Bır jyl būryn elımızdıŋ basyna qara būlt üiırgen «Qasırettı qaŋtar» oqiǧasyna qatysty Parlament Mäjılısınıŋ jalpy otyrysy öttı.
Otyrysta «Jaŋa Qazaqstan» deputattyq tobynyŋ qaŋtar oqiǧasyna bailanysty saualyna Bas prokuror Berık Asylovtyŋ auyzşa jauaby tyŋdaldy. Onyŋ aituynşa, byltyrǧy qaŋtarda bülıkşıler memlekettık töŋkerıs jasauǧa ärekettengen. Bas prokuraturanyŋ «Qaŋtar oqiǧasy: derek pen däiek» derektı filmınde baiandalǧandai, oqiǧa kezınde şabuyldyŋ bärı aldyn ala syzylǧan jospar boiynşa jürgızılgen.
Jiyn oqiǧa qūrbandaryn bır minut ünsızdıkpen eske aludan bastaldy. Parlament Mäjılısınıŋ töraǧasy Erlan Qoşanovtyŋ aituynşa, barlyq qaitys bolǧandar men olardyŋ ölım sebebı anyqtaldy. Qylmyskerler, sonyŋ ışınde qyzmet ornyn tastap, azamattardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etuden bas tartqandar jauapqa tartyluda. Qazırgı taŋda qaru-jaraqtardy ızdeu jalǧasuda. Azaptau boiynşa ıster aiaqtalyp keledı. Bas prokurordyŋ baiandamasynda qaŋtar oqiǧasynyŋ naqty josparlanǧan auyr qylmys ekenın däleldeitın faktıler jetkılıktı boldy.
– Aşyǧyn aitqanda, būl täuelsızdıkke jasalǧan qastandyq bolatyn. Bülıkşılerdıŋ basty maqsaty halyqty üreilendırıp, qoǧamdy alasapyran qylyp, Prezidenttı qyzmetınen ketuge mäjbürleu bolǧan. Bıraq halqymyzdyŋ aqyl-parasaty men bırlıgınıŋ, Prezidentımızdıŋ erık-jıgerınıŋ arqasynda memlekettıgımızdı saqtap qaldyq, – dedı E.Qoşanov.
Bülıkşıler nietı – memlekettık töŋkerıs jasau
Parlament Mäjılısınıŋ jalpy otyrysynda deputat Sauytbek Abdrahmanov Bas prokurordan: «Qaŋtar oqiǧasy kezınde memlekettık töŋkerıs jasau äreketı boldy ma?» dep sūrady. Berık Asylov memlekettık töŋkerıs jasauǧa talpynys bolǧanyn rastady. Ol qaŋtar oqiǧasyn ūiymdastyruşylardyŋ qantögıspen bolsyn, qandai da bır basqa jolmen bolsyn bilıktı basyp aludy közdegenın jetkızdı.
– Būl – öte kürdelı sūraq. Mūnyŋ bärın tergeu kezınde äbden zerdeledık. Ärine, memlekettık töŋkerıs jasauǧa talpynu äreketı bolǧanyn tergeu tolyǧymen körsettı. Qazırgı kezde bükıl qūjattardy tekserıp jatyrmyz. Töŋkerıs jasauǧa bır jyl boiy daiyndalǧan. Atap aitqanda, būlardyŋ ışınde ūiymdasqan qylmystyq toptardyŋ müşelerı de bolǧan. Dıni ekstremister de boldy, būryn sottalǧan adamdar da, «Qazaqstannyŋ demokratiialyq taŋdauyn» jaqtauşylar da bar, – dedı B.Asylov.
Sondai-aq Bas prokuror Kärım Mäsımovtıŋ ısı sotta qūpiia tärtıpte qaralyp jatqanyn eske saldy. Ūlttyq qauıpsızdık qyzmetı basşylarynyŋ älsızdıgı jeke qūramnyŋ ruhyn tüsırgen. Mäsımovtıŋ tapsyrmasy boiynşa Almaty qalasy men Qyzylorda oblysynyŋ Ūlttyq qauıpsızdık komitetı departamentterınıŋ jeke qūramy jūmys ornyn tastap ketken. Sonyŋ saldarynan tärtıpsızdıktıŋ jolyn kesu boiynşa ıs-şaralar der kezınde qabyldanbaǧan.
– Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ būrynǧy töraǧasy men onyŋ orynbasarlaryna qatysty memleketke opasyzdyq jasau men bilıktı basyp aluǧa ärekettenu boiynşa qylmystyq ıs qozǧalyp, sotqa joldandy. Is jabyq jäne asa qūpiia tärtıpte sotta qaraluda. Soǧan qosa, jappai tärtıpsızdık boiynşa 18 ūiymdastyruşy anyqtaldy, – dedı Bas prokuror.
«Qaŋtar» statistikasy
Beineroliktegı mälımetterge säikes, qasırettı qaŋtarda elımız boiynşa 5149 adam jaralanyp, 238 adam mert boldy. Olardyŋ 19-y – küş qūrylymdarynyŋ qyzmetkerı. Oqiǧa kezınde 3037 polisiia men äskeri qyzmetker jaraqat aldy. 28-ıne oq tiıp, 177-sınıŋ süiegı synǧan. 111 qyzmetkerdıŋ denesı suyq qarumen pyşaqtalǧan. Jalpy polisiia qaŋtar oqiǧasy boiynşa 4623 qylmystyq ıstı tergedı. Jasalǧan qylmystar boiynşa barlyǧy 5300 qylmystyq ıs qozǧalǧan. 20 myŋnan astam azamattan jauap alyndy. 5 myŋnan astam saraptama taǧaiyndaldy.
Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa, jeŋıldetetın män-jailardy eskere otyryp, sottylyǧy joq jäne zalaldy öz erkımen ötegen 255 adam bosatyldy. Tötenşe jaǧdai kezınde auyr qylmys jasaǧany üşın kämeletke tolmaǧan 12 jas anyqtalyp, olarǧa qarsy būltartpau şarasy bas bostandyǧynan aiyrmau şarasyna özgertıldı.
Oqiǧa kezınde elımızde 1466 ǧimaratqa şabuyl jasalǧan. Onyŋ ışınde 1395 biznes nysany, 71 memlekettık mekeme bar. 1700 azamat zardap şektı. Bır künde 8 oblystyŋ äkımdıgıne şabuyl jasaldy. Biznes subektılerıne keltırılgen zalal 100 mlrd teŋgenı qūrady. Almaty qalasynda, 3 polisiia basqarmasyna jasalǧan şabuyldan bölek, qylmyskerler qaru-jaraq dükenderın tonap, 1440 qaru ūrlady. 3196 qaru-jaraq, onyŋ ışınde 7 granatomet, 1 pulemet boiynşa tekseru jürgızılıp jatyr. Jalpy qylmyskerlerdıŋ qolynda 1 myŋnan astam kriminaldyq qaru-jaraq bolǧan.
Bas prokuraturanyŋ mälımetıne säikes, qaŋtar oqiǧasy kezınde 12 ūiymdasqan qylmystyq top äreket etken. Olardyŋ ışındegı belsendılerı – «Aişuaq-Jantügel» jäne «Dikii Arman» toptary. Osy oqiǧa barysynda elımız boiynşa 400-den asa avtokölık bülınıp, joiylǧan. Onyŋ 346-sy ışkı ıster organdaryna tiesılı. Tärtıpsızdıkter kezınde 25 polisiia ǧimaraty men 19 modul beketı, 900 beinebaqylau kamerasy zaqymdanǧan. Qaŋtardaǧy tärtıpsızdıkke 35 jasqa deiıngı adamdar köp qatysqan. Qylmystyq ıster boiynşa bırqatar şetel azamatyna da aiyp taǧyldy. Olardyŋ arasynda Özbekstan, Resei, Qyrǧyzstan jäne Täjıkstan azamattary bar. Qazırgı uaqytta 573 adam sottalyp, jazasyn ötep jatyr.
Oq atu Prezident būiryǧy emes
Bas prokurordyŋ aituynşa, küş qūrylymdary eskertusız oq atudy Prezident būiryǧyna deiın bastap ketken. Küş qūrylymdarynyŋ qyzmetkerlerı jauyngerlık qarudy alǧaş ret Almatydaǧy Prezident rezidensiiasyn qorǧau kezınde, iaǧni 5 qaŋtar künı saǧat 16:00 şamasynda qoldanǧan. Qylmyskerlerge oq atu üşın arnaiy komanda qajet emes, oǧan rūqsat beretın normalar zaŋdarda körsetılgen.
