Prezident jäne Täuelsızdık joly

1991 jyldyŋ 1 jeltoqsanynda Qazaqstan halqy üşın ekonomikalyq jäne äleumettık tūrǧyda auyr, taǧdyrşeştı kezeŋde tūŋǧyş ret bükılhalyqtyq sailau ötıp, sonyŋ qorytyndysy boiynşa Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev Qazaqstan tarihynda Tūŋǧyş Prezident bolyp sailandy. Būl sailauǧa halyq öte belsene qatysty. Sebebı el tūrǧyndary öz ömırınıŋ de, eldıŋ jaǧdaiynyŋ da jaqsarǧanyn qalady. Osylaişa, tūŋǧyş jetekşılerıne senım artty.

1 jeltoqsan Qazaqstan tarihynda memlekettıŋ bırınşı basşysynyŋ bükılhalyqtyq sailauy ötken kün retınde mäŋgıge saqtalyp qalady. Sondyqtan da däl osy kündı elımız Tūŋǧyş Prezident künı retınde atap ötedı. Aita keterlıgı, būǧan deiın memleket basşylary kommunister sezınde sailanyp kelgen, iaǧni bükılhalyqtyq sailau bırınşı ret öttı. Demek, Prezident sailauy Qazaqstan üşın maŋyzdy ärı taǧdyrşeştı oqiǧa boldy.
Ekonomikalyq tūrǧyda
qiyn-qystau jyldary bi­lıktı tolyqtai bır adamǧa tapsyru qajet edı jäne Qa­zaqstannyŋ egemendı el retınde damuyn qamtamasyz etetın maŋyzdy memlekettık aktılerdı qabyldauǧa Prezidenttıŋ ǧana bedelı jetetın. Osylaişa, 1991 jyldyŋ 29 tamyzynda Nūrsūltan Nazarbaev Semei iadrolyq poligonyn jabu turaly Jarlyqqa qol qoidy. Sol jyldary elımızdıŋ aumaǧynda ärqaisysynda 12 raketasy bar 110 şahta bolǧan eken. Mūnyŋ özı törtkül dünienıŋ jartysyn joiyp jıberuge jetetın edı. Bıraq būl Qazaqstan bolaşaǧyna qauıp bolǧanyn da ūmytpaǧan jön.
1991 jyldyŋ 25 qazanynda Prezident Jarlyǧymen Qauıpsızdık keŋesı men Res­publikanyŋ Memlekettık qorǧanys komitetı qūryldy. Al onyŋ aldynda Prezident «Odaqtyq baǧynystaǧy memlekettık käsıporyndar men ūiymdardyŋ QazKSR ükımetı qaramaǧyna ötuı turaly» jäne «Qaz KSR altyn qory men almas qoryn qūru turaly» Jarlyqtarǧa qol qoidy. Būlar Qazaqstan Respublikasy täuelsızdıgınıŋ qūjat tūrǧysynda negızı bolyp qalandy.
Memlekettık täuelsızdıktıŋ jariialanuy halqymyzdyŋ ǧasyrlar boiǧy armanynyŋ oryndaluy ıspettes.
Qazaqstan Prezidentı 90-jyl­dardyŋ basyndaǧy kezeŋ almasuyn eske ala otyryp: «Jer şarynyŋ basqa bölıkterındegıdei emes, KSRO-nyŋ ydyrauy tarihi negızı joq atymen jaŋa memleketterdıŋ paida boluyna emes, tarihi tamyry tereŋde jatqan, keiın küşpen joiyla jazdaǧan memlekettılıkterdıŋ qaitadan qalpyna keltırıluıne ūlasty. Bız tek KSRO-nyŋ ydyrauynyŋ ǧana emes, memlekettılıkterdıŋ jaŋadan jandandyryluy jäne zaŋdandyryluynyŋ jan-jaqty kürdelı proses­terıne ūlasty dep aitqan
bolar edık».
Jaŋa jaǧdaida elımızde prezidenttık bilık ins­ti­tutyn engızu qajet boldy. Reformalar jaǧdaiynda Prezident lauazymy respub­likanyŋ saiasi jüiesın ornyqty ärı basqaruǧa keletındei etıp qalyptastyrdy.
