Jyl saiyn QR Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgı elımızdıŋ barlyq qalalary men oblystaryn qamti otyryp, qarjylyq sauattylyq deŋgeiıne äleumettık zertteu jürgızedı. Sonyŋ qorytyndysynda byltyr elımızde halyqtyŋ qarjylyq sauattylyq indeksı 40,2% deŋgeiınde baǧalandy.
Atalǧan agenttıktıŋ bas mamany Mūhamed Baǧdatūlynyŋ aituynşa, eŋ joǧarǧy körsetkış «Qarjy jüiesı turaly habardar bolu» boiynşa tırkeldı. Būl 2021 jylmen salystyrǧanda 5,5 paiyzǧa ūlǧaiǧan. Al «Qarjylyq qyzmetterdı paidalana alu» körsetkışı boiynşa deŋgei būrynǧy qalpynda qalǧan. Taldau nätijesı Qazaqstanda qarjylyq sauattylyq deŋgeiı 2020 jylǧa qaraǧanda ösıp jatqanyn körsetken, iaǧni adamdar şottardy töleude jauapty, qarjylyq josparlau men biudjettı jürgızuge, ai saiynǧy mındettı şyǧyndardy tölegennen keiın aqşa jinauǧa mūqiiat bola bastaǧan.
– Sonyŋ ışınde Astana qalasy respondentterınıŋ arasynda jürgızılgen saualnamada 32% qatysuşynyŋ belgılı bır jinaǧan qarajaty bar bolsa, 10%-y aqşa jinamaityn bolyp şyqty. Al 31,1% respondent nesienı, 29,1%-y jeke jinaqtaryn paidalanady. Sonymen qatar astanalyqtardyŋ 42%-y bankterdıŋ depozitterı turaly bıledı, 54%-y erıktı zeinetaqy jinaqtarynan habardar, 44,7%-y kelısımşarttyŋ ärbır tarmaǧymen tolyq tanysqannan keiın ǧana nesie şarttaryna qol qoiady. Taǧy bır aita keterlıgı, otbasynyŋ jalpy biudjetın er adamdarǧa qaraǧanda äielder köbırek basqarady. Qarjylyq qyzmetterdı taŋdau kezınde respondentter türlı qarjy ūiymdarynda bırneşe nūsqany qarastyratynyn körsettı. Neǧūrlym jas bolǧan saiyn, soǧūrlym olardyŋ eŋ qolaily nūsqalardy ızdeude qyzmetter naryǧyn öz betınşe zerdeleitını baiqaldy, – deidı bas maman.
Elımızde halyqtyŋ qarjylyq sauattylyǧyn arttyru üşın 2020 jylǧy mamyrda Ükımettıŋ qaulysymen Qarjylyq sauattylyqty arttyrudyŋ 2020-2024 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasy qabyldandy. Tūjyrymdamada kommunikasiia arnalary, onyŋ ışınde sifrlyq arnalar arqyly tūtynuşylardyŋ qarjy önımderı turaly habardar boluyn arttyru jäne halyqtyŋ nysanaly toptarynyŋ qarjylyq bılımın köbeitu degen negızgı baǧyttar bar.
– Bolaşaqta paidaly qarjylyq ädetterdı qalyptastyrudyŋ preventivtık şarasy retınde balalar men jastarǧa qarjylyq tärbie beruge erekşe nazar audarylady. Ol üşın osy sanatqa tanys onlain formatta jäne jas erekşelıkterın eskere otyryp arnaiy baǧdarlamalar şyǧaryldy. Bastauyş jäne orta synyp oquşylary üşın bız YouTube jäne Aitube platformalarynda ornalastyrylatyn «FinIQ Kids» multiplikasiialyq baǧdarlamalar seriiasyn, «Drujnye rebiata», «Ūlan» jäne «Oila» respublikalyq balalar basylymdarynda tanymdyq jäne jeŋıl maqalalar türınde bırqatar baǧdarlamalar äzırledık, – deidı Mūhamed Baǧdatūly.
