Elordada 301 qarausyz qalǧan qariia qalǧan ömırın «Şarapat» äleumettık qyzmet körsetu ortalyǧynda ötkızude. «Qazynam» dep qasterlegen qazaq bügıngı qariiasyn beinetınıŋ zeinetın körer şaqta nege «qarttar üiıne» aparady? Taǧdyr tälkegıne tap bolyp, atalmyş ortalyqtan pana tapqandardyŋ jaǧdaiy qalai? Osy jäne özge de sūraqtardyŋ jauabyn ızdep, sarǧaiǧan saǧynyş pen özektı örter ökınışke toly meken jaidy äŋgımeleudı jön kördık.
JYRTYQ KÖŊILGE JAMAU
«Şarapat» äleumettık qyzmet körsetu ortalyǧy qarttar men mümkındıgı şekteulı jandarǧa qyzmet körsetedı. Būl jerde zeinet jasyna jetken, I jäne II toptaǧy mügedekter men ūdaiy basqa adamnyŋ kömegı men kütımıne mūqtaj jalǧyzbasty jandar tūrady.
Jalpy sany 400 adamǧa arnalǧan mekemede qazır ştat boiynşa 200-den asa maman bar. Tösek tartyp jatqan I jäne II toptaǧy mügedekterge bes mezgıl as daiyndau, tamaqtandyru, ydys-aiaqtaryn juu, tösek-oryndaryn auystyryp tūru, bölmelerın mūntazdai qyp tazalau, özdıgınen jüre almaityndardy arbaǧa otyrǧyzyp seruendetu, üstı-bastaryn tazalap, juyndyryp-kiındıru, aiaq astynan auyryp qalǧandar bolsa, jedel järdem şaqyrtyp, emhanaǧa alyp baryp, alyp kelu, tıptı köz jūmǧandardy mäiıthanaǧa jetkızu – ortalyq qyzmetkerlerınıŋ moinynda.
«Stasionardaǧy 301 adamnyŋ 181-ı – zeinetker, al qalǧan 120-sy – 1, 2-toptaǧy mügedektıgı bar jandar. Ortalyqta 7 baǧyt boiynşa qyzmet körsetıledı, olar: äleumettık-tūrmystyq, äleumettık-medisinalyq, äleumettık-psihologiialyq, äleumettık-mädeni, äleumettık-eŋbek terapiiasy, äleumettık-ekonomikalyq, äleumettık-qūqyqtyq. Tūraqty ömır süretınderge künıne 7110 teŋge bölınedı. Ortalyqta tūru üşın qala äkımdıgınıŋ rūqsaty qajet. Tiıstı qūjattardy äkımdıkke ötkızgen soŋ, memleket esebınen ömır süruge bolady. Qazır mūnda 58 adam aqyly türde tūrady, iaǧni aiyna 66 950 teŋgeden töleidı, tüsken qarjy jergılıktı biudjetke ketedı. Qarttardyŋ denı – egde jasta. Jalǧyz qalyp, zerıgıp kelgender de bar. Erejege säikes, zeinetaqynyŋ 70 paiyzy ortalyqtyŋ şotyna tüsedı. Al odan qalǧanyn özderıne jūmsaidy» deidı «Şarapat» äleumettık qyzmet körsetu ortalyǧy direktorynyŋ orynbasary Ardaq Seiıtova.
Jalpy, ortalyqta 1341 adamǧa qyzmet körsetılse, öz üiınde otyrǧan jasy egde tartqan 1040 azamat ta – ortalyq qamqorlyǧynda.
Mūndaǧy qariialardyŋ üş ai demalysqa şyǧuǧa mümkındıgı bar. Bes mezgıl tamaqtanady, dene jattyǧularyn jasaidy. Aptasyna ekı ret ortalyqtaǧy bassein men saunaǧa baryp demalady. Bos uaqytynda şahmat, doiby, toǧyzqūmalaq oinaidy. Tıptı, ata-äjelerden qūralǧan hor da bar eken. Olar qaladaǧy türlı merekelık şaraǧa qatysyp, baiqaularda baq synaidy.
Qariialar bır bölmede 2 adamnan tūrady. Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerlerı men oǧan teŋestırılgen azamattar jäne ūzaq uaqyt tūrǧan zeinetkerge jeke bölme berıledı. Bölmede kerektı dünienıŋ bärı bar: teledidar, tösek, üstel, toŋazytqyş, juynatyn oryn. Būdan bölek, ortalyqta zeinetkerlerge zaŋgerlık qyzmet te körsetıledı. Mūragerlıktı räsımdeu, ösiethat qaldyru, tūrǧyn üi, ajyrasu, aliment töleu syndy mäseleler boiynşa aqyl-keŋes aluyna mümkındık bar.