– Şabuyldauşylarǧa oq atu Prezidenttıŋ äigılı mälımdemesınen būryn bastaldy. Būl zaŋ normalary arqyly rettelgen. Polisiia men äkımdıkter ǧimarattaryna jäne basqa da nysandarǧa şabuyl jasalǧanda, iaǧni tärtıpsızdıkter küş körsetu satysyna ötken kezde, qūqyq qorǧau organdarynyŋ qyzmetkerlerı qaru qoldanǧan, – dedı Berık Asylov.
Işkı ıster ministrı Marat Ahmetjanovtyŋ aituynşa, organdar der kezınde oq atpaǧanda, oqiǧanyŋ auqymy būdan da ülkeiıp keter edı.
– Halyqtyŋ, sonymen qatar polisiia qyzmetkerlerınıŋ ömırı men densaulyǧyna tönetın qaterdıŋ aldyn alu maqsatynda qylmyskerlerge qarsy qaru qoldanyldy. Qaru qoldanu «Qūqyq qorǧau qyzmetı turaly» zaŋǧa säikes jüzege asyryldy. Ol üşın barlyq negız boldy. Eger polisiia qyzmetkerlerı zaŋda közdelgen keşendı ıs-şaralardy oryndamaǧanda, tragediia būdan da auqymdy bolar edı. Prokuratura qūqyqtyq baǧa berdı. Olardy qoldanu zaŋdy dep tanyldy, – dedı M.Ahmetjanov.
Azaptauǧa tosqauyl bola ma?
Mäjılıs otyrysynda deputat Darhan Myŋbai elımızde azaptauǧa jol bermeu baǧytynda qandai ıs-şaralar qabyldanǧanyn sūrady. Oǧan jauap retınde koloniialarda azaptauǧa tosqauyl qoiu baǧytynda prokurorlar tiıstı baqylau jürgızıp jatqany aityldy. Bas prokuror arnaiy prokurorlar polisiia men Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ qyzmetkerıne qatysty ıstı tergegenın mälımdedı jäne qaŋtardyŋ qaraly künderınde küş qūrylymdarynyŋ jekelegen qyzmetkerlerı ūstalǧandarǧa qatygezdıkpen qarauǧa jol bergenıne ökınış bıldırdı.
– Mūny aqtauǧa bolmaidy. Prezident tapsyrmasyna säikes, azaptaudy qoldanǧan adamdar, lauazymdary men erejelerıne qaramastan, tiıstı jazasyn alady. Azamattardyŋ azaptau turaly ötınışterı boiynşa barlyǧy 329 qylmystyq ıs qozǧaldy. Azaptau turaly qylmystyq ısterdıŋ basym bölıgın Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgı, al polisiia men ŪQK qyzmetkerlerıne qatysty qylmystyq ısterdı arnaiy prokurorlar tergedı. Nätijesınde Almaty oblysynyŋ polisiia ǧimaratynda 24 adamdy azaptau turaly ıs sotqa joldandy, – dedı B.Asylov.
Beibıt miting ötkızu mädenietı joq
Mäjılıste Qazaqstan qoǧamynda beibıt miting ötkızu mädenietı qalyptaspaǧany aityldy. Sebebı adamdar jinalyp, köşege şyqqan kezde beibıt mitingter turaly zaŋnyŋ barlyq normasyn būzǧan. Ūiymdastyruşylar äkımdıktı habardar etpei, myŋdaǧan adamdy jinady. WhatsApp pen Telegram arqyly tärtıpsızdıkterge qatysuşylardyŋ jinaluyn jäne qozǧalysyn üilestırgen.
– Almatyda sanauly saǧattar ışınde bır WhatsApp-topta qatysuşylar sany 5,5 myŋǧa deiın köbeidı. Sol siiaqty Jambyl oblysynda WhatsApp-chattaǧylar sany 4 myŋǧa deiın östı. Keiın «tobyr äserı» oryn alyp, adamdar polisiianyŋ zaŋdy talabyn oryndamai, qarsylyq körsettı. Jan-jaǧynyŋ bärın örtep, tonady jäne küş qoldana bastady. Būl degenımız – naǧyz qylmys. Sol üşın Almatyǧa arnaiy körşı oblystardan adamdar kelgen. Keiın jaǧdai odan ärı uşyǧa tüstı. Sol künderı qasiettı täuelsızdıgımızge orasan zor qauıp töndı. Köptegen ırı qalalardyŋ ǧimarattary örtke oranyp, astan-kesteŋı şyqty. Basty qūndylyǧymyz – adam ömırı de qaterge tıgıldı, – dedı Bas prokuror.