Halyqtyŋ nysanaly toptarynyŋ qarjylyq bılımın arttyru üşın oquşylarǧa, studentterge jäne eresek adamdarǧa qarjylyq sauattylyq boiynşa oqytu ıs-şaralaryn ötkızudıŋ bıryŋǧai jospary äzırlengen. Elımızdıŋ jetekşı JOO studentterı üşın «Qarjylyq sauattylyq negızderı», «Kredittık jauapkerşılık», «Qauıpsız tölemder men audarymdar», «Bank kartalarymen jasalatyn alaiaqtyq» jäne basqa da taqyryptar boiynşa oqytu ıs-şaralary ötkızıledı.
– Qarjylyq sauattylyq, eŋ aldymen, öz aqşaŋyzdy sauatty paidalana bılu. Būl qasiet azamattardyŋ äl-auqatyn jäne ömır süru deŋgeiın jaqsartuǧa äkeledı, tūtynuşylarǧa arnalǧan aqparatqa qoljetımdılıktı arttyrady, sondai-aq halyqtyŋ qarjylyq qyzmetterdı köbırek qamtuyn jäne olarǧa qol jetkızuın qamtamasyz etedı. Qazırgı qarjylyq qyzmetterdıŋ qarqyndy damuy, türlı önımderdıŋ onlain-formatqa ainaluy jäne jaŋa sifrlyq tehnologiialar, kürdelı ärı täuekeldı qarjy qūraldaryna degen sūranystyŋ artuy jaǧdaiynda halyqtyŋ qarjylyq sauattylyǧy mäselesı onyŋ özektılıgın arttyrudy talap etedı, – deidı ol.
Qarjylyq sauattylyq degenımız – qarjylyq qyzmetterdı jäne qūraldaryn paidalana bılu, menşıktı qarjy qūraldaryn basqaru daǧdylary, halyqtyŋ qarjy jüiesı, onyŋ jūmys ısteu qaǧidattary, sondai-aq qarjylyq qyzmetter salasynda tūtynuşylardyŋ qūqyqtaryn qorǧau turaly habardar bolu deŋgeiı.
Fingramota.kz-ten bırneşe paidaly ūsynym:
- Asa mūqtajdyq bolyp jatpasa, tūtynuşylyq nesielerdı almaŋyz. Būl şynymen qajet zattar bolsa ǧana täuekelge bel buuǧa bolady. (Mysaly, balalardy qaşyqtyqtan oqytuǧa arnalǧan kompiuter, maşinaǧa arnalǧan qysqy şinalar jäne t.b.). Basqa jaǧdailarda jeke biudjetke qosymşa jüktemeden bas tartqan dūrys.
- Qarjylyq qyzmettı taŋdau kezınde naryqty mūqiiat zerttep, monitoring jasaŋyz, özıŋız üşın eŋ tiımdı talaptardy ızdeŋız.
- Rezerv jasaŋyz. Biudjettı jürgızu, kırıster men şyǧystardy esepke alu, jinaqtau sızge ūqypty boluǧa, bankterdıŋ nemese basqa qaryz beruşılerdıŋ kömegıne jügınbeuge septıgın tigızedı.
- Qarjyŋyzdy kümändı ūiymdarǧa senıp tapsyrmaŋyz, qarjy alaiaqtary men qarjy piramidalarynyŋ tūzaǧyna tüsıp qaluyŋyz mümkın.
- İnvestisiialaudy üirenıŋız. Aqşany ünemdeŋız, qarajatty köbeite bıluıŋız kerek. Şyn mänınde qarjylyq tūrǧydan täuelsız adam bolu üşın investisiialau önerın üirenu qajet. Ärtaraptandyru būl mäselede de maŋyzdy, qarapaiym sözben aitqanda, «jūmyrtqanyŋ bärın bır sebette» saqtamaŋyz. «Teŋge tiynnan qūralady» dep beker aitylmaǧan. Aqşa sızge qyzmet etuı kerek.
- Agenttıktıŋ www.gov.kz resmi saitynda jäne www.fingramota.kz halyqtyŋ qarjylyq sauattylyǧy jönındegı mamandandyrylǧan oqytu media portalynda, sondai-aq «Fingramota Online» mobildı qosymşa lentasynda qarjylyq sauattylyq taqyrybyndaǧy soŋǧy jaŋalyqtardy oqi alasyz.