Jalpy ortalyq bes bloktan: äkımşılık-basqaru blogy, «B» blogy, «V» blogy, «G» blogy men «D» bloktarynan tūrady. Bärınıŋ ashanasy ortaq bolǧanymen, är bloktyŋ, är qabattaǧy tūrǧyndardyŋ öz qonaq bölmelerı, özderınşe as daiyndap ışetın oryndary taǧy bar. Är blok – üş qabatty üi. Olardan basqa mäjılıs zaly, kıtaphana, kiım tıgetın şeberhana, şaştaraz, sport zaly, toǧyzqūmalaq, şahmat, doiby, biliard üstelderı, därıgerlık kabinetter, hoş iıstı ösımdıkter ösıp tūrǧan zal taǧy bar. Köktal-1 tūrǧyn alaby, Aqqorǧan köşesı, 2 mekenjaiynda ornalasqan, aumaǧy – 4,5 myŋ gektar.
TAǦDYRY BÖLEK, TŪRAǦY BIR
Būǧan deiıngı gazet betterınde üiı örtenıp, barlyq qūjattarynan aiyrylǧan, ömırdıŋ kermek dämın tatqan Dulat Köptıleuovtyŋ bükpesız äŋgımesın jariialaǧan edık. «Ömırlık qiyn jaǧdaida qalǧan adamdardy äleumetke qosu ortalyǧy» kommunaldyq memlekettık mekemesındegı alpysty alqymdaǧan azamattyŋ ömırlık oqiǧasy talai adamnyŋ jüregın jylatty, köptıŋ köŋılın jıbıttı. Qariia ol kezde qūjattaryna qol jetkızıp, äleumettık qyzmetkerlerge alǧys aitqan. Janarynan ümıt oty jarqyldap, el qatarly jūmys ısteuge, taǧdyrdyŋ synaǧynda sürınbeuge sert etken. Bıraq ömır öz degenın jasap, erıksız «Qarttar üiıne» künın qaratypty.
«Jūmys ıstep jürgenımde densaulyǧym syr berdı, insult aldym. Özım päter jaldap tūrdym, därı-därmekke qarajat tabu qiyn boldy. Sodan osy ortalyqqa tüstım. Kelgenıme 10 ai boldy. Kezınde bedeldı qyzmetterdı atqardym. Keiınnen belgılı bır sebeptermen äielımmen ajyrastym. Otbasymdy, qyzmetımdı tastap, qalaǧa keldım. Bıraq qiynşylyq kelgende qarsy tūra almai, älsızdık tanyttym. Aiaq-qolym ıstemei, halım müşkıl boldy. Erıksız osynda keldım. Mūnda em-dom, därı-därmekpen qamtamasyz etedı. Jaǧdai jaqsy, aptasyna ekı ret jüzuge baramyn» dedı ol.
Aqsaqaldyŋ köŋılı toq. Jatar oryn tauyp, jalǧyzdyqtan qūtylǧannan emes, äielımen ajyrasqanda artynda qalǧan 9 jasar qyzy biyl özın ızdep tapqan eken. Arada qanşama jyl ötkende jalǧyz balasy tuǧan äkesınen terıs ainalmai, kerısınşe aralasyp tūrudy ūiǧarypty.
«Ol 31 jasta. Tūrmys qūrǧan. Men ketkende 9 jasar qyz bügınde ana atanyp, bır otbasynyŋ besıgın terbetıp otyr. Öte quanyştymyn, men üşın solar aman bolsa jetkılıktı. Odan asqan baqyt joq. Jaqynda nemeremnıŋ fotosuretın jıbergen, özı sondai süikımdı. Ortalyqqa alǧysymdy aitamyn» dedı ol aǧynan jarylyp. Jüzı tanys jandy būl mekennen körgende jasy ülken jalǧyzdardyŋ aqtyq saparǧa attanar aialdamasy osy ma dedım…
Sebebı 64 jastaǧy Aijan Ahmetova da jalǧyz. Onyŋ bır künı ızdep tabar deitın artynda balasy joq. 3 jyldan berı «Şarapattyŋ» qoldauyn körıp keledı. 20 jasynda tūrmys qūrǧan ol densaulyǧyna bailanysty säbi süie almaidy. Jary qyz-qyrqynǧa köp qarap, ışımdıkke boi aldyrady. Aqyry 5 jyldan keiın köŋılıne qaiau salǧan küieuı qaitys bolyp, jesır qalady. Sodan künı bügınge deiın jıgıt ataulysyna jolamapty. Tıptı köŋılı qalǧanyn aityp, Allanyŋ jolyna tüskenın jetkızdı.
