Astana qalasynyŋ tūrǧyny Bibıǧaişa Esenbekova ötken jyldyŋ qyrküiek aiynda betıne plastikalyq ota jasatqan-dy. Sodan berı köŋıl küiınen maza kettı. Äp degende bärı oidaǧydai körıngen. Bıraq bır-ekı apta ötkende iegınıŋ asty qyşyp, tyrysatyndy şyǧardy. Kele-kele betınıŋ är jerı qyzaryp, syzdap auyryp, ısıne bastady. Ota jasaǧan hirurgke qaita bardy. Al ol bolsa bırneşe därı jazyp berıp, şydau kerek ekenın, eşkım de plas tikalyq otanyŋ oilaǧandai nätije beretınıne jüz paiyz kepıldık bere almaitynyn aityp, aidy aspannan bır-aq şyǧardy. Mıne, barlyq sergeldeŋ osydan keiın bastaldy.
Jasyryn jarnamanyŋ älegı
Jandar Elemes özın täjıribelı därıger dep äleumettık jelılerge bırneşe habarlandyru bergen. Mıne, sol jarnamanyŋ bırıne Bibıaişa da nazar audarady. Telefon şalǧan boida ol özın plastikalyq ota jasaudyŋ maitalman mamany ekenın aityp, «sız dūrys habarlastyŋyz, bız sızge keibır jeŋıldıkterdı de ūsyna alamyz» dep ony odan saiyn qyzyqtyra tüsedı. Şyndyǧynda, būryn plastikalyq ota degendı tek gazet-jurnaldan oqyp, teledidardan körgenınen basqa eş habary joq kelınşekke hirurgtıŋ «peiılıŋız ben nietıŋız bolsa, 10-15 jasqa jasaryp şyǧa kelesız» degen sözı äser ettı me, äiteuır köp keşıkpei ol atalǧan mekenjaidyŋ qoŋyrauyn basady. Operasiia sättı ötken siiaqty edı, bıraq kelınşektıŋ senımı aqtalmady. Denesı künde syzdap auyryp, mazasy kettı. Keiın mamandar ol taŋdau jasaǧan maman-därıgerdıŋ qateleskenın taiǧa taŋba basqandai körsetıp berdı. Közı men iegınıŋ ainalasyndaǧy terını şamadan tys köbırek alyp jıbergen bolyp şyqty. Sonyŋ saldarynan bet terısı tyrysyp, tamyr soǧysy qiyndaityn bolǧan. Ädıldık ızdep sotqa jügındı. Söitse özın «osy salanyŋ naǧyz mamanymyn» dep tanystyrǧan adamnyŋ mūndai ota jasauǧa rūqsaty da (lisenziia) bolmai şyqqan. Bıraq būǧan deiın de ol 10-15 adamǧa ota jasap, bärı sättı bolǧanyn, eşkım onyŋ üstınen aryzdanbaǧanyn aityp, aqtalyp älek boldy. Degenmen sot oǧan qomaqty aiyppūl salyp, būdan bylai mūndai käsıppen ainalysuǧa qataŋ tyiym saldy. Al Bibıaişa jıbergen şyǧynyn qaitaryp alyp, qaitadan basqa hirurgke baryp, bırneşe ota jasatqanmen, köz janary men bet terısınıŋ būrynǧy pışımın qalpyna keltıre almady. Soǧan qaramastan, bügıngı taŋda elımızde äielderdıŋ de, erlerdıŋ de plastikalyq ota jasatuy azaimai keledı. Mäselen, tek ötken jyly ǧana Astana qalasynda 112 äiel adam, 24 er adam qandauyrdyŋ kömegımen bet älpetın ädemıleptı.
Būl şariǧatqa qaişy
Dıntanuşy Täjıbai Nūraly mūndai mäselege tüpkılıktı qarsy ekenın jasyrmady. «Alla Taǧala är adamdy körkem qylyp jaratady. Ömırdegı tosyn jadailardan bolǧan (jol apatynan, küiıp qaludan, taǧy basqa jailar) kemıstıkterı bolmasa, «qalqan qūlaǧymdy kışıreitemın, mūrynymdy qyrlaimyn, qasymdy keremın, iegımdı tüzeimın» dep plastikalyq hirurgke baru, bırınşıden, şariatqa qaişy; ekınşıden, astamşylyq. Olai deitınım, denı sau adam öz erkımen «pyşaqqa tüspeidı», denesın keskızbeidı. Onda ülken qauıp jatyr. Narkozdyŋ özı adam aǧzasyna öte ziian. Mıne, mūny äsırese örımdei jastar tüsınse deimın». Rasynda da, maman-därıgerlerdıŋ aituynşa, plastikalyq otaǧa tılek bıldırgen adamnyŋ bırınşı densaulyǧyna tolyqqandy taldau jasau kerek eken. Ol eŋ äuelı bır-ekı ai därıgerdıŋ baqylauynda bolyp, qany, jürek soǧysy, dene bıtımı tügel tekserıluı qajet. Eger säl de bolsa densaulyǧynda kınärat baiqalsa, özı emdep baryp, sodan keiın ota üstelıne jatqyzyluy tiıs. Al bızde köbıne aqşasyn tölese boldy, qan taldauyn da jasamastan bırden bet-älpetın «ärleuge» kırısedı. Sosyn baryp «artyq jasaimyn dep tyrtyq jasap» qyz-kelınşekterdıŋ qinalyp jürgenı. 