Jolym tüsıp, elordadaǧy Şäkärım Qūdaiberdıūly köşesındegı kıtaphanaǧa bas sūqtym. Kıreberıstegı apai jyly şyraimen qarsy aldy. Neşe türlı kıtaptar dälızde de samsap tūr. Közdıŋ jauyn alady. Erıksız kıdırıp, är kıtapqa üŋılesıŋ. Köp bögelmei «Ortalyqtandyrylǧan kıtaphanalar jüiesı» memlekettık mekemesınıŋ direktory Gülbadan Mädıbaevanyŋ jūmys bölmesıne bettedım. «Ūlyq bolsaŋ, kışık bol» degendei, kıtaphana basşysy erekşe ıltipatpen qarsy aldy. Odan ärı kıtaphananyŋ ädemı zalyna ötıp, jarqyn jüzdı kıtaphanaşylarmen oi bölıstık.
Jaz – kıtap oqityn mezgıl
İä, jazda kün ūzaq. Kıtap oquǧa uaqyt köp. Tek özıŋ qalaǧan jaqsy kıtapty taba alsaŋ bolǧany. «Jazda oqyrmandardy kıtaphanaǧa tartu qiyndau ekenı ras. Jūrt eŋbek demalysyna şyǧyp, qydyru men demaluǧa ketedı. Jūmystan qoly bosaǧan jandar bau-baqşada künın ötkızedı. Al kıtaphanaǧa negızınen egde jastaǧy zeinetkerler keledı» dep äŋgımesın bastady Gülbadan Saqtapqyzy. «Bıraq, balalaryn ertıp keletın ata-analar da bar. Özıŋız jaŋa ǧana balasyn ertıp kırgen bır-ekı adamdy kördıŋız. Ärtürlı qyzyqty kıtaptardy özderı oqyp, balalaryn kıtap oquǧa baulityn osyndai adamdar. Keibır ata-analar üidegı internettı öşırıp, tegın Wi-fi-dy qosqyzbai, kıtap oqu mädenietın sanasyna sıŋıredı. Ötkende bır qyz bala: «Menıŋ anam bır kıtapty oqudy bastasa, basyn kötermei oqidy, bärın ūmytady, tıptı tamaq ta ışpeidı» dep külıp äŋgımelep otyr. Köp jaǧdaida äuelı özderı kıtaphanadan kıtap alyp oqyp, sony körsetuge ata-analaryn ertıp äkeletın balalar da bar. Özınıŋ artynan ergen ınısı men sıŋlısın kıtaphanaǧa ertıp keletın bozbala, boijetkender de kezdesedı. Negızınen alǧanda, balalar kıtapqa köp qyzyǧady. Sony ülkender der kezınde baiqap, qolynan kelgenşe kömektesse, jetıp jatyr» dedı ol.
87 myŋ oqyrmanǧa – 760 myŋ kıtap
Aldaǧy jyly 50 jyldyǧyn atap ötetın Astana qalasy äkımdıgınıŋ «Ortalyqtandyrylǧan kıtaphanalar jüiesı» mekemesı elordadaǧy 18 kıtaphanany (köpşılık, balalar) bırıktıredı. Osy kıtaphanalardyŋ kıtap qorynda 760 000-nan astam kıtap bar degendı estıgende taŋ qalǧanym ras. Alaida, sol kıtaptardyŋ 160 000 danasy memlekettık tılde eken. Basym bölıgı orys tılınde degen söz. Resmi derek boiynşa, älgı 760 000 kıtapty oqityn 87 000 oqyrman bar. Halqynyŋ sany 1,5 mln-ǧa juyqtaǧan qalaǧa 87 myŋ oqyrman degen ärine, azdau. Būl – kıtaphanaşylardyŋ kınäsı emes. Olar kün saiyn qos bılegın sybanyp alyp, oqyrmanǧa kıtap oqudy nasihattap-aq jür. Sifrlyq tehnologiialar ömırımızge dendep engen saiyn, internet-kıtaptar sanamyzdy jaulap barady.
Aqparat ǧasyrynda qaǧazdaǧy gazet pen kıtap bylai qalyp, jaŋalyqty da, körkem şyǧarmany da smartfon, planşetten oqityn boldyq. Jyl saiyn internet paidalanuşylardyŋ sany öte jyldam ösıp barady. Mysaly, 2021 jyly älem halqynyŋ sany 7,83 mlrd adam bolǧanda, sonyŋ ışınde 5,22 mlrd ūialy telefon ūstaǧan. Biyl älem halqynyŋ sany 8 mlrd-tan asty, al internettı paidalanuşylar sany 6 mlrd. adamǧa jettı. Mobildı telefondar bırınşı «ekranymyzǧa» ainalǧan zamanda jūrtty kıtap oquǧa qyzyqtyru oŋai şarua emes. Būl jerde kıtaphanalar äleumettık jelılerdıŋ mümkındıgın osyǧan paidalanuy tiıs. Qazır olar jaŋa kıtaptar qorǧa qosylǧan künı kıtaphananyŋ äleumettık jelıdegı paraqşalary arqyly oqyrmandy tez qūlaqtandyrady. Tıptı, WhatsApp arqyly oqyrmannyŋ qalauy boiynşa jaŋa kıtaptyŋ mūqabasyn, alǧaşqy betterın suretke tüsırıp jıbere qoiady eken.
