Qazaq ūlttyq öner universitetı käsıbi änşılık öner jäne orkestrdı dirijerlau departamentınıŋ dosentı, küişı, ūstaz, käsıbi dirijer, sazger, öner zertteuşı, QR mädeniet qairatkerı Qarasai Saijanovty alǧaş ret 1991 jyly kördım. Men sol jyldary Qaraǧandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetınıŋ tılşısı edım.
Toqsanynşy jyldyŋ basynda Qaraǧandy filarmoniiasynyŋ qazırgı «Tättımbet» atyndaǧy akademiialyq ūlt-aspaptar orkestrıne körkemdık jetekşı ärı bas dirijerı bolyp keldı. Osy jyldyŋ nauryz aiynda Qaraǧandy qalasyndaǧy «Şalqyma» konsert zalynda atalmyş orkestrdıŋ qatysuymen halyq ärtısı, professor, kompozitor Kenjebek Kümısbekovtıŋ avtorlyq konsertı bolyp öttı. Dirijerı – Qarasai Saijanov.
1994 jyly Qarasai Saijanovtyŋ dirijerlık, küişılık qabıletın baiqaǧan KSRO halyq ärtısı, Halyq Qaharmany, kompozitor Nūrǧisa Tılendiev Jambyl atyndaǧy Qazaq Memlekettık filarmoniiasynyŋ «Otyrar sazy» folklorlyq-etnografiialyq orkestrıne dirijer boluǧa şaqyrady. Sol jyly kompozitor Balnūr Balǧabekqyzynyŋ avtorlyq keşıne arnalǧan baǧdarlama äzırlep, konsertke dirijerlık jasap, körermendı talantyna täntı etedı.
Sodan berı şirek ǧasyr ötıp ketıptı. Qarasai aǧamyzdyŋ jürıp kele jatqan jolyna üŋılsem, öner örındegı köp qyryna qanyq bolamyn.
Ūstaz
Aral öŋırınıŋ tumasy Q.Saijanovtyŋ öner aidynynda erkın qūlaş sermeuıne elge esımı äigılı ūstazdardan därıs aluy zor yqpalyn tigızdı. Almatynyŋ P.İ.Chaikovskii atyndaǧy muzyka uchilişesın jäne Qūrmanǧazy atyndaǧy Memlekettık konservatoriiasyn (dombyra jäne orkestr dirijerı) bıtırgen Qarasai Ahmetūly – QR halyq ärtısı, küişı Qali Jantıleuovtıŋ jäne professor Habidolla Tastanovtyŋ şäkırtı. Halqymyzǧa belgılı öner tarlandary – Batyr Äbdıqalyqov, Mälgajdar Äubäkırov, Kenjebek Kümısbekov jäne Nūrǧisa Tılendievten därıs alǧan.
Esımı mūqym elge mälım ūstazdardan qanattanǧan Qarasai Ahmetūly eŋbek jolyn ūstazdyqtan bastady. 1975 jyly joǧary bılımdı käsıbi maman Jezqazǧan muzyka uchilişesınde ūstaz bolady. 1991 jyly Qaraǧandy qalasyndaǧy Tättımbet atyndaǧy muzyka kolledjınde därıs berdı. 1999 jyldan bastap bügıngı künge deiın qazırgı Qazaq ūlttyq öner universitetınde ūstazdyq etıp keledı. Bügınde QazŪÖU-dıŋ dosentı. Şäkırtterı elımızdıŋ orta jäne joǧary muzyka oqu oryndary men käsıbi öner ūjymdarynda abyroily eŋbek etıp, köptegen respublikalyq jäne halyqaralyq konkurstarda laureat atandy.
Qazaqstannyŋ mädenietı men önerıne erekşe ülesın qosyp jürgen şäkırtterı az emes.
Dirijer
Käsıbi dirijer Qarasai Ahmetūly halyqaralyq, respublikalyq deŋgeide ötken konsertterde elımızdegı eŋ taŋdauly orkestrlerge dirijerlık ettı. 1995 jyly KSRO halyq ärtısı Nūrǧisa Tılendievtıŋ 70 jyldyq mereitoiynda jäne Semei oblysy Qarauyl auylynda ötken Ūly Abaidyŋ 150 jyldyq mereitoiynda «Otyrar sazy» orkestrıne dirijerlık jasady. Qazaqstan Respublikasy Täuelsızdıgınıŋ 20 jyldyǧyna arnalǧan «Elım menıŋ» atty Astana filarmoniiasynyŋ halyq aspaptary orkestrınıŋ esep beru konsertınde, Qaraǧandy qalasynda ötken «Äuendı Saryarqa» XI halyqaralyq festivalı, Tättımbet atyndaǧy akademiialyq orkestrınıŋ 25 jyldyǧyna arnalǧan gala konsertke dirijerlık jasady.
