Elımızde soŋǧy 20 jylda qaterlı ısıkpen auyrǧandar köbeigen. Sonyŋ ışınde ökpe, asqazan jäne süt bezı ısıkterı boiynşa ölım körsetkışı joǧary. Tıptı Qazaqstan süt bezı qaterlı ısıgı eŋ köp taraǧan elderdıŋ tızımınde basty oryndarda tūr. Osyǧan orai 30 qazanda elordada köpsalaly medisina ortalyǧynda qaterlı ısıktıŋ osy türınıŋ aldyn alu jäne erte anyqtau boiynşa Aşyq esık künı ötedı.
Atalǧan ortalyq direktorynyŋ emdeu ısı jönındegı orynbasary Baqtybai Orazbekovtıŋ aituynşa, Qazaqstanda süt bezı qaterlı ısıgıne şaldyǧu 100 adamǧa şaqqanda 25 adamnan keledı. Resei būl jaǧynan alda, olarda 42 adamnan, Özbekstanda – 10-15, Europa elderınde 50 äielden kelıp tūr. Qazaqstanda süt bezı qaterlı ısıgıne 40 pen 60 jas aralyǧyndaǧy äielder köp şaldyǧady. Osy saladaǧy täjıribelı maman qaterlı ısıkke şaldyǧudyŋ bırneşe sebepterın atady.
– Bırınşıden, būl auruǧa etekkırı erterek, iaǧni 11-12 jasynda kelgender, sondai-aq sol menstrualdy sikl 50 jasqa deiın sozylǧandar, bala tumaǧan äielder, 15-16 jasynda nemese 30-dan asyp baryp bala tuǧan äielder jiı şaldyǧady. Būl auru ūrpaqtan ūrpaqqa berıluı de mümkın. Qazaqstanda jylyna 33 myŋdai jalpy qaterlı ısık deregı anyqtalatyn bolsa, sonyŋ ışınde süt bezı qaterlı ısıgıne şaldyǧu faktısı jylyna 4700 adamdy qūraidy, – deidı ol.
Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ derekterine süiensek, älemde süt bezi qaterli isiginen bolatyn ölım soŋǧy jyldary 22%-ǧa ösken. Jyl saiyn jer betınde ortaşa eseppen 500 myŋ äiel osy dertpen auyrsa, onyŋ 250 myŋy aurudan köz jūmady eken. Mammolog-onkologtardyŋ aituynşa, būl derttıŋ basty 6 belgısı bar. Eŋ aldymen omyraudyŋ kölemıne nazar audarǧan jön. Ädette, ısıktıŋ bırınşı belgısı – bır omyraudyŋ ekınşısınen ülkendeu boluy. Ekınşıden, töstıŋ tyǧyzdalyp, odan belgısız bır sūiyqtyŋ bölınuı. Üşınşıden, omyraudyŋ ışke qarai tartylyp, būrmalanuy. Törtınşısı – terınıŋ özgeruı. Mūndai kezde äielderdıŋ terısı apelsin qabyǧyna ūqsas bolady. Besınşı belgısı – qoltyq astynda ısıktıŋ paida boluy. Onda tüsınıksız jara paida boluy mümkın. Ol asa baiqalmasa da, qaterlı ısık däl sol jerden bastalady. Altynşydan, şetkı limfa bezderın ūstap köru kerek, ony därıger anyqtaidy. Süt bezı qaterlı ısıgınen statistikanyŋ ösuı bügınde äielder arasynda plastikalyq ota jasatu sänge ainaluyna da bailanysty. Mūndai operasiia – süt bezı qaterlı ısıgın tuǧyzatyn köp faktordyŋ bırı. Därıgerler süt bezı qaterlı ısıgı ösken saiyn onyŋ jüike jüiesı qūrylysyna tıkelei äser etetının eskertedı. Osyǧan bailanysty mammologtar kem degende aptasyna bır ret aina aldynda atalǧan belgılerdıŋ bar-joǧyna nazar audaruǧa keŋes beredı. Al süt bezı ısıgınıŋ qaterlı nemese qaterlı emes ekenın anyqtau üşın biopsiia jasap, ony mikroskoppen qarau qajet. Al onyŋ qaterlı ekenı anyqtalyp jatsa, odan ärı tın gistologiialyq zertteu ädısımen tekserıledı.
– Äiel ai saiyn etekkır keletın kezde süt bezınde özgerıster bar ekenın baiqasa, dereu UZİ-den ötıp, tekserıluı kerek. Bızde köp äielder bır qauıptı baiqasa da, qorqyp jüre beredı. Bügıngı aksiiany ötkızudegı maqsat ta sol – qyz-kelınşekterdıŋ qoryqpai, osyndai aşyq esık künderınde ortalyqtan erkın tekseruden ötuıne jaǧdai jasau. Sebebı aurudy der kezınde anyqtasaq, odan aiyǧu mümkındıgı de joǧary bolady. Bırınşı kezeŋınde tolyq emdelıp şyǧa alady. Ekınşı kezeŋde de mümkındık bar. Al üşınşı kezeŋınde anyqtalsa emdeledı, bıraq qiyndau tiedı. Soŋǧy törtınşı kezeŋge ötıp ketse, emdelmeidı, – deidı B.Orazbekov.
Nūr-Sūltan qalasynda Manas köşesı, 17 mekenjaiyndaǧy köpsalaly medisina ortalyǧynda ötkızılgen aksiia barysynda äielder keŋestı tegın ala alady. Sondai-aq onkomammolog, onkositologiia mamandary aqysyz tekseru jürgızedı, kelgen äielderdıŋ barlyq sūraqtaryna jauap beredı.
