ŪLTTYŊ RUHANİ ŪSTAZY
Ūlttyŋ ūly tūlǧasy, qazaqtyŋ Äbışı dünieden öttı degen suyq habardy estıgende, üstıme bıreu mūzdai su qūiyp jıbergendei küi keştım. Öte auyr qaza. Qazaq ädebietı ǧana emes, qazaq qoǧamynyŋ bır alyp bäiteregı qūlady. Alaşqa bır kısıdei eŋbegı sıŋgen, qazaqty bır beleske kötergen abyz, ǧūlama adam aramyzdan baqiǧa attanyp barady.
Äbış Kekılbaev qazaq mädenietındegı orny aiyryqşa, bılımı telegei dariiadai asqar şyŋdarynyŋ bırı ärı bıregeiı edı! Men mektepte oqyp jürgen kezımnen-aq Äbış aǧanyŋ öleŋderın oqyp, ony aqyn dep tanyp, keiın studenttık şaǧymda tamaşa publisistikalyq şyǧarmalaryna qanyqqan jandardyŋ bırımın. Sol balaŋ mūrty jaŋa-jaŋa tebındep kele jatqan jıgıt şaǧynda-aq Äbış bızge ruhani ūstaz bola bıldı. Onyŋ «Şyŋyrau», «Bäigetory», «Hanşa dariia hikaiasy», «Aŋyzdyŋ aqyry», «Qūsqanaty», taǧy da basqa tuyndylary – ädebietımızdı biık beleske kötergen körkem prozamyzǧa jaŋa jol salǧan qaitalanbas tuyndylar. Asyl aǧanyŋ keŋ peiılıne, şalqar aqyl-parasatyna, ǧalamat bılımdarlyǧyna qatty qyzyǧatyn edım. Men älemdık deŋgeidegı jazuşylardyŋ köbınıŋ şyǧarmalarymen etene tanys adammyn. Osy tūrǧydan kelgende Äbış Kekılbaev – qalamger retınde köş basynda tūrǧan älem ädebietı myqtylarymen terezesı teŋ ǧūlama jazuşy.
Būl kısınıŋ qazasy auyr bolǧanymen, bızdı özınen keiıngı ınılerın, qalam ūstaǧan jūrtşylyqty eseitıp jıberdı dep oilaimyn. Sebebı, ortamyzda maŋdaiy jarqyrap, qasqaiyp otyratyn kemeŋger aǧamyz joq. Endıgı jerde kemeŋgerlıktı ızdeimız, iaǧni, soǧan sai Äbıştıŋ ınılerıne ümıt artamyz. Ömır jalǧasuda, Äbış Kekılbaev – ülgılı, önegelı ıs tyndyryp, mazmūndy, maǧynaly ǧūmyr keşken jan. Soŋynda mol mūrasyn qadırleitın, qasterleitın, pır tūtatyn bır qauym ūrpaq qaldy.
Aldyŋnan jarylqasyn abzal aǧa, el aǧasy! Bız sızben maqtanyp, bır auyz sözıŋe bas ūratyn edık. Jandy qaryǧan yzǧarly suyq jel azynap, qazaq qara sözınıŋ qabyrǧasy qaiysyp, qaiǧynyŋ qara tasy jelkeden batpandai basqan auyr jaǧdaida qalyp otyrmyz.
Jaratuşymyzdyŋ qazaq elıne berer yrys-nesıbesı sarqylmasyn! Äbış ölmeidı. Endı onyŋ mäŋgılık ekınşı ömırı bastalady. Kemeŋger jazuşynyŋ soŋynda qalǧan öşpes mūrasyn ūrpaqtan-ūrpaqqa jetkızıp, ūlyqtai bereiık!
Ǧarifolla ESIM,
qoǧam qairatkerı, akademik
ZAMANYMYZDYŊ ZAŊǦAR TŪLǦASY
Bız endı jas kezımızden Äbışpen qūlyn-taidai tebısıp bırge östık. Ädebietke qatar kelgen bır buyn boldyq. Jaqsy jazylǧan şyǧarmalarymyz jaryq körse bırge talqyladyq. Ol ädebietke ülken daiyndyqpen keldı. Äbıştıŋ alǧaşqy romany «Ürkerdı» üş kün boiy talqylaǧanymyz esımde. Osy aituly tuyndy bügıngı künı menıŋ kıtaphanamnyŋ törınde tūr. Bız otbasymyzben aralastyq. Jas kezımızde Almatyda jürgende bızdı «batys, şyǧys, oŋtüstık» dep jerge bölgen aǧalarymyz boldy. Bıraq bız oǧan bölınbedık. Astanaǧa köşıp kelgennen keiın tıptı jaqyn bolyp kettık. Äbıştıŋ anasy Aisäule apamyz ǧajaiyp kısı edı. Qolynan talai däm tattyq. Qazaqy dästürmen erekşe kiınetın. Anasy dünieden ozǧanda, Maŋǧystauǧa bırge bardym.