«Ortalyqta otbasyn qūrǧan 11 erlı-zaiypty bar. Maǧan da söz salyp, köŋıl jarastyrǧysy kelgender boldy. Alaida men ondaidan bas tartamyn. 5 uaqyt oqityn namazym bar, Qūdaidyŋ jolynda jalǧyz ötsem de ökınbeimın. Būl jerge kelmei tūryp, ashanada aspazdyq qyzmettı atqardym. Sonda bırge jūmys ısteitın ekı balaly jalǧyzbasty anany qyzymdai kördım. Bırge päter jaldap tūrdyq, qyzym bolǧanyn qaladym, kömegımdı aiamadym. Ol tūrmysqa şyqqanda qaita jalǧyz qaldym da, osynda keldım. Bıraq sengen azamaty köp uaqyt ötpei ony tastap, tuǧan jerıne taiyp tūrypty. Keiın ol menen keşırım sūrap keldı, menı jalǧyz qaldyryp ketkenıne älı de ökınedı. Bügınde jaqsy aralasamyz. Men bölmede jalǧyz tūramyn, kırımdı özım juamyn. Ortalyqta barlyq jaǧdai jasalǧan, tek öz üiıŋdei bolmaityny ras. Soŋǧy kezde densaulyǧym syr berıp jür, volonterler kelıp, qarailasyp tūrsa jaqsy bolar edı. Qūlaǧym da qatty şyŋyldaidy. Qan qysymymdy jiı ölşep tūru kerek, sol üşın özıme tonometr satyp alǧym keledı. Zeinetaqymdy tonometr men kırjuǧyş mäşinege jinap jürmın. Bıraq ony satyp alam degenşe qanşa uaqyt, oǧan densaulyǧym şydai ma eken» deidı Aijan apa.
Jasy ūlǧaiǧan şaqta tört qabyrǧaǧa qamalyp, terezege telmıre uaqyt ötkızudıŋ ıştei auyrlyǧyn tüisınu qiyn emes. Jalǧyzdyqtan japa şegıp tüŋılgennen qatarlastarymen aralasyp, solarmen äŋgımelesu äldeqaida täuır. Jatar jaiy, ışer asy, kier kiımı de bar. Densaulyǧy – därıgerlerdıŋ baqylauynda.
Al 73 jastaǧy Tıleuhan Äbıldınovtıŋ taǧdyry bölek. Bır ūl, bır qyzdyŋ äkesı. Jaqyny jatqa ainalyp, bauyr etı balalary osynda qaldyryp ketkenıne 5 jyl bolǧan. Baryn berıp ösırgen balasynyŋ jalǧyz äkesın baǧuǧa şamasy jetpedı me, älde äielıne sözı ötpedı me, äiteuır qartaiǧan şaǧynda kommunaldyq mekemege ötkızıptı. Jetpısten asqan kezde jylulyqty qara şaŋyraqtaǧy nemerelerınıŋ janynan emes, «Qarttar üiınen» tapqan.
«Balalar anda-sanda bır keledı. Men olarǧa renjımeimın, özderınıŋ balalary, otbasy bar ǧoi. Ekı nemerem bar, solardy saǧynamyn» deidı ol.
KEMESIN KÜTIP, JAǦADA TŪR
Bır sätke bolsyn balalarynyŋ jüzın körıp, mauqyn basu üşın qūşaǧyna aludy aŋsaǧan ülkenderdı körgende janaryŋa erıksız jas keledı deidı mūndaǧy qyzmetkerler. Taǧdyry bölek bolsa da, bärınıŋ mekenı – bır. Kelmestıŋ kemesın kütıp, jaǧada tūrǧan qariialardyŋ myna jalǧan ömırdegı soŋǧy tūraǧy – osy «Şarapat».
P.S: Kezınde balalyqpen şalalyq jasap, anamnan qatty ūrys estıgenımde, özımşe ökpelep, renjıgenım bar. Sonda jylap otyrǧanymda äpkem bır oqiǧany aityp, janymdy jūbatqan edı. Būryn bır anadan «qai balaŋdy qatty jaqsy köresıŋ?» dep sūrapty. Sonda ol «Auyrǧan balamdy jazylǧanşa, şyǧyp ketken balamdy oralǧanşa, kenjemdı öskenşe jaqsy köremın. Keudemdegı jüregım toqtaǧanşa, bärın bırdei jaqsy körıp ötemın» degen eken. Būl sözder jadymda saqtaldy. Ana – balasyn bır sätke de ūmytpaityn adal adam. Bıraq sol qūrsaǧynda 9 ai köterıp, jaryq dünie syilaǧan anasy men jügermekterın jetıldıru üşın janyn aiamai jūmys ısteitın äkesınıŋ bır auyz sözın kötere almaityndar qanşama…
Naima NŪRALYQYZY