1991 jyly 10 jeltoqsanda Almatydaǧy Respublika saraiynda Prezidenttı ūlyqtau räsımı öttı. N.Ä.Nazarbaev
Qazaqstan Respublikasy Prezidentı retınde köp ūltty eldıŋ halqyna adal qyzmet etuge, QR Konstitusiiasyn qataŋ saqtau­ǧa, azamattardyŋ erkındıgı men qūqyqtarynyŋ qorǧaluyn qamtamasyz etuge, özıne jüktelgen mındetterdı tolyq oryndauǧa ant qabyldady.
Memleket qūryluynyŋ 25 jylynda Memleket basşysy 1991 jyldyŋ 10 jeltoqsanynda bergen antyna adal ekendıgın däleldedı.
Osy künı Qaz KSR-nıŋ Jo­ǧar­ǧy Keŋesı Qazaq Keŋes Sosialistık Respublikasy atauyn Qazaqstan Respublikasyna özgertu turaly zaŋ qabyldady.
Qazaqstan täuelsızdıgı qalyptasuynyŋ şektı kezeŋı bolyp 1991 jyldyŋ 16 jeltoqsanda qabyldanǧan «QR memlekettık täuelsızdıgı turaly» zaŋyn aituǧa bolady. Būl zaŋ arqyly el özınıŋ tä­uelsızdıgı turaly jariia ettı.
«QR memlekettık täuelsız­dıgı turaly» konstitusiia­lyq zaŋynyŋ qabyldanuy jaŋa täuelsız memlekettıŋ şynaiy egemendıgınıŋ bas­tauy boldy.
Bärın basynan bastaǧan Qazaqstan halqy Elbasymen bırge täuelsız memlekettıŋ baǧyt-baǧdaryn aiqyndai bıldı. Osy rette, bırınşı kezekte, şynaiy täuelsızdıgımız jariia­lanyp, şet elder tarapynan azattyǧymyz, derbes memlekettıgımız moiyndaldy.
Konstitusiialyq zaŋnyŋ uaqytyly qabyldanuy Qytai, Resei, Qyrǧyzstan, Türıkmenstan jäne Özbekstanmen şekarany rettep aluǧa mümkındık berdı. Zaŋda euraziialyq keŋıstıkte saia­si senım, serıktes­tık pen tūraqtylyqtyŋ negızderın qalyptastyrdy.
Osylaişa, 1991 jyly memlekettılık jandandy, Qazaqstan jaŋa zamanaui damu däuırın, barşa halyq Qazaqstan Respub­likasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı – Ūlt köşbasşysy Nūrsūltan Nazarbaevpen bırge kele jatqan däuırdı bastady.
Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ saiasi köregendıgı men eren erlıgınıŋ bırı dep respublika elordasyn Astanaǧa köşırgenın aituǧa tiıspız. Būl ūlt üşın, memleket üşın de saiasi strategiialyq ta, ekonomikalyq ta tūrǧydan oŋtaily şeşım boldy. Bügınde barşa qazaqstandyqtar öz Astanasymen maqtanady. Ötken 20 jyl ışınde Esıl jaǧalauynda ǧajaiyp qala boi köterdı. Otanymyzdyŋ jüregıne, täuelsızdıgımızdıŋ tıregıne balanǧan Astanamyz bügıngı taŋda älem nazaryndaǧy baitaq qalaǧa ainaldy.
«Köp tılegı – köl» degendei, tuǧan halqynyŋ qalauymen sailanǧan Tūŋǧyş Prezidentımız öz elınıŋ naǧyz otansüigış ūly retınde täuelsız Qazaqstandy örkeniet jolyna tüsırıp, kemeldı keleşekke senımdı bastap keledı.

Zura JAQİIаNOVA,
Astana qalasy Ädılet
departamentınıŋ mamany