Ärbır kıtaphana – mädeni ortalyq
– Qalalyq köpşılık kıtaphanalar – öz şaǧyn audanynyŋ mädeni-aǧartuşylyq mekemeler. Köpşılık jäne balalar kıtaphanalary halyqtyŋ eŋ qalyŋ ortasyna kıtappen qyzmet körsetuge, ǧylymi-tanymdyq jäne körkem ädebiettı nasihattauǧa, öskeleŋ ūrpaqty tärbieleuge, tūlǧanyŋ jan-jaqty damuyna yqpal etuge baǧyttalǧan. Kıtaphanalar halyqtyŋ barlyq sanatyna qyzmet körsetedı, qoǧamdyq-mädeni ortalyq rölın atqarady, jeke tūlǧany äleumettendıruge jäne özın-özı damytuǧa yqpal etedı, – dep jalǧady sözın G.Mädıbaeva.
Būryn bız kıtaphanaǧa kıtap, gazet-jurnaldardy oquǧa, üige kıtap aluǧa baratynbyz. Bügın kıtaphanaǧa kıtaptyŋ tūsaukeserıne, şyǧarmaşylyq keşterge, qoǧamdaǧy adamdarmen qarym-qatynas jasauǧa, iaǧni, kezdesuge baramyz. Būl qadam kıtaphananyŋ jūmys formatyn özgertıp, tolyǧymen köp qyzmet türın ūsyna alatyn mädeni, bılım ortalyǧyna ainalǧanynyŋ dälelı. Bız ony zamanaui türde «kovorking-ortalyqtar» dep atap jürmız. Bolaşaqta qoǧamnyŋ tūtqasyn ūstaityn naǧyz intellektualdar kıtaphanadaǧy ärtürlı kezdesulerden dünietanymyn keŋeitken, jalyndy jastardan şyǧady. Elordadaǧy bırqatar kıtaphanalarda bolǧanymda, osyǧan menıŋ de közım jettı. Qalalyq kıtaphanalarda aluan türlı baǧyttaǧy 14 üiırme men 5 klubtyŋ jūmys ısteuı – osynyŋ aiqyn dälelı.
Aşyq aspan astyndaǧy kıtaphana
Būl bıregei joba ındet kezınde jüzege asyryldy. Jazdyŋ alǧaşqy künınen bastap oqyrmandy qyzyqtyruǧa taptyrmaityn täsıl. Jobany Baiqoŋyr audanynyŋ äkımdıgı, Astana qalasy ortalyqtandyrylǧan kıtaphanalar jüiesı jäne Jazuşylar odaǧynyŋ elordadaǧy filialy bırlese damytyp keledı.
Abai daŋǧylyndaǧy Qalamgerler alleiasynda Kitap Qala atty aşyq aspan astyndaǧy kıtaphana baryn astanalyqtar jaqsy bıledı. Alleiada tynyǧyp otyrǧan jandardyŋ kıtap oquǧa qūştarlyǧy artatyny anyq. Mūndaida aldymen psihologiialyq, motivasiialyq, tarihi kıtaptar sūranysqa ie. Köbınese sörege balalarǧa, jasöspırımderge arnalǧan ädebietter, äigılı jazuşylardyŋ poemalary, şyǧarmalary qoiylady. Kıtaphanaşylar köŋıldı oiyndar, tanymdyq viktorinalar ötkızedı. Kıtaptaǧy keiıpkerlerdıŋ suretterın salady. Sözjūmbaqtardy şeşu üşın körmedegı kıtaptardy paraqtap, dūrys jauabyn ızdeidı. Sondai-aq, būl jerde oqyrmandardyŋ qalamgerlermen kezdesıp, jaŋadan jaryqqa şyqqan kıtabyn qoltaŋbasymen aluǧa mümkındıgı mol. Jobanyŋ ömırşeŋdıgın bıldıretın taǧy bır täsıl – osy jerde kıtaphanaǧa tūraqty oqyrman retınde jazyluǧa bolady. Eger būl jazǧanyma senbeseŋızder, baryp körıŋızder.
Kıtaphanadaǧy teatr
«Bızderde mynadai bar, mynadai bar» degendei, elordada Ortalyq balalar jäne jasöspırımder kıtaphanasynda kışkentai büldırşınderge arnalǧan «Erketai» quyrşaq teatry baryn bärımız bıle bermeimız. Bır qyzyǧy, quyrşaq teatrynyŋ ärtısterı – sol kıtaphana qyzmetkerlerı men oqyrmandary eken! Eger qyzyqty kıtap ızdeumen qatar quyrşaq teatrynyŋ qoiylymyn tamaşalaǧyŋyz kelse, «Erketaiǧa» baryŋyz. Qazır elordada üş kıtaphanaǧa jaŋartu jūmystary jürgızılıp jatyr. Ol – №3, №4 balalar kıtaphanasy jäne közı körmeitın, naşar köretın jandarǧa arnalǧan kıtaphana. Kıtaptardy däl bır türmedegıdei jabyq ūstauǧa bolmaidy, olar kıtaphanadan zerdege sözsız köşıp otyruy tiıs deptı bır danyşpan. Sol aitqandai, jazdyŋ jaimaşuaq künderın kıtap oqumen ötkızeiık, halaiyq.
