tūrǧysynan baisaldy şeşe bıluınde. Bır ǧana mysal. Örkeniet tarihynda qyrǧynǧa ūşyratatyn qarulardyŋ bastamaşysy bolǧan, söitıp «joq jerden jau ızdegen» memleket basşylary jetkılıktı. Adamzattyŋ iadrolyq qarudan öz erkımen bas tartudyŋ alǧaşqy önegesın tūŋǧyş ret bızdıŋ Prezidentımız körsettı. Būl – köşbasşysy men halqy bırlese otyryp iadrolyq qarusyz märtebege taŋdau jasaǧan älemdık täjıribedegı eŋ alǧaş jäne bıregei jaǧdai. Eŋ bastysy, būl taŋdau memleket damuynyŋ tūraqty strategiialyq jelısıne ainaldy. Mäselen, respublika tūtastyǧyn nyǧaitu baǧytynda qūrylǧan Qazaqstan halqy Assambleiasy, elordany Aqmolaǧa köşıru, memleket bilıgın örkeniettı türde jaŋa basşyǧa tapsyru syndy maŋyzdy şeşımderdı Tūŋǧyş Prezident – Elbasynyŋ zaiyrly da salmaqty saiasatynyŋ zaŋdy jemısı deuge tūrarlyq.
Mynaǧan nazar audarǧym keledı. Köbımız kündelıktı qym-quyt tırşılık qamymen jürıp, jaqsy özgerısterdı solai boluy qajet siiaqty qabyldaimyz. Köptegen ūstanymdardan baiqalatyn Qazaqstannyŋ älemdık üderısterdegı köşbasşylyq rölın de özgeşe boluy mümkın emestei köremız. Al şyndap kelgende, qarapaiym üderıster ıspettı körınetın mūndai ahualdyŋ astarynda Tūŋǧyş Prezidenttıŋ jäne onyŋ serıkterınıŋ orasan zor qairaty, janqiiarlyq eŋbegı jatyr. Endeşe, bır-bırımızdıŋ jaqsylyǧymyzdy, artyqşylyǧymyzdy baǧalai bıluge maşyqtanǧanymyzdyŋ aiyby joq.
Aldaǧy jyly ordaly bolǧan, oljaly bolǧan Täuelsızdıgımızge 30 jyl tolady. Būiyrtsa, sol zamatta taǧy bır tolǧanarmyz, quanarmyz.
Kenjebolat JOLDYBAI,
saiasattanuşy