Täuelsız Qazaq elınıŋ 24 jyldyǧy men Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧy jäne öner şyǧarmaşylyǧynyŋ 48 jyldyǧyna arnalǧan «Şynaiy şeberlık» atty avtorlyq konsertı ömırındegı jūldyzdy sättıŋ bırı bolyp qaldy..
Küişı
Myqty ūstazdardyŋ aldyn körgen Q.Saijanov 500-den astam än men küidı, qazaq, orys jäne şetel kompozitorlarynyŋ klassikalyq şyǧarmalaryn orkestrge laiyqtap tüsırdı. Özı de muzykanttarǧa arnalǧan bırneşe oqu qūralyn şyǧardy. Dombyra ansamblıne arnalǧan küiler men şyǧarmalardan tūratyn «Älqissa – Amanat», qylqobyz ben qobyzşylar ansamblıne arnalǧan küiler men şyǧarmalarǧa arnalǧan «Ekı jiren», dirijerlık maşyqtanu pänı men fortepiano ansamblıne arnalǧan «Telqoŋyr», «Jezkiık», şerter ansamblıne arnalǧan küiler men şyǧarmalardan qūralǧan «Elım-ai!» atty oqu qūraldary qazaq muzykasyna qosqan ülesı.
Avtordyŋ «Batyr baba», «Ūmytpa, Ana äldiın», «Jeldırme-1», «Jeldırme-2», «Qasiettı keŋ dalam-1», «Qasiettı keŋ dalam-2» avtorlyq partituralar jinaǧy, «Nazqoŋyr», «Batyr Bauyrjan» jäne «Janym äke» avtorlyq än-küiler jinaǧy jaryq kördı.
Sazger
Daryn iesı qanşama aqyndardyŋ öleŋıne än jazdy, küi şyǧardy. Ändı yŋyldap, küidı şertıp ǧana qoia salǧan joq, käsıbi muzykant osy ınju- marjandardy qazaq halyq aspaptary orkestrıne öŋdep, jazdy. 2010 jyly Bauyrjan Momyşūlynyŋ 100 jyldyq mereitoiyna arnalǧan respublikalyq jabyq änder baiqauyna qatysyp, «Batyr Bauyrjan» änı (sözın jazǧan Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Slanqoja Qaraqystyq) jüldelı 2-oryndy alyp, laureat atanyp, «Üzdık aspaptauşy» tösbelgısın jeŋıp aldy. Sazgerdıŋ «Qairan, Aral, Aralym» (sözı: Şömışbai Sariev), «Domalaq Ana» (küi tolǧau), Menıŋ babam Bäidıbek» (küi tolǧau), «Küi Süleilerı» (Syr boiynyŋ jyrau-şaiyrlar ruhyna arnau küi), «Jeldırme» (ūstazy, professor H.Tastanovtyŋ ruhyna), «Nūrly Astana» (Täuelsız Qazaq elınıŋ 20-jyldyǧyna arnalǧan), «Qasiettı keŋ dalam…» (Elı men jerın qorǧaǧan batyr babalar ruhyna arnalǧan küi poema) jäne taǧy basqa da än-küilerı men şyǧarmalarynan öner şeberınıŋ tuǧan jerıne, el analaryna, batyrlaryna degen şeksız süiıspenşılıgın sezınemız.
Önertanuşy
Önertanuşylyq qyryna Qarekeŋnıŋ «Jetıqaraqşy» atty monografiiasyn tılge tiek etsek te jetkılıktı. XIX ǧasyrda ömır sürgen küişı, halyq kompozitory Myrza Toqtabolatūlynyŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧyn zerttedı. 2001 jyly Astana qalasynda ötken Halyqaralyq ǧylymi-teoriialyq konferensiiada «HIH ǧasyrda ömır sürgen belgısız halyq kompozitory Şal Myrza» baiandamasyn jasady. Araǧa jetı jyldy salyp Astana qalasyndaǧy Qazaq Ūlttyq öner universitetınıŋ 10 jyldyǧyna arnalǧan halyqaralyq ǧylymi täjıribelık konferensiiada Myrza küilerınıŋ oryndauşylyq erekşelıkterı turaly baiandama jasady.
Jūldyz TOIBEK,
jurnalist