Bügın endı Äbış jaiynda söz aituǧa qinalyp tūrmyn. Estıgen qaraly habarǧa alǧaşqyda senbedım. Ümıtımdı üzbei, bır jaqyn kısıge habarlastym. Sosyn baryp sendım. Ömırdıŋ baiansyzdyǧy degen – osy. Ol – jazuşylyǧymen qatar qairatkerlık bolmysymen ülken tūǧyrǧa köterıldı.
Äbış – öz şyǧarmalarymen bolaşaqqa jol salǧan eren tūlǧa. Köptegen adamdar ūrpaǧymen myŋ jasasa, Äbış öz ıs-äreketımen tarihta mäŋgılık qalady. Äbıştıŋ ozyq oily, körkemdıgı biık şyǧarmalary qazaq degen oqyrmannyŋ söresınde myŋdaǧan jyldar tūrady dep oilaimyn.
Äkım TARAZİ,
jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı
ÄLEM TANYǦAN ÄBIŞ
Äbış Kekılbaiūlynyŋ dünie salǧanyn estıgende qalamgerlerdıŋ talaiynyŋ jüregı qaiǧy qauyp, tebırengen de bolar. Äbıştı ötken ǧasyrdan bılıp, şyǧarmalaryn oqyp üirendık. Menıŋ «Qan josa ǧasyr» kıtabyna alǧysöz jaza otyryp, aştyq näubetı, quǧyn-sürgın jyldaryn naqty derekpen jazǧanyŋ qūndy, bylaişa saiasi pamflet deuge bolady eken dep edı.
Äbış şyǧarmalary qazaq ädebietı ǧana emes, älem ädebietıne üles qosqanyn Finliandiianyŋ Helsinki qalasyndaǧy älemdık kıtaphanada Şyŋǧystyŋ «Jämilasy», Äbıştıŋ «Qūs qanaty» kıtaptarynyŋ fin tılındegı oquşylaryna jetkenıne quanǧanym esımde. Bügınde qatygez ajal ädebietımızdıŋ bır bäiteregın qūlatqany qabyrǧa qaiystyrar qaiǧy.
Tabyl QŪLYIаS,
jazuşy, QR Mädeniet qairatkerı
ÄLEMNIŊ SEŊGIRINE SAMǦAP KETTI
Qazaq ädebietı älemın qara būlt basty. Astanadan taraǧan qaraly habar qalyŋ eldıŋ qabyrǧasyn qaiystyrdy. Jarty ǧasyrdan astam uaqyt qazaq ädebietınıŋ qazynaly jügın qara nardai köterıp kelgen Äbış Kekılbaiūly dünieden öttı. Osy jyldar ışınde qazaq ädebietınde «Äbış älemı», «Kekılbaev keŋıstıgı» degen bır kezeŋ qalyptasqan edı. Endı sol däuır mäŋgılıkke ainaldy. Kekılbaevtyŋ ölmeitın ekınşı ömırı bastaldy.
Kekılbaev ǧajaiyp jazuşy ǧana emes, özınen keiıngılerge ūlaǧatty ūstaz boldy. Ūrpaqqa azyq bolar mäŋgılık mūra qaldyrdy. Qalǧan jerlerdegı qanaǧat – sol.
Qaiyrymy mol, qadırı erek qairan aǧa, jatqan jerıŋ jaily, topyraǧyŋ torqa bolsyn!
Halyqtyŋ kemseŋdegen iegınen,
Qaraly ün estıldı küi elınen.
Qanaty qaiyrylǧandai qara sözdıŋ,
Dombyra aiyrylǧandai tiegınen.
Qalyŋ el är sözıne eleŋdedı,
Eskertkış qaldy artynda –
Er eŋbegı.
… Älemnıŋ seŋgırıne samǧap kettı,
Qazaqtyŋ qairan Äbış –
Kemeŋgerı!
Serık Tūrǧynbekūly,
aqyn
