Astana qalasy äkımınıŋ tapsyrmasyna säikes Tabiǧi resurstar jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasynyŋ ūiymdastyruymen «Polietilendı paketten bas tart!» ekologiialyq şarasy ötkızılude.
Tiımdı, bıraq ziian
Şara barysynda polietilendı paketterdıŋ ziiandy äserı turaly halyq arasynda keŋeitılgen ügıt-nasihat ötkızılıp, ūiymdastyruşylar men «Astana jastary» MKM erıktılerı sauda-oiyn-sauyq ortalyqtaryna keluşılerge üş myŋǧa juyq ündeu paraqtaryn taratyp, sauda jelılerınıŋ kassalarynda ekopaketterdı bıryŋǧai qoldanysqa engızudı jüzege asyruǧa atsalysty.
«Osy mäselenıŋ şeşımı – ekopaketterdı, iaǧni qaǧaz, bioydyraǧyş paketterdı, matadan jasalǧan bırneşe rettık sömkelerdı qoldanu. Būǧan qosa, 2018 jyly QR Energetika ministrlıgımen polietilendı paketterdı tegın jüzege asyruǧa tyiym salu boiynşa elımızdıŋ qoldanystaǧy zaŋnamasyna özgertuler engızıledı» delıngen şara ūiymdastyruşylary taratqan ündeu paraqtarynda.
Mamandardyŋ aituynşa, orta eseppen polietilendı paketter 20 minut qana paidalanuǧa jaramdy bolsa, olardyŋ ydyrau uaqyty 100 jyldan 500 jylǧa deiıngı merzımdı qamtidy eken. Al qaǧazdan jasalǧan qapşyqtardyŋ jaramdylyq merzımı 1-2 ai bolsa, bioydyraǧyş paketterdı 3 aidan
2 jylǧa deiın qoldanuǧa bolatynyn, olardyŋ densaulyqqa ziiany joq ekenın aitady Tabiǧi resurstar jäne tabiǧat paidalanudy retteu basqarmasynyŋ mamany Ainūr Soltanǧūlova.
Ǧalamtordaǧy derekterge süiensek, eŋ alǧaş ret 1957 jyly AQŞ-ta öndırıle bastaǧan polietilen paketı 1973 jyldan bastap Europada da erekşe qarqyn alǧan. 2002 jylǧy sanaq kezınde älem boiynşa öndırılıp şyǧarylatyn polietilen paketterınıŋ sany 4-5 trln danaǧa deiın jetıptı. Kündelıktı tūrmysta et, balyq, kökönıs pen jemıs-jidektı saqtauǧa tiımdı bolǧanymen, ǧalymdardyŋ paiymdauynşa, polietilen paketterınıŋ adam aǧzasy men ekologiiaǧa ziiany köp desedı. Mäselen, keibır derekterge süiensek, öndıruşıler būl paketke qorǧasyn metalyn qosady-mys. Bıraq būl jaǧy aşyq aityla bermeitın körınedı. Sonymen qatar, sirek bolsa da, ziiandy dorbalardyŋ tıgısıne himiialyq jelımder de paidalanylady eken. Onyŋ da taǧamdarǧa öz äserın tigızbei qoimaityny taǧy bar. Sol siiaqty keibır kompaniialardyŋ jarnamalyq jazbalarynyŋ boiauy da ziian boluy äbden mümkın ekenın aitady ǧalymdar. Belgılı bır mölşerde bauyr men ışekke ziiany bar paketke oranǧan astan da ulanu qaupı tuyndaityn körınedı.
40 elde tyiym salǧan
«Tabiǧat üşın» älemdık qoǧamdyq ūiymynyŋ mälımetınşe, jyl saiyn osyndai plastikalyq zattardyŋ kesırınen 100 myŋnan asa kit (teŋızdegı eŋ ırı sütqorektı januar) pen itbalyq, tasbaqa qyrylsa, bır jylda dünie jüzı boiynşa paidalanylatyn 4 trillion paket bır million qūs jäne teŋızdegı 100 myŋ su january men balyqtardyŋ ölımıne sebep bolady eken.
Sondyqtan qazırgı taŋda 40-qa juyq elde polietilen paketterdıŋ ainalymyn tömendetıp nemese qoldanuǧa tyiym salǧan. Mäselen, Singapur, Taivan men Bangladeş elderınde 2000 jyldyŋ basynda osyndai polietilen paketterınıŋ qaldyqtarynyŋ köptıgınen özender men su arnalarynyŋ tolyp ketu saldarynan sel jüru, tasqyn bolu siiaqty apattyq jaǧdailar oryn alypty. Osy elder eŋ alǧaşqy bolyp ziiandy dorbany paidalanuǧa tyiym salu jarlyǧyn şyǧarypty. Köp ūzamai būl elderdıŋ qataryna Tanzaniia, Qytai, İtaliia, Australiia men Ündıstannyŋ bırqatar ştattary qosylǧan. Sondai-aq, būl qapşyqtyŋ otany AQŞ ta qazırgı taŋda ziiany mol paketten bas tarta bastaǧan körınedı. Tıptı būl elde halyqty atalmyş qapşyqtan bas tartuǧa nasihattau maqsatynda «Polietilendı paket» dep atalatyn derektı film de tüsırılgen eken. Sol siiaqty Keniia memleketı de polietilen qapşyqtaryn qoldanuǧa zaŋ jüzınde qataŋ tyiym salǧan. Qorşaǧan ortany qorǧau maqsatynda küşıne engen jaŋa zaŋ boiynşa Keniiada polietilen qapşyǧyn öndıruge, satuǧa, tıptı qoldanuǧa da bolmaidy desedı. Eger de osy zaŋǧa baǧynǧysy kelmegender ol jaqta 40 myŋ dollar aiyppūl tölep, tıptı 4 jylǧa bas bostandyǧynan aiyrylady eken. Qazır Keniia-
daǧy ırı sauda ortalyqtary polietilennıŋ ornyna şüberekten jasalǧan qaptar ūsyna bastaǧan körınedı.
Sauda-oiyn-sauyq ortalyǧyndaǧy şaraǧa qatysqan ekopaket öndıretın kompaniianyŋ ökılı Uälihan Jūmanov öz jūmystary jaily bylai deidı:
– Bızdıŋ qapşyqtar jyldam ydyratylady. Öitkenı ol tabiǧi qospalardan jasalǧan. Tıptı ydyraǧannan keiın ony tyŋaitqyş retınde de qoldanuǧa bolady. Būl paketterımızdıŋ ortaşa baǧasy – 25 teŋge. Äzırge önımderımız Astana aumaǧyna taraluda. Bolaşaqta paketterdı respublika kölemınde taratudy josparlap otyrmyz.
Osylaişa, Astana bilıgı de elordalyqtardy polietilen paketınen bas tartyp, onyŋ ornyna qaǧaz, matadan jasalǧan jäne bioydyraǧyş paketterdı paidalanuǧa şaqyryp otyr. Aita ketu kerek, Astana – osyndai qadam jasap otyrǧan Qazaqstandaǧy alǧaşqy qala.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
