Otbasy mäselesı, otbasy qūndylyǧyna memleket tarapynan den qoiylyp, tiıstı şaralar atqarylyp jatqanymen de, soŋǧy uaqytta otbasynyŋ oirandauy men otbasy qūndylyǧynyŋ qūnsyzdanyp bara jatqany şyndyq. Būǧan ajyrasu sanynyŋ kün sanap artuy dälel, kısı ölımıne soqtyrǧan tūrmystyq zorlyq-zombylyq ta joq emes.
Köpke mälım, 2018 jyldan bastap elordalyq sottarda jūmysyn bastaǧan «Otbasylyq sot» qanatqaqty jobasy erlı-zaiyptylardyŋ arasyndaǧy qaqtyǧys deŋgeiın tömendetıp qana qoimai, otbasy qūndylyǧyn därıptep, balanyŋ tolyq otbasynda qalyptasyp, jetıluıne yqpal etıp otyr.
«Otbasylyq sot» jobasy äkımşılık jäne kämelettık jasqa tolmaǧandar ısterı jönındegı mamandandyrylǧan audanaralyq sottarda da jūmys jasap jatyr. Joba şeŋberınde äkımşılık sot otbasy-tūrmystyq qatynastar aiasyndaǧy ısterdı, iuvenaldy sot bala qūqyǧy men müddesıne qatysty ısterdı qaraidy. Osy jylǧy 10 aidyŋ ışınde elordalyq sottarda 2724 neke būzylǧan, 435 jūp mediasiia tärtıbınde tatulasyp, 1162 erlı-zaiyptyǧa otbasy psihologyna jügınu ūsynylǧan.
Almaty audandyq sotynyŋ sudiasy, «Otbasylyq sot» qanatqaqty jobasy şeŋberınde eŋbek etıp jürgen sudia Maiia Qasymovanyŋ paiymdauynşa, jas jūptardyŋ ajyrasuynyŋ negızgı sebebı – qarym-qatynasty qūrudaǧy sauatsyzdyǧynan. Otbasyn qūrǧan jastar özderınıŋ ata-ana bolaryn, düniege äkelgen balalar üşın jauapty ekenın oilamaidy. Otbasyn materialdyq tūrǧydan baǧyp-kütu olar üşın auyrtpalyq bolyp sanalady.
Baqytty otbasy bolu qajyrly eŋbektıŋ nätijesı. Baqytty otbasyn qūru kez-kelgen tūlǧa üşın küş-jıger, uaqyt pen quatty talap etetın jauapty jūmys. Otbasyndaǧy adaldyq, syilastyq, ikemdılık, keşırımdılık tanytu, jauapkerşılık qasietterı salt-dästürmen ūştasqan jaǧdaida ol ülgı tūtatyn erekşe otbasyna ainalady. Mūndai otbasy müşelerınıŋ arasynda bereke de, auyzbırşılık te bolady. Mūndai otbasyndaǧy jylulyq pen syilastyqtyŋ närınen susyndaǧan bala da bolaşaq otbasylyq ömırde qatelıkke jol bermeuge tyrysady.
Al osy otbasylyq qūndylyqtar qalai saqtalmaq? Qandai ıs-äreketterdıŋ aldyn-alu qajet? Otbasy oirandauynyŋ basty sebepterı qandai? Osy saualdarǧa Nūr-Sūltan qalalyq sotynyŋ bastamasymen ötken seminar barysynda sudialar, psihologtar men arnaiy mamandar jauap berdı. Sarapşylar zamanaui otbasynda tuyndaityn äleumettık jäne qūqyqtyq mäselelerge, otbasylyq qūndylyqtarynyŋ qajettılıgıne toqtaldy. Ajyrasu ısterın qaraityn sudialar jasaǧan taldau boiynşa ajyrasudyŋ basty sebepterı retınde qūmar oiyndarǧa täueldılık pen opasyzdyq tanylady.
Därıger, psihoterapevt Olga Kogai kezdesude oiynǧa täueldılık, iaǧni ludomaniia adamnyŋ özıne, öz ömırıne köŋılı tolmauynan, jalǧyzdyqtan paida bolatynyn aitady. Oiyn qūmarlyǧyna salynǧan adam qarjylai qiyndyqtarǧa tap boludan bölek, otbasynan aiyryluy mümkın. Özıne-özı qol jūmsaityn adamdardyŋ basym köpşılıgı ludomandar. Olar üşın ömırdıŋ de, otbasynyŋ da qūny joq. Oiyn qūmarlyǧyna berılgen adamdar kündelıktı uaqytyn bügın jeŋıske jetem dep ötkızıp, şynaiy ömırde jetpegen jetıstıgın oiyn älemındegı tabyspen almastyryp, aldamşy kün keşedı eken. Därıgerdıŋ aituynşa, būl aurudan tolyǧymen aiyǧu ekı jyldan bes jylǧa deiıngı merzımde arnaiy emdeluden ötudı talap etedı.
Jattyqtyruşy-mediator, psiholog Mira Jasqairat otbasynyŋ negızın qalaityn sebepter men körsetkışterge tolyǧyraq toqtalyp ötıp, ajyrasudyŋ aldyn-alu joldaryn aityp öttı. Psiholog otau qūrǧan jandardyŋ problema tuyndaǧan sätte qyzuqandylyqqa salynbai, ärbır şeşımdı oi elegınen ötkızıp, otbasyn saqtap qaluǧa mümkındık jasau qajettıgın tüsındırdı. Psiholog, geştalt-terapevt Qairat Nūrmaǧanbetov jas mamandarǧa baqytty obasyn qūrudyŋ joldaryn aityp öttı.
Kezdesuden tüigenımız, kez-kelgen problemalyq mäsele tuyndaǧan sätte, adam özgenı kınälauǧa köşpesten būryn, özın-özı tärbieleu jūmysyn qolǧa aluy kerek. Qandai bolmasyn qaqtyǧysty beibıt jolmen şeşuge bolady, qiyndyqtardy eŋseru arqyly ǧana naǧyz baqytty otbasyn qūruǧa mümkındık bar.
Botagoz BAIаNOVA,
Nūr-Sūltan qalalyq
sotynyŋ baspasöz hatşysy