2022 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda Qazaqstan Respublikasynyŋ Densaulyq saqtau ministrlıgı medisinalyq ūiymdardyŋ zaŋsyz qyzmetpen ainalysqan (lisenziiasyz) jetı faktısın anyqtasa, osy salada sertifikatsyz qyzmet körsetken toǧyz därıgerdıŋ qyzmetın toqtatqan. Al 2021 jyly sapasyz kosmetologiia jasaǧan medisinalyq jäne medisinalyq emes mekemelerdıŋ üstınen 18 aryz-şaǧym tüsken. Memlekettık organ sonyŋ beseuın tekserıp, törteuıne jaza qoldandy. Al ötken jyly osyndai qyzmetke 20 adam narazylyq bıldırıptı. Sapasyz plastikalyq otadan zardap şekkender sany äsırese Astana, Almaty, Şymkent, Qaraǧandy, Qostanai qalalarynda basym bolyp otyr. Al olardyŋ jalpy sany elımız boiynşa qanşa ekenın eşkım de tap basyp aita almaidy. Öitkenı olardyŋ köbı jasyryn, közden tasa jūmys ısteidı. Tek adamdara köpe-körıneu zardap şektırıp, qylmysy anyqtalyp qalǧnda ǧana äşkere bolyp jatady. Al ailap, jyldap oŋaltu jūmysymen ainalysyp jatatyny qanşama… Klinikalardyŋ mälımetı boiynşa Qazaqstanda plastikalyq ota, negızınen, blefaroplastika (qasty kerıp, közdı ülkeitu), mammoplastika (qyz-kelınşekterdıŋ omyrauyn ūlǧaitu), liposaksiia (denedegı maidy joiu), bettı tartyp, mūrynnyŋ pışımın özgertuge jasalatyn körınedı. Al osylardy köbıne qaltasyn qampaitu üşın maman emes, köldeneŋ kök attylar ıstep jatatyny ökınıştı-aq.
Ünsız qaluǧa bolmaidy
«Ūlttyq aqparattyq tehnologiialar» AQ qyzmetkerınıŋ aituynşa, plastikalyq hirurgiia mamandyǧy boiynşa elımızdıŋ densaulyq saqtau salasynda lisenziiasy bar barlyy 89 maman bar eken. Olar arnauly medisina jabdyqtarymen jabdyqtalǧan klinikalarda jūmys ısteidı. Är därıgerdıŋ osy mamandyqqa säikes kem degende bes jyldan jūmys ötılı bar. Al basqa qaptaǧan jekemenşık klinikalardyŋ köbı – zaŋsyz jasyryn jūmys jürgızetınder. Zaŋ boiynşa QR Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ Medisina jäne farmasevtikalyq baqylau komitetı kosmetologiialyq kabinetter men jekemenşık klinikalardy tek pasientterden aryz-şaǧym tüsken kezde ǧana teksere alady. «Qazaqstandyqtar mūndai keleŋsızdıkke tap bolyp tūrsa da, aryz-şaǧym tüsıruge onşa asyǧa qoimaidy. Sodan kelıp osyndai jalǧan otaşylar jaŋbyrdan keiıngı saŋyrauqūlaqtai köbeiıp otyr» deidı otyz jyldyq eŋbek ötılı bar täjıribelı därıger, medisina ǧylymdarynyŋ doktory Ötebai Ǧarifullin. Şyndyǧynda, pasient mamanǧa kelıp tūr ma, älde qoi terısın jamylǧan jalǧan hirurgke kelıp tūr ma, ony özı anyqtauyna bolady. Ol üşın därıgerdıŋ memlekettık ülgıde berılgen resmi qūjatyn sūrasa jetıp jatyr. Sol qūjatta mamannyŋ «plastikalyq hirurg», «dermatokosmetolog», «kosmetologiiaǧa mamandanǧan dermatovenerolog» degen siiaqty atqaratyn qyzmetı taiǧa taŋba basqandai jazylyp tūrady. Sondai-aq, därıgerdıŋ sertifikatyn eGov arqyly da tekseruge bolady. Ärı ota SPA-ǧa bailanysty şaştaraz, tyrnaqty äsemdeu siiaqty kabinetterde emes, arnauly mamandandyrylǧan klinikalarda nemese kosmetologiialyq kabinetterde ötuı kerek. Būǧan qosa, ota kezınde tek Qazaqstanda tırkelgen därı-därmekter men därılık zattar qoldanyluy kerek. Jalǧan otaşylardyŋ äreketıne ünsız qaluǧa bolmaidy. Köbı jyldar boiy oŋaltu şaralaryn alyp, sätsız operasiiasyna män bermei jüre beredı. Būl müldem dūrys emes. Ondai klinikalardyŋ ısın bırden sotqa beru qajet. Äitpese olardyŋ kesırınen būrynǧy türıne de zar bolyp, densaulyǧyn qūrtatyn jandardyŋ qatary köbeie beredı. Sondyqtan deneŋızde qandai da bır aqau bolyp, plastikalyq ota jasatuǧa tura keletın bolsa, ony tek tekserılgen, täjıribelı maman-därıgerge ǧana jasatyŋyz.
